فایل کامل و عالی مقاله بحران ملی آلودگی منابع آب

دریافت فایل کامل و عالی مقاله بحران ملی آلودگی منابع آب به همراه پاورپوینت رایگان!

🎁 پیشنهاد ویژه برای شما!

با خرید پروژه فایل کامل و عالی مقاله بحران ملی آلودگی منابع آب، یک پاورپوینت حرفه‌ای با طراحی جذاب و قابل استفاده به‌صورت کاملاً رایگان به شما اهدا می‌شود.

✨ چرا فایل کامل و عالی مقاله بحران ملی آلودگی منابع آب انتخاب مناسبی است؟

• ۱۸۰ صفحه فرمت‌بندی‌شده و استاندارد: فایل Word حاوی ۱۸۰ صفحه کاملاً تنظیم‌شده است و آماده برای چاپ یا ارائه می‌باشد.
• مطابق با استانداردهای علمی: این فایل مطابق با اصول و استانداردهای دانشگاهی و مؤسسات آموزشی تهیه شده و به‌خصوص برای دانشجویان و دانش‌آموزان مناسب است.
• محتوای دقیق و منظم: فایل نهایی بدون هیچ‌گونه بهم‌ریختگی ارائه می‌شود و تمامی موارد به‌درستی تنظیم شده‌اند.
• پاورپوینت رایگان: به‌عنوان یک هدیه ویژه، پاورپوینت آماده با طراحی زیبا و استاندارد به همراه فایل Word دریافت خواهید کرد.
• آماده برای ارائه: فایل‌ها به‌طور کامل آماده‌اند و نیازی به تغییر یا ویرایش برای ارائه در کلاس‌ها و سمینارها ندارند.
• مطالب علمی و کاربردی: این فایل شامل اطلاعات علمی به‌روز و مفید است که به شما در درک بهتر موضوعات کمک خواهد کرد.
• قابلیت ویرایش آسان: فایل کامل و عالی مقاله بحران ملی آلودگی منابع آب به‌طور کامل فرمت‌بندی شده است و به‌سادگی قابل ویرایش است تا با نیازهای شما هماهنگ شود.
• تضمین کیفیت: ما کیفیت این فایل را تضمین می‌کنیم و در صورت بروز هرگونه مشکل، پشتیبانی کاملی ارائه می‌دهیم.

---

بخشی از متن فایل کامل و عالی مقاله بحران ملی آلودگی منابع آب :

مقدمه
مسأله¬ی آلودگی یکی از مهمترین و حادترین مسائل ناشی از تمدن انسانی در جهان امروز به شمار
می¬رود؛ چرا که از اعماق چند هزار متری زمین گرفته تا معادن، آبهای تحت الارضی، بیوسفر، تروپوسفر و حتی در داخل هواپیماهای بلند پرواز و جو خارجی زمین، چرخه و سیستم حیات را مورد تهدید قرار داده¬است. مولکول آلاینده¬ای که امروزه از کارخانه یا منبع آلوده کننده¬ی دیگری مثلاَ در اروپا، وارد محیط می¬شود، اگر تجزیه نشود یا تغییر شکل ندهد، احتمالاَ بعد از چندی می-تواند در

ریه¬ی انسانهایی که در قلب جنگلهای آفریقا یا دشتهای وسیع آسیا زندگی می¬کنند وارد شود.
آلودگی برای افراد مختلف مفهوم و معنی متفاوتی دارد. مردم معمولی ممکن است تحریک چشم ناشی از یک گاز یا آب¬آلوده را آلودگی به حساب آورند. برای کشاورزی که یک عامل به گیاهان یا حیواناتش آسیب می¬رساند آلودگی محسوب می¬شود؛ اما هرگاه بخواهیم تعریف جامع و کلی و در عین حال ساده و همه فهمی برای آلودگی محیط زیست در نظر بگیریم چنین می¬توان گفت که آلودگی محیط عبارت است از «وجود یک یا چند ماده¬ی آلوده کنند در محیط زیست به مقدار و مدتی که کیفیت یا چرخه¬ی طبیعی را به¬طوری که مضر به حال انسان یا حیوان، گیاه و یا آثار و ابنیه باشد، تغییر دهد. به ب

یان ساده¬تر هرگاه ماده یا موادی بیگانه با غلظتی خاص وارد عناصر محیطی شوند و تعادل طبیعی آنها را بر هم بزنند صحبت از آلودگی می¬شود.»
اینکه جهان کنونی با بحران محیط زیست روبه¬رو است، مسئله¬ی تازه¬ای نیست که اینجا از آن صحبت شود. کتابها و مقاله¬های بسیاری روزانه در سراسر جهان منتشر می¬شود که هشدار دهنده¬ی این مسئله است. در کشور ما هم تا کنون کتابهای زیادی منتشر شده، مقاله¬های زیادی منتشر شده و

روزنامه¬ها و نشریات بارها و بارها به این نکته¬ی مهم پرداخته¬اند که تکرار آن اینجا ضرورتی ندارد و از موضوع بحث دور است. چیزی که حائز اهمیت است و کارشناسی تخصصی می¬طلبد این است که به طور ویژه در ایران برای مقابله با این آلودگیها چه اقداماتی شده است؟ سازمانهای متولی محیط زیست تا
چه اندازه توانسته¬اند در این راستا موفق عمل کنند و باری از آلودگی روزافزون محیط زیست ایران را بردارند؟ آن هم در کشوری که با بحران محیط زیست روبه¬رو است و این را همه می¬دانند؛ حتی عموم مردم، هرچندکه این مطلب را ابتدایی درک کرده باشند؛ چه اینکه مردم ایران هر روز شاهد آلودگیهای

بسیاری هستند؛ از آلودگی هوای شهرها گرفته تا طعم بد آبی که استفاده می¬شود. طراوت جنگلها و رودخانه¬ها و دریاهای زیبای ایران از بین رفته و مردم به طور فزاینده¬ای با این بحران روبه¬رو هستند و شاید وقت آن رسیده باسشد که صراحتاٌ اعلام شود اگر فکری به حال این معضل نشود آلودگی همچون یک بمب ساعتی عمل می¬کند و بالاخره روزی منفجر می¬شود و آنگاه تمام سازمانهایی که خود را مدافع این مهم می¬دانند باید پاسخگو باشند.
نمی¬توان گفت که کدام آلودگی بیشتر است و کدام خطرناکتر؛ اما بیایید فرض کنیم که مثلاً آلودگی هوا را با رفتن به مناطق غیر آلوده و حتی خیلی ساده¬تر با زدن یک ماسک حل کنیم(کلاه بزرگی که شاید خود مردم سر خود گذاشته¬اند)، آلودگی آب را چه می کنیم؟

فراموش نکنیم که آب یک منبع محدود دارد و تجدید آن سالهای سال طول می¬کشد. در جهان کنونی که تفکر غلط لازمه¬ی پیشرفت بیشتر به ازای مصرف بیشتر منابع، روند رو به رشدی دارد، وقتی ما به سادگی شیر آب منزل خود را باز می¬کنیم و آب سرد و گوارا می¬نوشیم، تصور اینکه این مایه¬ی حیات روزی تمام شود سخت است، اما به راستی اینگونه است.
بحران آلودگی آب در ایران بسیار جدی¬تر از چیزی است که رسانه¬ها بیان می¬کنند و بی¬گمان این وظیفه¬ی دولت است که با این مشکل رو¬به¬رو

شود و آن را حل کند؛ اما دولت ایران چه کرده است؟ این تحقیق با عنایت به این موضوع و ضرورت آن اقدامات دولت رابرای حل بحران آلودگی آب ایران مورد بررسی قرار داده است و با نگاهی اجمالی به فعالیتهای دولت در راستا، بحران آلودگی آب در ایران و سیاستهای دولت برای رفع آلودگی پرداخته است.

بخش اول: درآمدی بر آلودگی آب

۱ آلاینده¬های آب و تأثیرات آنها بر حیات انسان
از نظر مقدار و حجم، ۲/۹۷ درصد از آبهای موجود در سیاره¬ی زمین در اقیانوسها و دریاها انباشته شده¬است. حجم آبهای شیرین در جهان بسیار کم و فقط ۸/۲ درصد کل آبهاست. از این میزان نیز، مقدار زیادی به شکل یخ در یخچالهای قطبی و کوهستانی(۱۵/۲ درصد) و آبهای زیرزمینی
(۶۲/۰ درصد) قرار دارد و تنها ۰۰۰۱/۰ درصد از کل حجم آبهای جهان در دسترس انسان است. این میزان نیز با توجه به عوامل بسیاری در معرض آلودگی قرار دارند.
بسیار حائز اهمیت است و لازم است چگونگی آلودگی آب از جنبه¬های مختلف مورد بررسی قرار گیرد:

الف- مقایسه آلودگی و پاکیزگی آب:

آلودگی، انحراف از پاکیزگی است. وقتی موضوع آلودگی محیط زیست مطرح می¬شود، بیش از آنکه منظورمان انحراف از یک حالت پاکیزه باشد، منظور انحراف از یک حالت معمولی است. این ماده که به طور وسیعی در همه جا گسترده، حلالی خوب و به¬طور طبیعی هرگز به صورت کاملا خالص یافت نمی¬شود. حتی در غیرآلوده¬ترین نواحی جغرافیایی،آب باران شامل گازهای n2,co2,o2 محلول در آن است و همچنین گرد و غبار یا ذرات معلق در اتمسفر به صورت تعلیق در آب حل می¬شوند.

آب چشمه¬ها و آبهای طبیعی سطحی معمولاً شامل ترکیبات حل شده از فلزاتی نظیر Fe,Cd,Mg,Mn می¬باشند.
آب سخت شامل مقدار قابل توجهی از ترکیبات فلزات مربوط است. حتی آبهای نوشیدنی هم از نظر شیمیایی خالص نیستند. با وجودی که ذرات جامد معلق از بین برده شده و باکتریهای مضر نابود شده¬اند اما خیلی از مواد در محلول باقی مانده¬اند. در واقع آب به صورت کاملاً خالص برای نوشیدن مطبوع نیست بلکه ناخالصی¬ها طعم آب را مشخص می¬نمایند.

لفظ خالص، به معنی حالتی از آب است که هیچ ماده¬ای با غلظت کافی برای آن که از مورد استفاده قرار گرفتن آب برای منظورهای طبیعی جلوگیری کند، وجود نداشته باشد.
استفاده طبیعی از آب عبارتند از:

۱- زیبایی و تفریحی
۲- ذخیره¬ی آب مصرفی عمومی مردم
۳- محیط زیست آبی جانوران (ماهیها)

۴- کشاورزی
۵- صنعت
هرماده و جسمی که مانع استفاده¬ی طبیعی از آب شود، به عنوان آلوده کننده¬ی آب تلقی می¬شود. مسئله¬ی آلودگی آب به صور مختلف و پیچیده¬ای ایجاد می¬شود، زیرا استفاده¬ی طبیعی از آب گوناگون است.آبی که برای بعضی استفاده¬های خاص مناسب است نباید آلوده باشد.

ب- وسعت آلودگی آب:
انجمن حفاظت محیط زیست ایالات متحده¬ی آمریکا برآورد کرده که تقریباً یک سوم جریان آب جهان به طورمشخص آلوده و اصل حفظ کیفیت آب بر هم زده شده¬است. در این برآورد آلودگی
به¬عنوان یک زیان مطرح شده که بر خواص شیمیایی و فیزیکی آب لطمه وارد می¬کند.

ج- طبقه بندی آلوده کننده¬های آب
نشانه¬های آلودگی آب حتی با سطحی¬ترین توجه مشخص می¬شوند. برای مثال نوشیدن آب طعم بد می¬دهد؛ توده¬های علف های هرز آبی در حجم زیادی از آب رشد می¬کنند و آب کنار دریاها، اقیانوسها، رودخانه¬ها و دریاچه¬ها بوی ناخوشایندی منتشر می¬سازند. منشأ این مشکلات باید به منابع و انواع بسیاری از آلوده¬کننده¬ها نسبت داده شود. آلوده¬کننده¬های آب به ۹ دسته طبقه¬بندی شده¬اند:
۱- زباله های متقاضی اکسیژن
۲- عوامل بیماری¬زا

۳- مواد غذایی گیاهی
۴- ترکیبات آلی سنتز شده (مصنوعی)
۵- نفت
۶- مواد شیمیایی معدنی و کانیها
۷- رسوبات
۸- مواد رادیو اکتیو (پرتوزا)
۹- گرما
۱- زباله های متقاضی اکسیژن (اکسیژن خواه):
اکسیژن حل شده در هر نوع آبی لازمه¬ی زندگی برای اجتماع گیاهی و حیوانی می¬باشد و بقاء آنها بستگی به توانایی آب در نگهداری کمترین غلظت معین از این ماده حیاتی دارد.

آب زمانی به عنوان آلوده¬شده طبقه¬بندی می¬شود که غلظت Do (غلظت اکسیژن محلول) به زیر سطح مورد نیاز برای بقاء زیست طبیعی در آن بیاید.آلوده¬کننده¬هایی مانند فاضلاب تصفیه نشده¬ی شهری، مواد خارج شده از انبارها و فرایند پس مانده¬های غذایی می¬توانند از این گونه مواد باشند که غلظت اکسیژن را در آب کاهش دهند. سهم حیوانات اهلی در تولید زباله¬های متقاضی اکسیژن به اندازه¬ی ۹/۱ بیلیون نفر است.
۲- عوامل بیماری زا:

آب دارای پتانسیل حمل موجودات ریز بیماری¬زا که سلامتی و زندگی را به خطر می¬اندازند است. میکروبهای بیماری¬زا متناوباً در سراسر آب منتقل می¬شوند و می¬توانند باعث عفونت در ناحیه¬ی روده (تیفوئید

، اسهال خونی، پاراتیفوئید، وبا) شوند و مسئولیت ایجاد بیماری فلج اطفال و یرقان را بر عهده دارند. از لحاظ تاریخی اولین دلیل برای کنترل آلودگی آبها، جلوگیری از بیماریهایی است که مولد آنها در آب وجود دارد. عوامل ایجادکننده بیماری را نمی¬توان کنترل و سلامت کامل را تأمین کرد. روزانه بیلیون¬ها از این موجودات توسط افراد دفع می¬شود. این ساکنین مدفوع انسان یک محیط زیست را با این شرایط در آبهای طبیعی پیدا نمی¬کنند تا تولید مثل کنند و به سرعت از بین می¬روند.

اهم بیماریهایی که توسط آبهای آلوده به انسان سرایت می کنند شامل:
الف: بیماری انگلی (لیپتوسپیرا ایکترو هموراژه) که به تب یاویل معروف شده است.
ب: کرمها، تخم کرمهایی مانند اسکاریس، تریکوسفال (کرم شلاقی) و کرم قلابدار ممکن است ازطریق خاک و آب آلوده به آنها وارد بدن انسان شود و ایجاد بیماری نماید.
ج: بیماری وبا
د: بیماریهای ویروسی (آب در انتقال دو نوع ویروس پولیویروس و هپاتیت عفونی نقش موثری ایفا می¬کند).

۳- مواد غذایی گیاهی:
مواد غذایی عامل محدودکننده¬ی مهمی در رشد همه¬ی گیاهان است. در کنار عوامل دیگر سرعت و فراوانی رشد گیاهان متناسب با مقدار ماده¬ی غذایی در دسترس است. مشخص شده که پانزده تا بیست عنصر برای رشد گیاهان سبز مورد نیاز است. بیش از ۷۰ درصد از ترکیبات فسفره در فاضلابها در اثر استفاده از شوینده¬های خانگی ایجاد می¬شود و باید اقدام کنترل کننده¬ای روی این مسئله انجام گیرد.

۴- ترکیبات آلی سنتز شده:
تولید ترکیبات آلی شیمیایی بعد از جنگ جهانی دوم در دنیا به میزان قابل توجهی افزایش یافت. ترکیبات موجود شامل مواد سوختنی، پلاستیک¬ها، نرم کننده¬ها، فیبرها، الاستومرها، حلالها، شوینده¬ها، رنگها، مواد ضد آفت، افزودنیهای غذایی و داروها می¬باشند که از بین آنها شوینده¬ها و مواد آفت¬کش از اهمیت ویژه¬ای برخوردارند. از آنجایی که استفاده از این ترکیبات شیمیایی به سرعت در حال توسعه است، عوامل مشخص نظیر انتشار، نابودی و میزان خطر باید مورد بررسی قرار گیرد.

 

۵- نفت:
در سال ۱۸۵۹ اولین چاه نفت با استخراج موفقیت¬آمیز در پنسیلوانیا بهره¬برداری شد. در حال حاضر سالانه بیش از چند بیلیون بشکه نفت خام در دنیا مورد بهره¬برداری قرار می گیرد. تولید، توزیع و استفاده¬ی سالانه از یک چنین مقدار زیادی نفت باعث ایجاد پیامدهای محیطی می¬شود.

۶- مواد شیمیایی معدنی و کانیها:

این گروه از آلوده¬کننده¬های آب شامل نمکهای معدنی و اسیدهای معدنی و ترکیبات فلزی است. حضور این آلوده¬کننده¬ها در آب سه نتیجه¬ی عمومی شامل اسیدیته، شوری و سمی بودن آب را فراهم می¬آورد.

خاصیت اسیدی (اسید یته): با اهمیت¬ترین منابع برای افزایش دادن اسیدیته شامل زهکشی معادن و باران اسیدی است.
شوری: شوری آب مشاهده¬ی غیر معمولی نمی¬باشد بلکه حدود ۹۷ درصد از کل آبهای جهان در اقیانوسها و دریاها به صورت آب نمک هستند و ۳ درصد باقیمانده آب شیرین نامیده می¬شود.

سمیت: خاصیت سمی تعدادی از ترکیبات معدنی خصوصاً عناصر سنگین فلزی سالها شناخته شده است. تعدادی از این ترکیبات که خواص مطلوبی دارند، مرتباً تولید می¬شوند. احتیاط لازم، ضامن امنیت اشخاصی است که در امر تولید درگیرند. سمی¬ترین این مواد در محیط زیست، شامل مواد حاوی جیوه، سرب، کادمیوم، کروم و نیکل می¬باشند. این فلزات در بدن موجودات زنده جمع و به مدت زمان طولانی باقی می¬مانند و به عنوان مجموعه¬ی سم عمل می¬نمایند.

 

۷- رسوبات:
رسوبات یکی از انواع آلودگیها که به طور طبیعی در فرآیندهای فرسایشی به وجود می آیند. رسوبات در اثر این فرآیندها موجب آلودگی گسترده¬ی آبهای سطحی می¬شوند. تاثیرات زیان آور رسوبات در آب عبارتند از:
الف:کانالهای چشمه¬ها، بنادر و مخازن پر می¬شوند. کانالها سرریز شده و عمق آنها تغییر می کند و عمر مفید مخازن آب کم می¬شود.
ب: جانوران آبزی رانابود می¬کند. رسوبات ته نشین شده تعداد ماهیها و جانوران صدف¬دار را کاهش می¬دهد و زیستگاه¬های آنها را می¬پوشاند.
ج: نفوذ نور به درون آب را کاهش می¬دهد.کاهش نفوذ نور خورشید به داخل آب موجب کاهش فرآیند فتوسنتز توسط گیاهان می¬شود.
د: آب را تیره می¬کند. این موجب افزایش هزینه¬ی لازم برای تصفیه¬ی آب می¬شود.

۸- مواد رادیو اکتیو ( پرتوزا)
بعضی از عناصر دارای هسته بسیار ناپایدارند که خود به خود به اجزاء کوچکتر تجزیه می¬شوند و انرژی تابشی زیادی تولید می¬کنند.
تشعشع این فرایندهای تجزیه¬ای، مواد رادیواکتیو بسیار خطرناک و حتی مرگ¬آور است.
خطرناکترین هسته¬های رادیواکتیو، هسته¬های رادیواکتیو با نیمه عمر متوسط هستند. عناصر رادیو اکتیو (پرتوزا) در هنگام تجزیه¬ی هسته¬های خود، اشعه¬های آلفا، بتا پخش پوزیترون نوترون و اشعه گاما ساطع می¬نمایند.

۹- گرما
گرما معمولا از نظر بیشتر مردم، یک آلوده کننده و حداقل به عنوان یک عامل فاسد کننده¬ی شیمیایی نیست،گرچه افزایش دمای آب بدن سبب تأیرات زیانباری به بزرگی بسیاری آلوده کننده-ای شیمیایی می¬ود. رعت هر واکنش شیمیایی، شامل تنفس آبزیان و اکسایش تقریبا با افزایش دما به ازاء هر ۱۰درجه¬ی سانتیگراد دو برابر می¬شود. در آبهای آلوده شده¬ی حرارتی، ماهیها به علت افزایش سرعت تنفس به اکسیژن بیشتری نیاز دارند. تهدید بیشتر به زندگی آبزیان از طریق کلرینه کردن آبهای سرد برای استفاده می¬باشد. این کار برای جلوگیری از رشد باکتریها انجام می¬شود. کلر به روی موجودات زنده¬ی محیط تاثیر می¬گذارد. کلر، موجودات زنده¬ی میکروسکوپی را که بعضی از زنجیره¬های غذایی اهمیت دارند از بین می¬برد.

۲ آلودگی آب، فراتر از یک مسئله‌ی ساده

آبی که دارای عوامل بیماری¬زای عفونی یا انگلی، مواد شیمیایی سمی، ضایعات و فاضلاب خانگی و صنعتی باشد را آب آلوده گویند. آلودگی آب از فعالیتهای انسانی، نشأت می¬گیرد.
الف) گندآب که عوامل زنده¬ی بیماری¬زا و مواد آلی تجزیه¬پذیر را در بردارد.
ب) مواد زائد تجاری و صنعتی در بردارنده¬ی عوامل سمی از نمکهای فلزی یا مواد شیمیایی پیچیده-ی مصنوعی.
ج) آلاینده¬های کشاورزی نظیر کودها و آفت¬کشها.

د) آلاینده¬های فیزیکی مانند گرما (آلودگی حرارتی) و مواد پرتوزا.
آلودگی را می¬توان به عنوان یک تغییر نامطلوب در خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آب تعریف کرد که باعث به خطر انداختن سلامت، بقاء و فعالیتهای انسان یا سایر موجودات زنده می-شود. آلودگی از نظر پایداری نیز قابل بررسی و مطالعه است؛ لذا از این دیدگاه دو نوع آلودگی وجود دارد. آلودگی قابل انحطاط و آلودگی غیرقابل انحطاط.
آلوده کننده¬ی قابل انحطاط را می¬توان تجزیه کرد، ازبین برد و یا برای برخی فعالیتها مصرف نمود. از این طریق حد قابل پذیرش آلودگی را می¬توان طی مراحل طبیعی یا با روشهای مهندسی (سیستمهای تصفیه) نقصان داد. البته در صورتی که سیستم تحت تأثیر شوک ناشی از آلاینده، شکست نخورده باشد، یا به عبارتی آلودگی لبریز نگردد. این دسته خود به دو گروه تقسیم می شوند: قابل انحطاط تند و کند؛ آلوده¬کننده¬های قابل انحطاط تند، نظیر فاضلاب انسانی و زائدات حیوانی و کشاورزی، معمولاً خیلی سریع قابل تجزیه¬اند.

آلوده¬کننده¬های قابل انحطاط کند مانند د.د.ت و بعضی از مواد رادیواکتیو به کندی تجزیه می¬شوند؛
به هرحال اجزای آنها یا کاملاً تجزیه شده ویا به حد غیرقابل ضرر کاهش می¬یابند. آلوده¬کننده-های غیرقابل انحطاط از راههای طبیعی تجزیه نمی¬شوند. نمونه¬ی چنین آلوده¬کننده¬هایی عبارتند از جیوه، سرب، ترکیبات آلی هالوژنه¬ها، دیوکسین¬ها و بعضی از پلاستیک¬ها.

میکروارگانیسم¬هایی¬که از طریق آب آلوده به انسان منتقل می¬شوند، دارای اهمیت چشمگیر بهداشتی هستند. برخی از این میکروارگانیسم¬های فرصت¬طلب در افراد با نقص ایمنی نظیرکودکان، سالمندان و یا بیماران HIV مثبت ممکن است ایجاد ناراحتی کند. در صورتی¬که ارگانیسم¬های فرصت طلب، با تراکم زیادی در آب باشند موجب عفونتهای مختلفی در پوست، مخاط، چشم، گوش، بینی و گلوی افراد حساس یا با مقاومت پایین می¬شوند.

منابع¬آب، اغلب در بردارنده¬ی ناخالصیهای شیمیایی هستند. این ناخالصیها ممکن است ناشی از آلودگی هوا، آلودگی خاک یا موادآلاینده¬ی ناشی از فعالیتهای انسانی که به صورت فضولات جامد و مایع به محیط تخلیه می¬شوند باشد.آلاینده¬های شیمیایی با اشکال متفاوت که از زباله¬های صنعتی و فضولات جامد و مایع شهری حاصل می¬شوند منابع آب را بیش¬از پیش تهدید می¬کنند. این آلاینده¬ها عبارتند از: حلال¬های شوینده، سیانید، فلزات

سنگین، اسیدهای آلی و معدنی، مواد ازته، مواد سفید کننده، رنگها، رنگدانه¬ها، سولفیدها، آمونیاک، مواد سمی و انواع گوناگون ترکیبات آلی کشنده¬ی موجودات زنده. به¬طور مستقیم به سلامت انسان آسیب برسانند، بلکه از راه تجمع در آبزیان به¬طور غیرمستقیم هم می¬توانند بر انسان اثر کنند، نظیر ماهی که برای تغذیه انسان مورد استفاده قرار می¬گیرد.آلاینده¬های شیمیایی موجود درآب ممکن است ایجاد آسیبهای سمی حاد یا مزمن درانسان نم

 

یند. به هرحال برخی از آلاینده¬ها حتی در دز پایین ممکن است سلامت انسان را تحت تأثیر قرار دهند، یا اینکه مواجهه¬ی درازمدت انسان با برخی آلاینده¬ها سبب ضایعات پاتولوژیکی در انسان شود. مطالعات رابطه¬ی برخی ازبیماریها با کیفیت شیمیایی آب آشامیدنی یا غذاهای دریایی را نشان می¬دهد. در بیماریهای ناشی از آلاینده¬های شیمیایی می¬توان به مسائل مربوط به بهداشت دندانها، سختی آب و بیماریهای قلب و عروق و مسمومیت حاد یا مزمن ناشی از ترکیباتی نظیر سموم دفع آفات، ترکیبات فنلی، هیدروکربورهای حلقوی، تری هالومتان¬ها و فلزات سنگین استناد نمود.

سختی آب مربوط به املاح خاصی است که در آب وجود دارد. این املاح شامل کاتیون¬های کلسیم، منیزیم، استرانسیم، آهن، آلومینوم، منگنز و مس هستندکه با آنیون¬های بیکربنات، کربنات کلرور، سولفات، سیلیکات و نیترات به صورت محلول در آب وجود دارند. سختی آب را می¬توان به صورت «خراب شدن صابون درآب» تعریف کرد. اگر مقدار زیادی آب لازم شود تا صابون کف کند مصرف کننده¬ی آب، آن را سخت به¬شمار می¬آورد. اغلب سختی آب ناشی از چهار جزء می¬باشد: بی¬کربنات کلسیم، بی¬کربنات منیزیم، سولفات کلسیم و سولفات منیزیم. وجود هر یک ازاین ترکیبها موجب سختی آب می¬شود، اگر چه ترکیبات دیگر هم هستند، اما کمتر موجب سختی آب می¬شوند. سختی آب به صورت سختی دائم و سختی موقت نامگذاری می¬شود. مجموع سختی موقت و سختی دائم را سختی کل می¬نامند. با رویکردی دیگر، سختی را به سختی مربوط به کربنات¬ها و سختی غیرکربناتی تقسیم بندی نموده اند. سختی کربناتی موقتی و سختی غیرکربناتی، دائمی است. سختی موقت در اثرجوشاندن آب ته نشین می¬ود و جرم داخل ظروف را تشکیل می-هد. این پدیده¬ی به املاح کربنات کلسیم و منیزیم مربوط می¬شود. جوشاندن آب به مدت چند دقیقه موجب تجزیه¬شدن بی¬کربنات کلسیم و منیزیم و خارج شدن CO2 و رسوب کربنات¬های کلسیم و سدیم می گردد. اماسختی مربوط به سولفات¬ها، نیترات¬های کلسیم و منیزیم دراثر حرارت رسوب نمی¬دهند.
معیار آب آشامیدنی از نظر سختی این است که آب آشامیدنی باید دارای سختی متوسط باشد. اگر سختی آب بیش از ۳ میلی اکی والان درلیتر باشد، پیشنهاد می¬شود سبک گردد. سختی آب بیشتر از نظر اقتصادی اهمیت دارد، اگرچه طبق مطالعات انجام شده امکان رویداد بیماریهای قلب و عروق در استفاده کنندگان از آب سبک بیشتر است.
ویژگی¬های فیزیکی آب نظیر بو،

مزه، کدورت، درجه¬ی حرارت و رنگ آب می¬تواند آب را برای مصرف کننده نامطلوب سازد.
اساسی¬ترین مسأله درمورد آب تصفیه شده عدم داشتن بو و طعم است. بوی آب قاعدتاً ارتباط نزدیکی با طعم آن دارد. عوامل مختلفی در ایجاد طعم و بوی آب مؤثر است. ازجمله¬ی این عوامل جلبکها، تجزیه¬ی گیاهان آبزی، محصولات حاصل از کلرینه نمودن آب نظیرکلروفنل¬ها و آبهای راکدی است که در انتهای سیستم توزیع ساکن می¬مانند.

کدورت آب پدیده¬ای است که میزان زلال بودن یاشفافیت آن را مشخص می¬کند و یکی از معیارهای تعیین کیفیت ظاهری آب است. کدورت معمولاً به علت وجود مواد معلق در آب ایجاد می¬شود.
آب خالص معمولا بی¬رنگ است. رنگ آب آلوده نشده می¬تواند ناشی از مواد درحال گندیدگی زمین یا نمکهای فلزی موجود در طبیعت (آهن و منگنز) باشد. آلاینده¬های صنعتی نیز می¬توانند

به¬وجودآورنده¬ی طیف وسیعی از رنگها در آبهای پذیرنده باشند.
از آنجایی که گوارایی آب مربوط به میزان اکسیژن محلول درآن می باشد، هرقدر دمای آب بالاتر باشد میزان حلالیت اکسیژن محلول در آن کمتر خواهد بود؛ لذا آب به اصطلاح گرم با دمای ۲۰ درجه بالاتر، اکسیژن کمتری در بر دارد و مورد رضایت مصرف کننده نیست، در حالی که آب با دمای بین ۵ تا ۱۵ درجه¬ی سانتیگراد اکسیژن محلول بیشتری در خود دارد که گوارا و مطلوب است؛ البته دمای پایین تر از ۵ درجه نیز برای نو

شیدن مطلوب نیست.
غلظت یون هیدروژن در آب با معیار PH سنجیده می¬شود. این ویژگی یکی از مهمترین خواص
فیزیک و شیمیایی آب محسوب می¬شود، زیرا گزینه¬ی بهینه درمورد بهسازی آب به PH آن بستگی دارد. در آب نزدیک خلوص، غلظت یونهای + H و -OH خیلی کم و تقریباً نزدیک به هم هستند؛ چنین آبی را خنثی گویند که PH آن در ۲۵ درجه¬ی سانتی گراد حدود ۷ است. در شرایطی که غلظت یون هیدروژن بیش ازیون هیدروکسیل باشد، PH کمتر از ۷ و آب اسیدی است در صورتی که غلظت یون هیدروکسیل بیش از یون هیدروژن باشد P

H بیشتر از ۷ و آب قلیایی است.
کیفیت آبهای مورد نیاز برای مصارف خاص به ندرت با ویژگیهای طبیعی آنها مطابقت دارد. آب آشامیدنی با ویژگی ذکر شده که بایستی سالم وتمیز باشدبه طور طبیعی به مقدار کافی در دسترس نمی¬باشد. اکثر منابع آب از نظر کیفیت شیمیایی و بیولوژیکی برای شرب مناسب نیستند و قبل از مصرف احتیاج به یک سری عملیات دارند. چنین عملیاتی که به منظور متناسب¬سازی آب برای مصرف خاصش صورت می¬گیرد تصیفه نامیده می¬شود. تصفیه یا پالایش آب از نظر پزشکی وبهداشت اهمیت زیادی

دارد. ازبین منابع آب، آبهای سطحی ناخالصیهای بیشتری در بر دارند تا آبهای زیرزمینی؛ پس این قبیل من

ابع احتیاج به بهسازی جدی دارند، لیکن آبهای زیرزمینی از نظر کیفیت میکروب شناختی برای حفظ سلامت، حداقل باید ضدعفونی شوند و شاید برخی از آنها به خاطر داشتن پاره¬ای عناصرشیمیایی نظیر آهن و منگنز احتیاج به تصفیه¬ی بیشتری داشته باشند.
بهسازی آب ممکن است به چند روش فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی یا گاهی ترکیبی از این روشها انجام شود. در مجموع با در نظر گرفتن میزان مصرف و شرایط موجود، اغلب تصفیه¬ی آب از رههای زیر انجام می¬شود:
الف) جوشاندن در سطح خانوار و گروههای محدود جمعیتی: د

ر این روش جوشاندن حدود ۵ دقیقه¬ی آب علاوه بر ازبین بردن زیستوارکهای بیماری¬زا، سختی آب نیز تا حدودی کاهش می¬دهد .
ب) انبار کردن آب: برای اجتماعات کوچک و بزرگ قابل اجرا است. آب درمنبع اصلی در مخازن طبیعی یا مصنوعی برای مدتی نگهداری می¬شود و جلوگیری ازآلودگی بعدی بایستی مورد توجه باشد. انبار کردن آب به مقدار قابل ملاحظه¬ای ناخالصیهای معلق آب را کاهش می¬دهد. این فرایند متابعت ازروند طبیعی حذف آلودگیها است. ذخیره نمودن آب برای مدتی، از چنددیدگاه مورد تامل است:
۱) از نظر فیزیکی، کاهش مواد معلق از طریق ته نشینی که مواد معلق موجود درآب در اثر قوه ثقل
ته¬نشین می¬شوند؛ تجربه نشان می¬دهد در ۲۴ ساعت اولیه حدود ۹۰% ناخالصیهای معلق ته¬نشین
می¬شوند. در نتیجه فرایند تصفیه درمراحل بعدی آسانتر می¬شود.

۲) از نظر شیمیایی، در مدت ذخیره سازی آب ممکن است برخی تغییرات شیمیایی وبیوشیمیایی
روی¬دهد. بیکربنات¬ها تجزیه شده و تولید انیدریک کربنیک نمایند، گازهای سمی نظیر آمونیاک، هیدروژن، سولفوره و انیدرید کربنیک از آب خارج می¬شوند. مواد آلی موجود در آب خام در اثر فعالیتهای میکروبی به کمک اکسیژن محلول در آب تجزیه و تثبیت می¬شوند و در نتیجه، مواد آلی فساد پذیر، به مواد معدنی تبدیل می¬گردند.

۳) از نظر زیست¬شناختی، موجودات زنده¬ی بیماری¬زای موجود در آب خام در اثر عوامل مختلف رو به کاهش گذاشته و شمار قابل توجهی از آنها نابود می¬شوند. تجربه نشان می¬دهد با انبار کردن آب رودخانه در مدت ۷ـ۵ روز اول تا ۹۰% میکروبها کاهش می¬یابند و این یکی از مزایای ذخیره کردن آب است. مدت نگهداری بهینه¬ی آب ۱۴ـ۱۰ روز است¬، لیکن از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست؛ ضمناً احتمال رشد جلبکها و تغییر کیفیت فیزیکی آب وجود دارد.
ج) پالایش آب : معمولاً در سطح وسیعتر از مصرف خانوار، یعنی اجتماعات کوچک و بزرگ درصورتی که منابع آب سطحی باشد پس از انبار کردن پالایش می¬شود. پالایش آب دومین مرحله¬ی بهسازی آب و در واقع مهمترین مرحله¬ی آن است، زیرا اکثر قریب به اتفاق میکروب¬ها (۹۹%ـ۹۸%) در مرحله پالایش از بین می¬روند و دیگر ناخالصیها معلق و احیاناً بینابین از آب گرفته می¬شود.

روشهای ساده¬ی بهسازی آب در جامعه، ابتدایی¬ترین وبهترین راه برای جلوگیری از آلودگی آب است. در این راستا می¬توان روشهای ساده¬ای پیشنهاد کرد:
– در مناطقی که امکان آلودگی به انگلهایی نظیر کرم پیوک یا تخم انگلها وجود دارد آب، صاف شود و یا حداقل، مصرف¬کنندگان نسبت به صاف کردن آن اقدام نمایند.

– آب آشامیدنی بایستی به¬وسیله¬ی مجاری یا ظروفی برداشت یا جمع آوری گردد که آلودگی پیدا نکند.
– در صورت استفاده از مخازن برای جمع آوری و برداشت آب، این مخازن حتماً سربسته باشد.
– آب ذخیره شده را بایستی در ظروف درب¬داری که مرتب تمیز می¬شود ذخیره نمود.
– آب شرب، حتی الامکان از دیگر آبهای مصرفی جداگانه ذخیره و نگهداری شود.
– هنگام برداشت آب از ظروف ذخیره بایستی توجه داشت توسط ظروف برداشت نظیر لیوان، دست یا عوامل خارجی آلودگی پیدا نکند.
– ضمن اینکه آب مورد استفاده به مقدار کافی تهیه شود مقادیر متناسبی بایستی برای شرب یا دیگر مصارف برداشت نمود. تقریبا مقدار ۴۰-۳۰ لیتر برای مصارف فردی و خانگی روزانه نیاز می¬باشد.
– تهیه¬ی یک برنامه¬ی عملی برای آموزش بهداشت آب مستلزم پاسخ به سئوالات زیر است:
• چگونه بایستی مشارکت جامعه، ارتقاء داده

شود؟
• چه کسی بایستی آموزش بهداشت آب را رهبری نماید؟
• محتوای آموزش برای آب آشامیدنی سالم چه باشد؟
• چه کسی بایستی آموزش بهداشت آب را انجام دهد؟
• چه روشهای آموزشی بایستی به کار برده شود؟
• چه اقدامات حمایتی بایستی

توسط سازمانهای مراقبتی انجام شود؟
۳ آلاینده¬های صنعتی آب
صنایع نساجی: حدود ۸۰% از پساب صنایع نساجی، ناشی از واحدهای چاپ و رنگرزی پارچه است. برای مقابله با این آلودگی، تصفیه¬ی آبهای آلوده، حداکثر بازیافت ممکن و استفاده مجدد آب در فرآیندهای

تولید ضروری است.
صنایع کاغذ سازی: عمده¬ترین آلودگی این صنعت ناشی از مصرف سود سوزآور است. تصفیه¬ی آبهای آلوده و بازیافت سود سوزآور و استفاده¬ی مجدد آن سبب کاهش آلودگی می¬شود.
صنایع شیمیایی : تفاله¬ها و پسمانده¬های روغنی، آبهای آلوده به جا مانده از فرآینده های تبدیلی و سود سوز آور مصرفی عمده ترین موارد آلودگی هستند. تصفیه، بازیافت و استفاده مجدد از آب از آلودگی می¬کاهد.
صنایع پتروشیمی: یکی از واحدهای پرمصرف انرژی صنایع پتروشیمی می¬باشد که آب بسیار زیادی هم در آن به¬منظور خنک کردن و استفاده از فرآیندهای تبدیلی مصرف می¬شود.
صنایع فلزی آهنی و غیرآهنی: آلودگی آب مصرفی برای تولی

د کک از موارد عمده محسوب می‌شود، که برای مقابله با آن لازم است آب آلوده، به صورت شیمیایی یا بیولوژیکی تصفیه شود. فاضلاب آسیابها هم آلودگی بسیار تولید می¬کند. در این مورد نیز روغن¬زدایی و تصفیه¬ی در فیلترها از آلودگی آب می¬کاهد.
صنایع ساختمانی: شامل سیمان، سرامیک، آجر سفالی، کاشی، آهک و شیشه است. آلودگی آب در فرآیندهای تبدیلی و شستشو وجود دارد که با تصفیه آب مقدار آلودگی کم می¬شود.

۴ تاثیر فعالیت‌های‌ کشاورزی‌ بر کیفیت‌ آبهای‌ سطحی‌ و زیرزمینی‌
‌ امروزه‌ به‌ علت‌ محدود بودن‌ منابع‌ آب‌ شیرین‌، حفظ و نگهداری‌ این‌ منابع‌، امری‌ اجتناب‌ ناپذیر است‌. افزایش‌ جمعیت‌ نیاز به‌ آب‌ و محصولات‌ کشاورزی‌ را تشدید نموده‌ و در نتیجه‌ به‌ منظور افزایش‌ تولید مواد غذایی‌ فعالیتهای‌ کشاورزی‌ نیز به‌ همان‌ اندازه‌ گسترش‌ یافته‌ است‌. همچنین‌ ضرورت‌ تولیدمحصولات‌ بیشتر، عوارض‌ جانبی‌ را به‌ محیط زیست‌ و منابع‌ طبیعی‌ وارد نموده‌ است‌. فعالیتهای‌ کشاورزی‌ آلوده¬کننده‌هایی‌ را که‌ تأثیرات‌ منفی‌ بسیار زیادی‌ بر منابع‌ آبهای‌ سطحی‌ و زیرزمینی‌ ایجاد می‌کنند در محیط زیست‌ رها می‌سازند. آلوده‌ کننده‌های‌ منابع‌ آب‌ ممکن‌ است‌ توسط جریان‌ آبهای‌ سطحی‌ یا آبهای‌ زیرزمینی‌ در فازهای‌ مختلف‌ سیکل‌ هیدرولوژی‌ باعث‌ آلودگی‌ منابع‌ آب‌ گردند. نابود شدن‌ منابع‌ آب‌ ممکن‌ است‌ باعث‌ ازبین‌ رفتن‌ و محدود شدن‌ آبهای‌ آشامیدنی‌، آب‌ شرب‌ دامها، آبیاری‌، ماهیگیری‌، حیات‌ آبزیان‌ و فعالیتهای‌ تفریحی‌ شود.

در گذشته‌ به‌ آلودگیهایی‌ که‌ در اثر فعالیتهای‌ کشاورزی‌ حاصل‌ می‌شد توجه‌ کمتری‌ می‌گردید و بیشترین‌ توجه‌ به‌ آلودگیهای‌صنعتی‌ و شهری‌ معطوف‌ می‌شد. اما با گسترش‌ فعالیتهای‌ کشاورزی‌ و با توجه‌ به‌ اینکه‌ بزرگترین‌ بخش‌ مصرف‌ آب‌ در کشاورزی‌ قرار دارد، توجه‌ به‌ این‌ بخش‌ امری‌ اجتناب‌ ناپذیر به‌ نظر می‌رسد. مهمترین‌آلوده‌کننده‌هایی‌ که‌ در اثر فعالیتهای‌ کشاورزی‌ بر منابع‌ آبهای‌ سطحی‌ و زیرزمینی‌ اثر نامطلوب‌ خواهند گذاشت‌ را می‌توان‌ به‌ قرار زیر تقسیم‌بندی‌ نمود.
۱ رسوبات

۲ مواد مغذی‌ خاک‌(نیتروژن‌ و فسفر) حاصل‌ از کودهای‌ مغذی‌ و فضولات‌ حیوانی‌
۳ آفت‌ کش‌ها (علف‌کش¬ها، حشره‌کش¬ها و قارچ‌کش‌ها
۴ نمک‌ها و عناصر کمیاب‌ حاصل‌ از آبیاری‌
۵ فضولات‌ و لاشه‌های‌ حیوانی

آلودگیهایی‌ که‌ در اثر عوامل‌ فوق‌ اتفاق‌ می‌افتد ممکن‌ است‌ در بخشهایی‌ گوناگون‌ مصرف‌ آب‌ به‌ درجات‌ مختلف‌ مؤثر باشد که‌ از آن‌ جمله‌ می‌توان‌ به‌ آب‌های‌ شرب‌ شهری‌، شرب‌ حیوانات‌، حیات‌ آبزیان‌، آبیاری‌ و فعالیتهای‌ تفریحی‌ اشاره‌ کرد. نتایج‌ تحقیقات نشان‌ داد که‌ ۳۲ درصد از محلهایی‌ که‌ مورد آزمایش‌ قرار گرفتند لااقل‌ یک‌ نوع‌ آلودگی‌ مانند فلوراید، آرسنیک‌، روی‌، سلنیوم‌، منگنز، سرب‌ و نیترات‌ را داشته‌اند و حدود ۹۳ درصد از چاههای‌ نمونه‌برداری‌ شده‌ نیز لااقل‌ یک‌ علائم‌ ظاهری‌ یا فیزیکی‌ مانند مزه‌، بو و رنگ‌ را با خود داشتند. بسیاری‌ از این‌ آلوده‌کننده‌های‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ از منابعی‌ بودند که‌ از فعالیتهای‌ انسانی‌نشات‌ می‌گیرند. خطر نابودی‌ منابع‌ آب‌ در محلهایی‌ که‌ مقدار زیادی‌ از کودها و علف‌کش‌ها یا تراکم‌ زیاد حیوانات‌ وجود دارد، بسیار زیاد دیده‌ شده‌ است‌.آلودگی‌ توسط رواناب‌ یا آبشویی‌ به‌ آبهای‌سطحی‌ یا زیرزمینی‌ می‌پیوندد. انتقال‌ آلودگی‌ تحت‌ تاثیر خصوصیات‌ فیزیکی‌ و شیمیایی‌ نوع‌ آلودگی‌ نیز قرار دارد. رسوبات‌ معمولاً توسط آبهای‌ سطحی‌ منتقل‌ می‌شوند،

در حالیکه‌ آلوده‌کننده‌های‌ شیمیایی‌به‌ همراه‌ رسوبات‌ یا رواناب‌ سطحی‌ و یا زهکشهای‌ زیرزمینی‌ منتقل‌ می‌شوند. میکروب‌ها و مواد آلی‌ نیز با آبهای‌ سطحی‌ انتقال‌ می‌یابند.
رسوبات‌ به¬دلیل‌ قابلیت‌ انتقال‌آلودگی‌ منشأ آلودگی‌ مهمی‌ به¬شمار می‌آیند. رسوبات‌ در اثر فرسایش‌ آبی‌ یا بادی‌ منتقل‌ می‌شوند. جدا شدن‌ ذرات‌ خاک‌ تحت‌ تأثیر برخورد قطرات‌ باران‌ و سپس‌ حرکت‌ جریان‌ سطحی‌ بر روی‌ خاک‌است‌. وجود ذرات‌ رسوب‌ در آب‌ باعث‌ اغتشاش‌ آب‌ خواهد شد. اغتشاش‌ آب‌ به‌ فرآیند تصفیه¬ی‌ آب‌ آسیب‌ وارد کرده‌ و با از بین‌ بردن‌ محیط زندگی‌ گیاهان‌ آبزی‌، ماهیها و سایر ارگانیزم‌های‌ آبزی‌، چرخه¬ی ‌غذایی‌ آنها را دچار نقص‌ خواهد کرد. به‌ علاوه‌ رسوبات‌ باعث‌ پر شدن‌ حجم‌ مفید آبگیرها شده‌ و ظرفیت‌ ذخیره¬ی‌ آب‌ در سازه‌ها را کاهش‌ می‌دهد. بعضی‌ از رسوبات‌ خود آلوده‌کننده‌هایی‌ مانند آرسنیک‌، روی‌، جیوه‌ و فسفر را به‌ همراه‌ دارند. شدت‌ و میزان‌ فرسایش‌ آبی‌ تحت‌ تاثیر شدت‌ بارندگی‌، رواناب‌ سطحی‌، فرسایش‌پذیری‌ خاک‌، شیب‌ زمین‌ و نوع‌ پوشش‌ گیاهی‌ قرار دارد. فرسایش‌ در رگبارها، هنگامی‌ که‌رطوبت‌ اولیه¬ی‌ خاک‌ زیاد و پوشش‌ گیاهی‌ کم‌ باشد بسیار زیاد خواهد بود. فرسایش‌پذیری‌ خاک‌ به‌ خصوصیات‌ آن‌ که‌ شامل‌ بافت‌، ساختمان‌، نفوذپذیری‌ و مقدار مواد آلی‌ خاک‌ بستگی‌ دارد. خاک‌های‌ سیلتی‌و رسی‌ به‌ علت‌ آنکه‌ شدت‌ نفوذ و مواد آلی‌ در آنها کم‌ است‌ بسیار فرسایش‌پذیرند. برعکس‌ خاکهایی‌ با بافت‌ شنی‌ و لومی‌ فرسایش‌پذیری‌ کمتری‌ دارند، زیرا به‌ علت‌ وجود مواد آلی‌، ساختمان‌ توسعه‌ یافته‌ای ‌داشته‌ و امکان‌ نفوذ آب‌ در این‌ نوع‌ خاکها بیشتر است. فرسایش‌ در اثر فعالیتهای‌ کشاورزی‌ در آبیاری‌ سطحی‌ (جویچه‌ای‌ و نواری‌) بخصوص‌ اگر انتهای‌ نوار یا جویچه‌ باز باشد، بسیار قابل‌ توجه‌ است‌. بنابراین‌ در چنین‌ مواردی‌ با توجه‌ به‌ خصوصیات‌ خاک‌، شیب‌ زمین‌ و با انتخاب‌ نوع‌ آبیاری‌ و مدیریت‌ صحیح‌ آن‌ می‌توان‌ از فرسایش‌ خاک‌ مزرعه‌ و آلوده‌ شدن‌ زه‌آبها به‌ وسیله‌ بار رسوبی‌ جلوگیری‌ کرد.

نیترات‌ها نیز شکلی‌ از نیتروژن‌ هستند که‌ به‌ علت‌ حرکت‌ به‌ سمت‌ پائین‌ پروفیل‌ خاک‌ و متعاقب‌ آن‌ سفره‌های‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ می‌توانند خاصیت‌ آلایندگی‌ منابع‌ آب‌ داشته‌باشند. در سال‌ ۱۹۹۲ طبق‌ برآورد سازمان‌ حفاظت‌ محیط زیست‌ آمریکا، ۵/۴ میلیون‌ نفر که‌ ۶۶ هزار نفر آنها نوزادان‌ زیریکسال‌ بودند، در آمریکا از آبی‌

استفاده‌ می‌کردند که‌ مقدار نیترات‌ آنها بیش‌ از حد قابل‌ قبول‌ یعنی ۱۰ میلی¬گرم در لیتر بوده‌ است. منابع‌ نیترات‌ در سطح‌ زمین‌ ممکن‌ است‌ به‌ صورت‌ نقطه‌ای‌ یا غیر نقطه‌ای باشد. نیتروژن‌ ممکن‌ است‌ توسط گیاهان‌ از منطقه¬ی‌ ریشه‌ جذب‌ شود. اگر مقدار نیتروژن‌ قابل‌ دسترس‌ گیاه‌ بیش‌ از مقدار مورد نیاز آن‌ باشد، این‌ مقدار اضافی‌ ممکن‌است‌ به‌ زیر ناحیه‌¬ی ریشه¬ی‌ گیاه‌ و به‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ شسته‌ شود. منابع‌ نقطه‌ای‌ شامل‌ تخلیه‌ انواع‌ کودها در یک‌ نقطه‌، نشت‌ از کارخانجات‌ و سایر توزیع‌ کننده‌ها و محل‌ ذخیره‌ کودهای‌ حیوانی‌ هستند. منابع غیرنقطه‌ای‌ شامل‌ استفاده‌ از کودهای‌ آلی‌ و غیرآلی‌ در مزارع‌، نیتروژن‌ معدنی‌

شده‌ حاصل‌ از باقیمانده‌ گیاهی‌ (تیره‌ بقولات‌Legume ) و کودهای‌ حیوانی‌ است‌ که‌ در سطح‌ زمین‌ پخش‌ می‌شوند. خاکهای‌سنگریزه‌ای‌، شنی‌، خاکهایی‌ که‌ سطح‌ ایستابی‌ بالایی‌ دارند و مناطق‌ زه‌دار بالای‌ سنگ‌ بستر به‌ آلودگی‌ نیتراته‌ و سایر علف‌کش‌ها که‌ می‌توانند به‌ زیر سطح‌ خاک‌ شسته‌ شوند آسیب‌پذیر هستند. استفاده¬ی‌ زیاد ازنیتروژن‌، بیش‌ از نیاز گیاه‌، به‌ همراه‌ آبیاری‌ بیش‌ از حد در آلودگی‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ منطقه¬ی‌ کالیفرنیا نقش‌ داشته‌اند. کودهای‌

نیتروژنه‌ و دور ریختن‌ فضولات‌ دامپروریها و مرغداریها منبع‌ اصلی‌ آلودگی‌ نیتراته ‌در آمریکا می‌باشد. نیتروژن‌ معدنی‌ به‌ صورت‌ نیترات و آمونیاک‌ به‌ صورت‌ یون‌ آمونیوم یک‌ ماده‌¬ی غذایی‌ بسیار مهم‌ در کشاورزی‌ و اکوسیستم‌ بیولوژیکی‌ است‌. مطالعات‌ نشان‌ می‌دهد که‌ نیتروژن‌ باقیمانده‌ در خاک‌ با مقدار کود داده‌ شده‌، کود حیوانی ‌یا نیتروژن‌ گیاهی‌، استفاده‌ شده‌ در خاک‌ ارتباط نزدیک‌ دارد. استفاده‌ بیش‌ از حد از نیتروژن‌ ممکن‌ است‌ در انتهای‌ فصل‌ حجم‌ زیادی‌ از نیتروژ

ن‌ را در خاک‌ باقی‌ بگذارد. این‌ نیتروژن‌های‌ باقی‌ مانده‌، باعث‌آلودگی‌ آبهای‌ سطحی‌ و زیرزمینی‌ می‌شوند. بسیاری‌ از میکروب¬های‌ خاک‌ می‌توانند نیتروژن‌ باقیمانده‌¬ی آمونیاکی‌ را به‌ اشکال‌ پایدارتری‌ همچون‌ نیترات‌ تبدیل‌ کنند. نیترات‌ها و نمکهای‌ آمونیوم‌ در آب‌ بسیارحلال‌ بوده‌ که‌ می‌توانند به‌ راحتی‌ وارد پروفیل‌ خاک‌ و آبهای‌ زیرزمینی‌ شوند. نیترات‌ در آبهای‌ زیرزمینی‌ می‌تواند از طریق‌ چشمه‌ها، نشتها یا سیستمهای‌ جریان‌ کم‌ عمق‌ به‌ آبهای‌ سطحی‌ تخلیه‌ شده‌ ویا اینکه‌ به‌ سفره‌های‌ عمیقتر منتقل‌ گردند.دیده‌¬ی مغذی‌ شدن(‌Eutrophication) باعث‌ افزایش‌ تولید مواد آلی‌ در آب‌ دریاچه‌ها خواهد شد. با افزایش‌ مواد مغذی‌ رشد علفها و جلبکها در این‌ دریاچه‌ها بسیار زیاد خواهد شد و شفافیت‌ این‌ آبها کم‌ شده‌ و مقدار اکسیژن‌ محلول‌ آن‌ نیز کاهش‌ خواهد یافت‌.‌ این‌ پدیده‌ باعث‌ نابودشدن‌ دریاچه‌ها خواهد شد. کاهش‌ اکسیژن‌ آب‌، باعث‌ افزایش‌BOD (Biochemical Oxygen Demand) آب‌ می‌گردد.BOD (نیاز بیوشیمیایی‌ به‌ اکسیژن‌)

معیاری است‌ برای‌ میزان‌ اکسیژنی‌ که ‌در یک‌ فعل‌ و انفعال‌ بیولوژیک‌ برای‌ شکستن‌ مواد آلی‌ موجود در آب‌ مورد نیاز می‌باشد. بنابراین‌ هر چقدر مقدار مواد آلی‌ در یک‌ منبع‌ آلی‌ بیشتر باشد، میزان‌ اکسیژن‌ مورد نیاز برای‌ تجزیه¬ی‌ آنها افزایش‌ خواهدیافت‌، یا به‌ عبارت‌ دیگر هر چه‌ آلودگی‌ بیشتر باشد میزان‌BOD بالاتر است‌. در اراضی‌ کشاورزی‌ بسیاری‌ از فسفرها از طریق‌ رواناب‌ سطحی‌ از مزرعه‌ خارج‌ می‌شوند. فسفرها می‌توانند به‌ صورت‌ محلول‌ یا به‌ صورت‌ جذب‌ س

طحی‌ به‌ ذرات‌ رسوبات‌ مواد معدنی‌ متصل‌ شوند. فسفرها با قدرت‌ زیاد به‌ ذرات‌ خاک‌ می‌چسبند، بنابراین‌ آلودگی‌ فسفری‌ در آبهای‌ زیرزمینی‌ آنقدر زیاد نیست‌. بسیاری‌ از فسفرها ازطریق‌ آبهای‌ سطحی‌ و ذرات‌ خاک‌ فرسایش‌ یافته‌ بخصوص‌ در خاکهای‌ ریزبافت‌ منتقل‌ می‌شوند. آلودگی‌ فسفر در زمینهای‌ با کشت‌ ردیفی‌ و خاکهای‌ رسی‌ که‌ در آنها فرسایش‌ نسبت‌ به‌ سایر فعالیتهای‌کشاورزی‌ بیشتر است‌، بیش‌ از سایر نقاط دیده‌ می‌شود. غلظت‌ فسفر در آبهای‌ جاری‌ عاد

ی‌ باید کمتر از ۲۵ میلی¬گرم در لیتر باشد. البته‌ این‌ مقدار در اثر فعالیتهای‌ انسانی‌ ممکن‌ است‌ به‌ بیش‌ از۵۰ میلی¬گرم در لیتر برسد. غلظت‌ بیش‌ از۱۰۰ میلی¬گرم در لیتر باعث‌ پدیده¬ی‌ مغذی‌ شدن‌ آبها خواهد شد.
آفت‌کش‌ها (علف‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها) ترکیبات‌ آلی‌ مصنوعی‌هستند. آفت‌کش‌ها ممکن‌ است‌ به‌ صورت‌ مستقیم‌ از طریق‌ رواناب‌، آبشویی‌، پخش‌ در هوا به‌ منابع‌ آب‌ وارد شوند. انتقال‌ آلودگی‌ به‌ خصوصیات‌ فیزیکی‌ و شیمیایی‌ آفت‌کش‌، روش‌ و زمان‌ کاربرد آن‌، شرایط آب‌ و هوایی‌ و خصوصیات‌ زمین‌ بستگی‌ دارد. آفت‌کش‌ها به‌ صورت‌ مایع‌ یا جامد و به‌ روشهای‌ مختلف‌ مانند پاششی‌، تزریق‌ در داخل‌ خاک‌، مخلوط با آب‌ و پخش‌ بر روی‌ خاک‌ و یا گیاه‌ مورد

استفاده‌ قرار می‌گیرند. آفت‌کش‌ها ممکن‌ است‌ از طریق‌ ریشه ‌جذب‌ شده‌ یا اینکه‌ جذب‌ سطح‌ گیاه‌ شوند و توسط نور خورشید تجزیه‌ شده‌ و یا توسط حیوانات‌، حشرات‌ و میکروارگانیزم‌های‌ خاک‌ مصرف‌ شوند. آفت‌کش‌ها ممکن‌ است‌ به‌عمق‌ پروفیل‌ خاک‌ شسته‌ شوند یا جذب‌ مواد آلی‌ یا ذرات‌ رس‌ خاک‌ شده‌ و یا اینکه‌ در آب حل‌ شوند. آفت‌کش‌هایی‌ که‌ حلالیت‌ بالایی‌ دارند به‌ آسانی‌ توسط روانابها منتقل‌ می‌شوند. آفت‌کش‌هایی‌ که‌ باعث‌ آلودگی‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ می‌شوند

ظرفیت‌ جذب‌ آنها پایین‌، پایداری‌ آنها بسیار طولانی‌ و حلالیت‌ آنها بالاست‌ (مانندSimazine, Alachlor, Aldicarb, Carbofuran and Cynazine, Metolachlor, Atrazine, Bromacil)؛ خصوصیات‌ خاک‌ و نفوذپذیری‌ آن‌ نیز بر انتقال‌ آلودگی‌ به‌ آبهای‌زیرزمینی‌ موثر است‌. مثلا در خاکهایی‌ که‌ دارای‌ ترکها و شکافهای‌ زیاد هستند انتقال‌ آلودگی‌ به‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ با سرعت‌ بیشتری‌ انجام‌ می‌گیرد.

شوری‌ عبارت‌ از کل‌نمکهای‌ محلول‌ در آب‌ است‌. نمکهای‌ طبیعی‌ عبارتند از کلسیم، منیزیم‌، سدیم، پتاسیم‌، نمک‌ کلرید، سولفات‌ و بیکربنات‌. عناصر کمیاب‌ عبارتنداز سلنیوم(‌Se)، بر(Bo)، مولیبدن(‌Mo) و غیره‌. هنگامی‌ که‌ عناصر کمیاب‌ در آبهای‌ زیرزمینی‌ و سطحی‌ غلظتشان‌ بیش‌ از حد بحرانی‌ باشد، رشد بعضی‌ از گیاهان‌ دچار اختلال‌ خواهد شد و نیزحیواناتی‌ که‌ از این‌ گیاهان‌ که‌ غلظت‌ عناصر کمیاب‌ در آنها زیاد است‌ مصرف‌ کنند، دچار امراض‌ و ناراحتی‌ خواهند شد. عناصر کمیاب‌ و نمکها در خاک‌ توسط آبهای‌ سطحی‌ یا زیرزمینی‌ حاصل‌ از بارندگی‌یا آبیاری‌ که‌ در پروفیل‌ خاک‌ نشت‌ کرده‌ است‌ منتقل‌ می‌شوند. نمکها و عناصر کمیاب‌ هنگامی‌ که‌ سطح‌ خاک‌ و آبهای‌ آبیاری‌ نمک‌ زیاد به‌ همراه‌ داشته‌ باشد تجمع‌ می‌یابند. بنابراین‌ منبع‌ اصلی‌ نمکها وعناصر کمیاب‌ یا فلزات‌ سنگین‌ را می‌توان‌ آبهای‌ آبیاری‌ حاصل‌ از جریان‌های‌ برگشتی‌، هوادیدگی‌ کانیها و خاک‌، کودها، باقیمانده¬ی‌ گیاهان‌ و کودهای‌ دامی‌ دانست.

‌فعالیتهای‌دامپروری‌ که‌ بر کیفیت‌ منابع‌ آب‌ تاثیر خواهد گذاشت‌ به‌ دو صورت‌ فعالیتهای‌ متمرکز و غیرمتمرکز(Intensive and Non-Intensive) هستند.
فعالیتهای‌ متمرکزکشاورزی‌ مانند دامداری‌ها (بیش‌ از ۵۰۰ رأس‌) و مراکز زمستانی‌ نگهداری‌ دامها هستند که‌ بر کیفیت‌ منابع‌ آب‌ می‌توانند تاثیر زیادی‌ داشته‌ باشند. تأثیر بر کیفیت‌ آب‌ در این‌ اماکن‌ بیشتر به‌ علت‌ تراکم‌ حیوانات‌ وتولید بیش‌ از حد فضولات‌ است‌. جمع‌ شدن‌ فضولات‌ در یک‌ محل‌ منشأ آلودگی‌ نقطه‌ای‌ آبهای‌ سطحی‌ و زیرزمینی‌ می‌باشد. مدیریت‌ ضعیف‌ یا ذخیره¬ی‌ نامناسب‌ فضولات‌ دامی‌ بر کیفیت‌ منابع‌ آب‌ تأثیرخواهد گذاشت‌. مدیریت‌ ضعیف‌ فضولات‌ دامی‌ نیز تأثیر نابود کننده‌ای‌ بر اکوسیستم‌ آبهای‌ سطحی‌ و زیرزمینی‌ خواهد داشت‌. تراکم‌ زیاد حیوانات‌ در زمستان‌ نیز می‌تواند باعث‌ تجمع‌ فضولات‌ حیوانی‌ شده‌ ک

ه‌ به‌ آسانی‌ توسط آبهای‌ سطحی‌ و یا روانابهای‌ بهاره‌ منتقل ‌می‌شوند. دامپروری‌ زمستانه‌ همچنین‌ ممکن‌ است‌ باعث‌ مشکلات‌ دیگری‌ نیز در ارتباط با کیفیت‌ آب‌ شود. دیده‌ شده‌ است‌ که‌ دامپروری‌ زمستانه‌ باعث‌ افزایش‌ مواد غذایی‌ خاک‌ (نیتروژن‌ و فسفر) ونمکهای‌ محلول‌ شده‌ است‌ که‌ این‌ موضوع‌ می‌تواند منجر به‌ گسترش‌ مسائلی‌ در مورد رنگ‌، مزه‌، بو وBOD آب‌ شود. در چنین‌ مناطقی‌ تولید بوهایی‌ از فساد فضولات‌ دامی‌ باعث‌ بروز بیماریهای‌ ناشی‌ ازفضولات‌ دامی‌ خواهد شد. عدم‌ مدیریت‌ کود حیوانی‌ باعث‌ آلودگی‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ یا سطحی‌ می‌گردد شامل‌:
– پخش‌ کود بر روی‌ خاک‌ فشرده‌ و یخ‌ زده

– کاربرد کود بیش‌ از مقدار مورد نیاز گیاه
– محلهای‌ نامناسب‌ ذخیره¬ی‌ کود
رواناب‌ بهاره‌ کودهای‌ حیوانی‌ را به‌ داخل‌ آبگیرها و دریاچه‌ها شسته‌ و باعث‌ افزایش‌ غلظت‌ آمونیاک‌ و همچنین‌ افزایش‌BOD آب‌ خواهد شد که‌ باعث‌ کشته‌ شدن‌ ماهیها می‌شود. استفاده‌ بیش‌ از حد از کودهای‌ حیوانی‌ باعث‌ آلوده‌ شدن‌ آبهای‌ سطحی‌ و زیرزمینی‌ به‌ نیترات‌ می‌شود. بنابراین‌ در مناطقی‌ که‌ فعالیتهای‌ دامپروری‌ وجود دارد آلودگی‌ نیتراته‌ بیشتر مشاهده ‌می‌گردد.

پرورش‌ حیوانات‌ به‌ صورت‌ چراگاهی‌ گرچه‌ به‌ ظاهر آلودگی‌ کمتری‌ نسبت‌ به‌ آلودگی‌ متمرکز دارد، اما پتانسیل‌ آلودگی‌ در آنها زیاد است‌. در چراگاهها به‌ علت‌ متراکم‌ شدن‌ خاک‌ در ازای‌ چرای‌ بیش‌ از حد دامها، رواناب‌ زیادی‌ ایجاد خواهد شد. آلودگی‌ آبها در اثر وجود نیترات‌ و رسوبات‌ بیشتر به‌ چشم‌ می‌خورد.
شرب‌ حیوانات‌ نیز می‌تواند باعث‌ آلوده‌ شدن‌ منابع‌ آب‌ شود. دسترسی‌ مستقیم‌ حیوانات‌ به‌ آبراهه‌ها و اکوسیستم‌ رودخانه‌ها ممکن‌ است‌ باعث‌ انتقال‌ آلودگی‌ میکروبی‌ از طریق‌ دهان‌ یا بدن‌ حیوانات‌ به‌ آب‌ شود. همچنین‌ دفع‌ فضولات‌ دامها به‌ صورت‌ مستقیم‌ در این‌ آبها باعث‌ آلوده‌ شدن‌ آبها به‌ انواع‌ میکروب‌ها، انگلها و عناصر دیگر خواهد شد. چرای‌ بیش‌ از حد در حاشیه¬ی‌ رودخانه‌ها باعث‌ از بین‌ فتن‌ اکوسیستم‌ حاشیه‌ رودخانه‌ها شده‌ و ضمن‌ از بین‌ بردن‌ پوشش‌ گیاهی‌، فرسایش‌ خاک‌ را نیز افزایش‌ خواهد داد که‌ خود منشأ آلودگی‌دیگری‌ است‌.
در یک جمع¬بندی و نتیجه¬گیری کلی می¬توان گفت آبی‌ که‌ ما امروزه‌ مصرف‌ می‌کنیم‌ با هزینه¬ی‌ هنگفت‌ در اختیار ما قرار می‌گیرد و منابع‌ آب‌ ما محدود و

حتی‌ در حال‌ کاهش‌ است‌. آلودگی‌ این‌ آبها بسیاری‌ ازمتخصصین‌ و صاحبنظران‌ را بر آن‌ داشته‌ که‌ منشأ این‌ آلودگیها را تشخیص‌ داده‌ و برای‌ رفع‌ این‌ مشکلها راهکارهایی‌ را ارائه‌ نمایند. از مهمترین‌ منبع‌ آلودگی‌ منابع‌ آبهای‌ سطحی‌ و زیرزمینی‌ فعالیتهای‌کشاورزی‌ است‌. بسیاری‌ از بیماریهای‌ انگلی‌ و ویروسی‌ ناشی‌ از آلودگی‌ منابع‌ آب‌ می‌باشد. بنابراین‌ وجاب و ضروری است که برای تداوم‌ پیشرفت‌ و توسعه¬ی‌ کشاورزی‌، توجه‌ به‌ روشهای‌ مدیریت‌ کیفی‌ کشاورزی‌ برای‌ حفظ محیط زیست‌ مد نظر قرار گیرد.

بخش دوم: دامنه‌ها و پیامدهای بحران

۱تهران، شهر بی دفاع

۱-۱آلودگی روزافزون رودخانه‌های تأمین آب تهران یک مسئله‌ی ملی است.
روزنامه‌ی همشهری، یکشنبه، ۹ دی ۱۳۷۵، شماره‌ی ۱۱۵۶، صفحه‌ی گزارش
آلودگی روزافزون رودخانه‌های تأمین کننده‌ی آب تهران یک مسئله‌ی ملی است. نبود شبکه‌ی فاضلاب در یک شهرک در دست احداث در حوزه‌ی جاجرود می‌تواند آلودگی آب این رودخانه را شدت بخشد. عطش شهر تهران را در روزگاری نه چندان دور چند میراب تأمین می‌کردند، اما امروزه چند رودخانه و تصفیه‌خانه‌های مجهز نیز پاسخگوی عطش تهران بزرگ نیستند. مسئله فقط مصرف نیست، آلودگی به صورت هیولایی سر برکشیده است… دریاچه‌ی سد لار انباشته از زباله است.آلودگی آب رودخانه‌های اطراف تهران، یک مسئله‌ی ملی محسوب می‌شود. پیش از آنکه تصفیه‌خانه‌ها از نفس بیفتند باید برای مهار پسابها فکری کرد. فرصت بسیار کم است و افزایش جمعیت شهرها و شهرکهای پیرامونی تهران بخصوص در حاشیه‌ی جاجرود این فرصت را محدودتر می‌کند. به دلیل نبود شبکه‌ی جمع‌آوری و تصفیه‌خانه‌ی فاضلاب، افزایش مصرف آب و نیز نفوذ پسابهای خانگی و صنعتی به رودخانه‌های تأمین‌کننده‌ی آب شهر بزرگ تهران، این شهر در آستانه‌ی یک بحران زیست محیطی قرار گرفته‌است. روزانه دهها تن پساب خانگی و صنعتی وارد نهرها و جویبارهای منتهی به رودخانه‌های اطراف تهران می‌شود و به این ترتیب منابع حیاتی آب شرب تهران به سهولت آلوده می‌شوند.
علی قاسمی، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب شرق استان تهران می‌گوید: هر روز که می‌‌گذرد میزان آلودگی منابع تأمین کننده‌ی آب تهرانی‌ها، افزایش می‌یابد.
پساب تمام واحدهای مسکونی و صنعتی احداث شده در حاشیه¬ی نهرها و رودخانه‌های کرج و جاجرود به این رودخانه‌ها سرازیر شده و آب را آلوده می‌کنند. میزان پسابهای وارده و آلاینده‌های این رودخانه‌ به اندازه‌ای است که توان خود پالایی رودخانه روز‌به‌روز کمتر می‌شود. به گفته‌ی کارشناسان روند آلودگی منابع آب تهران به‌گونه‌ای است که با تأسیسات و امکانات فعلی تصفیه‌خانه‌های سازمان آب و فاضلاب در آینده نمی‌توان آب را به‌خوبی تصفیه‌کرد.
آب رودخانه‌ی جاجرود که از جمله‌ی سه منبع اصلی تأمین کننده‌ی آب تهران است، آلوده است. ۳۰ درصد آب شرب تهران از رودخانه‌ی جاجرود تأمین می‌شود. ورود پسابهای خانگی به این منبع حیاتی گاهی به اندازه‌ای است که گویی رودخانه در یک کانال فاضلاب جریان دارد.
کارشناسان صنعت آب و فاضلاب می‌گویند با ادامه‌ی روند ورود فاضلاب و زباله به نهرها، جویبارها و رودخانه¬های اطراف تهران، به مرور توان خودپالایی رودخانه¬ها از دست خواهد رفت و هنگامی که امواج آبهای آلوده به سمت تصفیه‌خانه‌های آب تهران می‌رسند، بار گرانی بر این تأسیسات که خود عمری را پشت سر گذاشته‌اند، تحمیل می‌شود. در این مورد پیش از آنکه ساکنان حاشیه‌ی نهرها و رودخانه های اطراف تهران را در آلوده کردن آب شرب تهران مقصر بدانیم، باید این کوتاهی را در عملکرد گذشته‌ی دستگاههای دولتی متولی حراست از این منباع حیاتی جستجو کنیم. بسیاری از واحدهای مسکونی، صنعتی و تجاری که فاضلاب خام آنها وارد نهرها و رودخانه ها می‌شوند، در حریم رودخانه‌ها بنا شده‌است و بدین ترتیب وزارت نیرو که مسئول حفظ حریم رودخانه‌هاست به‌موقع از این کار غیرقانونی جلوگیری نکرده است. این وزارتخانه بنا به مستندات و قوانین موجود باید از تجاوز به حریم رودخانه‌ها جلوگیری می‌کرد. سازمانهای مسئول حفظ محیط زیست نیز در این زمینه کوتاهی کرده‌اند. امروزه در شهرها مقدار زیادی فاضلاب خام و انواع زباله تولید می‌شود. دستگاههای مسئول ضمن به اجرا درآوردن راههای مناسب برای رفع این پسابها باید شیوه‌های مناسب انتخاب سکونتگاه را به مردم بیاموزند و از ایجاد واحدهای مسکونی در حاشیه‌ی رودخانه‌ها جلوگیری کنند.
ساکنان حاشیه رودخانه‌ی کرج و جاجرود که در حقیقت جمعیت سرریز تهران و کرج محسوب می‌شوند می‌گویند که هنوز راه و چاره‌ی دیگری برای دفع صحیح پسابها به ما نشان داده نشده است.
یکی از ساکنین حاشیه‌ی رودخانه‌ی جاجرود می‌گوید: ما هم می‌دانیم این فاضلابی که از خانه‌های ما به این رودخانه سرازیر می‌شود، آب شرب مردم تهران را آلوده می‌کند، اما کدام راه مناسب برای دفع این پسابها به ما نشان داده شده است؟
یکی دیگر از ساکنان روستای نزدیک رودهن می‌گوید: اگر زندگی ما در حاشیه‌ی رودخانه زیانبار است و چنین شیوه‌ی زندگی موجب ورود مستقیم فاضلاب خانه‌های ما به رودخانه و آلوده شدن آب آشامیدنی می‌شود، آیا بهتر نیست دولت مکان مناسبی را برای ما انتخاب کند و در اختیارمان بگذارد تا حاشیه و حریم رودخانه‌ها را ترک کنیم؟
بر اساس تحقیقات کارشناسان، هر روز بر شمار جمعیت آبادیهای حاشیه‌ی رودخانه‌ی جاجرود افزوده می‌شود و به همان نسبت بر میزان پسابهای خروجی از این منطقه اضافه می‌گردد و آلودگی آب رودخانه را افزایش می‌دهد.
در یکی دو دهه‌ی اخیر رشد انفجاری جمعیت و مهاجرپذیری شهر تهران و در نتیجه توسعه‌ی چشمگیر روستاها، مناطق کشاورزی، صنایع و احداث شهرکهای جدید، مراکز تفریحی و اجتماعات، ساخت ویلاها و … در حریم مانبع حیاتی آب تهران و تخلیه‌ی روزانه دهها تن فاضلاب خام شهری، زه‌آب کشاورزی، پساب صنعتی، زباله و نظایر آن به این رودخانه‌ها و دریاچه‌ی سدهای آنها، تهدیدی جدی علیه منابع ارزشمند و حتی منحصر به فرد آب این منطقه به وجود آورده است.
حاج حریری، استاد دانشگاه و مدیر امور تصفیه‌خانه‌ها و آزمایشگاه شرکت آب و فاضلاب استان تهران، می‌گوید: وجود روستاها، کمپها، رستورانها، قصابی‌ها، هتلها، ویلاها و اردوگاههای نظامی در حاشیه‌ی رودخانه‌ی کرج و جاجرود و دریاچه‌ی سدهای آنها و پسابهای ناشی از این فعالیتها، آلودگیهای شیمیایی، فیزیکی و میکروبیولوژی فراوانی را به منابع آب تحمیل می‌کند؛ به طوری‌که خود پالایی رودخانه‌ها چاره‌ساز نبوده و اگر وضع به همین منوال باشد با افزایش شدید آلودگی آب این منابع در آینده تصفیه‌خانه‌های آب شهر تهران توان پالایش این آب را برای تأمین نیاز ساکنان شهر تهران نخواهند داشت.
این آلودگیها نه تنها مابع سطحی را مورد تهدید قرار داده‌اند، بلکه آبهای زیرزمینی تهران نیز مورد تهاجم انواع آلودگیها قرار گرفته است. باید دانست که آلودگی آبهای زیر زمینی به‌مراتب خطرناک‌تر از آلودگی آبهای سطحی است، زیرا بی‌آنکه قابل دیدن باشند، به‌سرعت در حال گسترش است. این آلودگی همچنین دوام بیشتری می‌یابد و هرچند که منشأ آلودگی موضعی می‌باشد آثار آن ممکن است تا فواصل دوری پراکنده شود و مدتها باقی بماند و به سفره‌های اصلی سرایت کند. از سویی خود پالایی طبیعی این آبها، آهنگ بسیار آهسته‌ای پیدا می‌کند.
حاج حریری می‌گوید: مهمترین خطری که آبهای زیرزمینی تهران را تهدید می‌کند ناشی از دفع مستقیم فاضلابها و پسابها در چاههای جذبی، افراط در استفاده از کودها یا مصرف آفت‌کشها در کشاورزی، عدم جمع‌آوری و امحاءبهداشتی زباله‌های شهری، صنعتی و در نتیجه نفوذ آنها در خاک و در نهایت سرایت به سفره‌ی آبهای زیرزمنی تهران است.
به گفته‌ی کارشناسان چنانچه اقدام سریع و جدی در سطح ملی برای حفظ و حراست از منابع آب تهران صورت نگیرد، این آبهای گوارا که نوشیدن آن زندگی آفرین و مفرح ذات است رفته رفته بیماری‌زا و مرگ‌آفرین خواهد شد.

۱-۲تهران، کلان‌شهر بدون فاضلاب
روزنامه‌ی همشهری، شنبه، ۱۴ مهرماه ۱۳۷۵، شماره‌ی ۱۰۸۶
تهران شاید نخستین شهر بزرگ جهان باشد که تاکنون بدون شبکه‌ی جمع‌آوری و تأسیسات تصفیه‌ی فاضلاب بوده و دفع پساب‌آن همچنان با روش سنتی و از طریق چاههای جذبی انجام می‌شود. به‌گفته‌ی‌کارشناسان، تهران در خصوص دفع فاضلاب جزو شهرهای استثنایی بزرگ جهان است؛ شهری با بیش از هفت و نیم میلیون نفر جمعیت، که از زمان آقامحمدخان قاجار به این سو پایتخت کشور ما است، تا این لحظه پسابهای خود را به ابتدایی‌ترین و پرهزینه‌ترین شیوه‌ی ممکن یعنی از طریق چاهها و به شکل عمودی دفع کرده و از این نظر زیانهای فراوانی به بار آورده است. هنوز مشخص نشده که تسری آلودگی فاضلابی که به شکل عمودی دفع می‌شود و به عمق چاههای آب آشامیدنی همجوار فرو می‌رود تاکنون چه زیانهایی به بار آورده است؛ شاید این مسئله نیز تا کنون بازکاوی نشده که توسعه و گسترش انواع بیماریها و ویروسها تا چه اندازه به دلیل نبود شبکه¬ی جمع‌آوری و تصفیه‌ی فاضلاب است. علاوه بر این موارد کارشناسان می‌گویند تخلیه‌ی میلیونها لیترآب در اعماق زمین، سطح آبهای زیرزمینی را در این شهر تا آن حد بالا آورده که تهران با خطر تخریب عمومی رو‌به‌رو است. عدم وجود یک شبکه‌ی جمع‌آوری فاضلاب در تهران تهدیدی جدی و دیرینه برای این شهر است. هرچند این مسئله تازگی ندارد، ولی به دلیل رشد بی‌رویه‌ی جمعیت و نیز افزایش میزان مصرف آب شدت این بحران بیشتر است. بخشی از آب تهران که به لحاظ کیفی در خاورمیانه بی‌نظیر بود، امروزه آلوده است. احتمال آلودگی بعضی از محصولات کشاورزی، به‌ویژه میوه و تره‌بار به‌عمل آمده در پایین دست تهران یعنی شهر ری و دشت ورامین موضوعی نیست که به¬سادگی بتوان از آن گذشت؛ چرا که بخشی از اراضی کشاورزی این مناطق با پسابهای خام آبیاری و مشروب می‌شوند. کارشناسان وضعیت فعلی تهران را به لحاظ مسائل زیست محیطی، به لحاظ نبود فاضلاب کاملاً خطرناک دانسته و تنها راه علاج و حل این معضل را احداث شبکه‌ی جمع‌آوری و تصفیه‌ی فاضلاب می‌دانند و بس.
محمد باقر میران‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کاشان و مسئول کنترل محاسبات شبکه‌ی جمع‌آوری و تصفیه‌ی فاضلاب تهران می‌گوید: حدود۷ تا ۱۰ درصد ساختمانهای شهر تهران تحت پوشش سیستم فاضلاب بوده و ۹۰ تا ۹۳ درصد بقیه‌ی فاضلاب از طریق چاههای جذبی یا به داخل زمین تخلیه می‌شود و یا در بسیاری نقاط شهر، فاضلاب در جویها و کانالها رها می‌شود.
میران‌زاده می‌افزاید: فاضلاب مخلوطی ازآبهای مصرف‌شده است که ۹/۹۹ آن را آب و ۱/۰ درصد را جامدات تشکیل می‌دهند و همین ۱/۰ درصد منبع اصلی آلوده کنند‌ی فاضلاب است; .
قنبرعلی نجفی، مدیر عامل شرکت فاضلاب تهران می‌گوید: گسترش روزافزون تهران به‌همراه افزایش جمعیت آن و استفاده از چاههای جذبی برای دفع فاضلابهای تولید شده معضلاتی را برای تهران به وجود آورده است و بالا آمدن سطح آبهای زیرزمینی به‌ ویژه در جنوب شهر، آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی، تجمع فاضلاب در پی و بن و زیر ساختمانها، آلودگی محیط زیست و هدر رفتن آب مورد نیاز کشاورزی به میزان سرانه‌ی ۱۹۴ لیتر در روز و نیز افزایش هزینه‌های درمانی و بهداشتی و کشاورزی، بخشی از پیامدهای فقدان شبکه‌ی فاضلاب محسوب می‌شود.
میران زاده نیز می‌گوید: دفع غیر اصولی فاضلاب علاوه بر تولید بوی مشمئز کننده و ناپاکی چهره‌ی شهر موجب ایجاد محیطی مناسب برای تکثیر و پرورش انواع حشرات و جوندگان نظیر مگس، پشه، سوسک و موش می‌شود که هر یک از این حیوانات می‌توانند به عنوان ناقل یا مخزن انواع بیماریهای آمیبی و ویروسی عمل کنند. به عنوان مثال موش می‌تواند منشأ بروز بیماری سالک باشد. در حال حاضر موش به تعداد زیادی در آبروها و کانالها وجود دارد .
همانطور که کارشناسان می‌گویند آلودگی آبهای زیرزمینی نیز از جمله پیامدهای منفی دفع غلط و ناصحیح فاضلاب به‌شمار می‌رود. یک متر مکعب فاضلاب خام می‌تواند بیش از ۴۰ متر مکعب آب سالم را آلوده کند. در تهران هر ثانیه ۴۰ متر مکعب آب مصرف می‌شود که ۲۴ متر مکعب آن از سه سد لتیان، کرج و لار و ۱۶ متر مکعب از سفره‌های زیرزمینی تأمین می‌شود.
تحمیل هزینه‌های مالی برای تخلیه‌ی چاههای منازل نیز از دیگر پیامدهای منفی دفع سنتی فاضلاب است. البته این مسئله در مناطق جنوبی شهر شدیدتر است و در این مناطق هرچند زمین نفوذپذیری کافی دارد ولی به دلیل بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی چاههای منازل خیلی سریع پر می‌شوند و صاحبان منازل مجبور هستند هزینه‌ی بیشتری برای دفع فاضلاب تقبل کنند. مردم عموماً برای اجتناب از هزینه‌های دفع فاضلاب، با انجام یک سری لوله کشی ساده و کم هزینه فاضلاب تولیدی خود رادر آبروها روان می‌کنند. این فاضلابها در سطح شهر و در برخی نقاط روی هم جمع می‌شود و در شرایط ویژه‌ای بوهای بسیار نامطبوع تولید می‌کند و علاوه بر نازیبا کردن مناظر شهری عامل بروز پیامدهای دیگر می‌شوند که آلودگی محصولات کشاورزی از جمله‌ی آنهاست. در مزارعی که در پایین دست تهران به وسیله فاضلاب خام آبیاری شده باشند محصولات کشاورزی به عمل آمده به مواد میکروبی و شیمیایی آلوده و برای سلامتی انسان خطرناک است.
علی محسنی، از مسئولین شرکت فاضلاب تهران می‌گوید: آلودگی میکروبی گیاهانی که با فاضلاب خام آبیاری می‌شوند به راحتی گندزدایی می‌شود، ولی آلودگی‌های شیمیایی آنها به راحتی و حتی به هنگام پخت نیز از بین نمی‌رود.گیاهان دارای ساقه‌های غده‌ای نظیر شلغم، تربچه و چغندر که به مواد شیمیایی آلوده هستند نیز به راحتی پاک نمی‌شود. یکی دیگر از عواقب مهم تخلیه‌ی فاضلاب در زمین از طریق چاههای جذبی بالا رفتن نیترات در آب است. اگر غلظت یون نیترات در آب زیاد شود موجب بروز مخاطرات بهداشتی برای اطفال زیر شش ماه می‌شود که در این رابطه یک بیماری به نام سیانوره در اطفال ایجاد می‌شود. در این بیماری ظرفیت انتقال اکسیژن خون کاهش می‌یابد و برخی قسمتهای پوست بدن بیمار آبی رنگ می‌شود .
طرح شبکه‌ی فاضلاب تهران بر اساس زمانبندیهای اولیه طرح فاضلاب تهران که از نیمه‌ی دوم سال ۷۳ آغاز شده در سال ۱۳۹۵ مورد بهره‌برداری نهایی قرار خواهد گرفت. این طرح که هزینه‌ی اجرایی آن بر اساس قیمتهای امروزی(سال ۱۳۷۵) ۱۵۰ میلیون تومان برآورد می‌شود هدفهایی چون بالا بردن سطح بهداشت شهروندان، حفاظت از محیط زیست و حذف آلودگیهای موجود در سطح شهر، تصفیه‌ی فاضلاب به لحاظ بازیافت حدود ۳۰ متر مکعب آب در ثانیه برای مصارف کشاورزی و نیزجلوگیری از استفاده‌ی آبهای آلوده در مصارف کشاورزی را دنبال می‌کند.

۱-۳ آب تهران به هیچ‌وجه آلودگی میکروبی ندارد.
روزنامه¬ی جمهوری اسلامی، ۰۶/۰۴/۱۳۸۱
بخش اقتصادی: علیرغم بارندگی نسبتاً مناسب درسال جاری، به‌واسطه‌ی بروزخشکسالیهای ممتد در سنوات گذشته از سطح منابع آبی زیرزمینی استان تهران ۴ تا۱۴ مترکاسته شده و برای ترمیم این نقصان صرفه‌جویی در مصرف آب دراین منطقه کماکان باید دراولویت باشد. مهندس ستارمحمودی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، دیروز به مناسبت هفته‌ی صرفه‌جویی درمصرف آب با اشاره به مساله‌ی فوق افزود: تهران ۱۹درصد جمعیت کشور را درخود جای داده است، اما تنها ۴ درصد منابع آبی‌کشور را دراختیار دارد؛ چنین شرایطی ایجاب می‌کند در تمامی سالها، چه سنوات خشک و چه سالهای پرآب برای توسعه‌ی فرهنگ مصرف بهینه‌ی آب تلاش کنند. وی اجرای بخشی از این رسالت را برعهده‌ی شرکت‌آب وفاضلاب و برخی دیگر را برعهده‌‌ی سازمانها و نهادهای دولتی وغیردولتی و مردم دانست و افزود: خوشبختانه بسیاری ازشهروندان از وجود سهم محدود آب درتهران اطلاع دارند و لازم است خودشان برای بالابردن کیفیت و کمیت آب تهران به برخی از افرادی که از روند اطلاع کاملی ندارند، هشداردهند. وی ضمن قدردانی ازمردم تهران که درسال گذشته با حساسیت به موقع مانع ازبروز بحران آبی در تهران شدند، افزود: دراستان تهران ۱۸ تا۱۹درصد تلفات آب خارج از اراده‌ی شهروندان وجود داردکه مربوط به شبکه‌ی زیرزمینی انتقال آب است که این سطح درگذشته بیشتراز۳۰ درصدبوده است. مهندس محمودی گفت: طی دو سال گذشته حساسیت برای نشت‌یابی درتهران آغاز شدکه تاکنون ۲۸۰۰ کیلومتر از شبکه ۹ هزار و۲۰۰ کیلومتری تهران نشت‌سنجی شده که به ازای هر۲کیلومتر یک مورد نشتی وجود داشت که رفع شده است. وی افزود: امسال نیز عملیات نشت‌سنجی در۱۸۰۰کیلومترشبکه‌ی تهران در دست اقدام است که طی سه ماهه‌ی گذشته ۵۲۶کیلومترآن انجام شده است. وی تعویض‌کنتورهای با قدمت بالا درتهران را ازجمله فعالیت دیگرکاهش آب مصرفی به حساب نیامده اعلام کرد و افزود: به‌خاطر حساسیت پائین کنتورهای فرسوده آب درشبکه‌ی مصرف می‌شود, اما به حساب نمی‌آیدکه تعویض ۴۵۰ هزار کنتور فرسوده درتهران نیز به مرور انجام می‌شود و تاکنون نیز۴۱ هزار کنتور تعویض شده‌است. مدیرعامل شرکت آب وفاضلاب استان تهران آلودگی آب شرب مردم تهران را ردکرد و افزود:آب تهران به هیچ‌وجه آلودگی میکروبی و یا فلزات سنگین ندارد و تنها مشکل در برخی از مناطق سنگینی ترکیبات کلسیم است که هیچگاه برای سلامتی زیانبار نیست وهر قدرسطح آبهای زیرزمینی بیشتر باشد، این ترکیبات هم کمترخواهدشد.

۱-۴ ساخت و سازهای غیر قانونی در حریم رودخانه‌های تأمین کننده‌ی آب تهران
پایگاه اطلاع‌رسانی شرکت آب و فاضلاب استان تهران
استاندار تهران گفت: دستگاه‌های ذیربط برای پیشگیری از آلودگی‌ آب تهران باید از ساخت‌وساز در حریم رودخانه‌ها جلوگیری کنند.استانداری استان تهران، علی‌اکبر رحمانی در جمع مسئولان آب استان، افزود: وزارت نیرو برای جلوگیری از آلودگی آب نقش مهمی دارد و باید فعالانه با عاملان آلودگی آب برخورد کند.
وی، نقش استانداری در پیشگیری از آلودگی آب را معین دانست و خاطرنشان کرد: برای پیشگیری از آلـودگـی‌هـای موجـود، تمـام دستگـاه‌های ذیـربط بـاید همکاری همه‌جانبه‌ای داشته باشند.
استاندار تهران اظهار داشت: در صورت لزوم برای جلوگیری از ساخت‌وسازهای جدید می‌توان پیشنهاداتی در قالب طرح به مجلس شورای اسلامی ارائه کرد.
رحمانی تصریح کرد: مردم از کسانی که با امنیت و نظم جامعه سر و کار دارند انتظار دارند چهره‌ی نظم را در آنها ببینند.
وی گفت: ساخت‌وسازها در منطقه‌ی ۲۲ در ارتفاعات ۱۴۰۰ تا ۱۸۰۰ خلاف است و بر اساس نظر شهرداری این ارتفاعات جزو فضای سبز محسوب می‌شود.
استاندار تهران بر ایجاد کمیته‌ای برای بررسی پیشنهاد انتقال پادگان لشگرک در بلندمدت، امکان بازدیدهای مستمر از سیستم تصفیه‌خانه‌ی پادگان لشگرک و مجتمع فرهنگی ورزشی امام خمینی(ره) و پیگیری تعیین حریم رودخانه از سوی سازمان آب تأکید کرد.
وی از تعیین طرح گردشگری توسط وزارت مسکن و شهرسازی در حریم رودخانه‌ها خبر داد و گفت: با اجرای این طرح از فعالیت عوامل آلوده‌کننده¬ی آب شرب تهران با جدیت جلوگیری خواهد شد.
احمد فلاح مدیرکل آب استان تهران نیز در این جلسات گفت: عوامل فعال در بستر رودخانه‌ها نظیر رستوران‌ها، بیشترین سهم را در آلودگی آب دارند. وی از دستگاه‌های قضایی برای صدور حکم جهت تخریب یا تعطیلی رستورانها درخواست همکاری کرد.

۱-۵ ذبح گوسفند و آلودگی آب در تهران
خبرگزاری دانشجویان ایران، ۱۱/۱۱/۸۲
سرویس بهداشت و درمان– عمومی: رییس اداره‌ی اماکن عمومی بهداشت و مواد غذایی وزارت بهداشت گفت: از آنجاکه سیستم دفع فاضلاب منازل فاقد تصفیه‌خانه است لذا ذبح گوسفندان قربانی در منازل سبب افزایش بارآلودگی فاضلاب و اماکن عمومی منابع آب زیرزمینی می‌شود. مهندس ناصر فلاحی در گفت‌وگو با خبرنگار «بهداشت و درمان» خبرگزاری دانشجویان ایران، با بیان این‌که بهترین راه دفع خون جمع‌آوری و رفع آن در محل دفن زباله است، افزود: از آنجایی که انجام این عمل برای شهروندان امکان‌پذیر نیست، لذا به ساکنین تهرانی توصیه می‌شود برای کاهش آلودگی محیط ناشی از دفع خونابه، ذبح گوسفندان را در کشتارگاهها و زیر نظر سازمان دامپزشکی انجام دهند. وی ادامه داد: از آنجایی که هنوز سیستم جمع‌آوری فاضلاب و سیستم «اگو» در تهران و شهرستانها راه‌اندازی نشده،‌ لذا خونابه¬ی دفع شده ازطریق فاضلابها وارد آبهای زیرزمینی و آلودگی این منابع می‌شود. مهندس فلاحی افزود: در کشتارگاهها سیستم تخلیه‌ی فاضلاب وجود دارد که در منازل این امکان وجود ندارد؛ از طرفی تخلیه‌ی شکمبه‌ی گوسفند،آلودگی محیط را افزایش‌ می‌دهد، لذا برای حفظ بهداشت محیط و اطمینان از سلامت گوسفندان ذبح شده توصیه می‌شود ذبح درکشتارگاه و زیر نظر دامپزشک صورت گیرد. وی گفت: در کشتارگاه گوسفندان قربانی شده از نظر سلامت‌لاشه، عدم وجود کیست‌ هیداتیک در جگر توسط دامپزشکی و کارشناسان مربوطه آزمایش می‌شوند.

۱-۶ آلودگی آب تهران، تحلیل کارشناسان، آشفتگی ذهن شهروندان
ماهنامه¬ی گزارش ، شماره¬¬¬ی ۱۶۰، بهمن ۱۳۸۳
کلان شهر تهران درگذشته وضعیت خوبی داشته است اما با گذشت زمان، با افزایش جمعیت و رشد بی‌رویه شهر تهران، اصول و موازین زیست محیطی زیر پا گذاشته شده است و این منابع روزبه روز در معرض خطرآلودگیهای بیشتر قرار گرفتند;
شایعات بسیاری در گوشه و کنار بین مردم وجود دارد که آب آشامیدنی شهر تهران آلوده است که همین امر منجر شده که مصرف آبهای معدنی و یا آب جوشیده به ویژه در شهر تهران افزایش پیدا کند. در صورتی که مشخص نیست آب معدنیهایی که در تهران و شهرستان‌ها به فروش می‌رسد، آیا خود حاوی آب آشامیدنی سالمی هست یا خیر.
به هر حال شواهدی مانند رسوبات موجود در ظروف گرمازا (کتری و سماور)، تغییر رنگ و یا کدورت آب پس از قطع طولانی مدت آن ممکن است ذهن بسیاری از شهروندان را در مورد آلودگی آب مشوش کرده باشد. البته بهانه¬ی بررسی وجود یا عدم وجود آلودگی آب آشامیدنی در شهرهای ایران واقعیات تلخ دیگری را همچون عدم وجود تحقیقات علمی کاربردی در مراکز پژوهشی بیشتر آشکار کرد، به طوری¬که برای دستیبابی به مستندات علمی و صحیح پیرامون مسأله¬ی آب به جز اطلاعات علمی کارشناسان مراکز دانشگاهی و
پایان¬نامه‌های دانشجویی اطلاعات دقیق دیگری وجود نداشت و اگر هم در برخی مراکز موجود بود به خاطر برخی پیامد منفی حاصل از انعکاس این امر کارشناسان چندان تمایلی به همکاری نداشتند. در دهه¬ی اخیر رشد انفجاری جمعیت و مهاجرپذیری شهر و استان تهران و در نتیجه توسعه¬ی چشمگیر روستاها و مناطق کشاورزی، صنایع، احداث شهر‌ک‌های جدید، مراکز تفریحی، سرویسهای عمومی، ساخت ویلاها و کارگاههای کوچک و بزرگ در حریم منابع حیاتی آب و تخلیه¬ی روزانه دهها تن فاضلاب شهری، زهاب کشاورزی، صنعتی، زباله و نظایر آن به رودخانه‌ها و دریاچه¬ی‌ سدها،‌ تهدیدی جدی در جهت نابودی کیفی این مایع ارزشمند و حیاتی است. پیش‌بینی کارشناسان مؤید آن است که اگر حرکتی سریع و جدی در سطح ملی برای حفظ و حراست منابع آب تهران از جمله حوزه جاجرود و کرج آغاز نگردد، خودپالایی رودخانه‌ها دیگر چاره‌ساز نخواهد بود و دیگر تصفیه‌خانه‌های آب شهری توان پالایش آب را برای مصارف شرب نخواهند داشت و آب که مایع حیات است رفته رفته بیماری‌زا و مرگ‌آفرین خواهد شد.
در استاندارد تهیه¬ی آب آشامیدنی میزان وجود کلی فرم‌ها یا باکتری‌های روده‌ای تعیین‌کننده و شاخص اصلی آلودگی آب شرب تهران است. در استاندارد آب آشامیدنی اگر در هر ۱۰۰ میلی‌لیتر آب بیشتر از ۵۰ باکتری کلیفرم موجود باشد این آب کلرزنی معمولی به راحتی تصفیه می¬شود، اما چنانچه میزان کلیفرم‌ها بالاتر باشد یعنی در هر ۱۰۰ میلی‌لیتر آب ۵۰۰۰ کلی فرم موجود باشد، ‌چون میزان کلر نباید از یک حد مشخص بیشتر باشد، کلرانیزاسیون آب همراه با فرآیندهای تکمیلی برای انجام عمل تصفیه انجام می‌شود.
راه دیگر این است که از اشعه UV استفاده شود که با تابش اشعه میکرو ارگانیسم‌های موجود در آب از بین می‌روند. بهروز میثمی عضو هیأت علمی گروه مهندسی شیمی دانشگاه تهران در این باره توضیح می‌دهد: اگر تعداد کلیفرم‌ها در هر ۱۰۰ میلی‌لیتر آب از ۵۰۰۰۰ تا بیشتر باشد دیگر آن آب ارزش تصفیه ندارد، چون درجه¬ی آلودگی آب زیاد است. در تهران ممکن است چاههایی جهت مصارف آبهای زیرزمینی احداث شود، اما در شرایط بحرانی که مقدار آب چاهها کم می‌شود منابع آلودگی زیاد می‌شود که در این صورت چاهها غیرقابل استفاده می‌شود و آن آب، آب مناسبی نیست و آب سالمی در فرآیند‌های معمول تصفیه از آن تهیه نمی‌شود. فرخ میرزانمدی عضو هیات علمی رشته بیوتکنولوژی دانشگاه تهران نیز در همین رابطه می‌افزاید: جهت انجام تست‌های میکروبی و باکتریایی فقط به دو مورد میکروبی توجه می‌شود که به نامهای کلی فرم وایکولای موجودند، اما استفاده از این شاخصها جهت تعیین میزان آلودگی آب کافی نیست. این شاخصها و روشهای تصفیه مربوط به سالهای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ است. اکنون شیوه‌های کنترلی جدیدتری وجود دارد که می‌توانیم خود را از پیامدهای آلودگی‌ها ایمن نماییم. وی با بیان اینکه در این رو‌شها از شیوه‌های بیوتکنولوژی بهره‌گیری می‌شود می‌گوید: بدین طریق ما قادریم حتی آلودگی‌های ویروسی را تشخیص دهیم. این شیوه¬ی تکنیکی جدید است که با استفاده از خاصیت اسمز در یک طرف غشا غلظت آب کمتر و در طرف دیگر غلظت آب بیشتر است و به راحتی ناخالصیهای موجود در آب جداسازی می‌شود.
کارشناسان می‌گو‌یند: آلاینده‌های آب در یک تقسیم‌بندی کلی شامل آلودگی‌های فیزیکی, شیمیایی، بیولوژیکی و میکروبیولوژیکی است و هر یک از این آلودگیها بر روی منابع
تأمین¬کننده¬ی آب اثرات نامطلوبی دارد. حذف عوامل فیزیکی آب که شامل کدورت آب، مواد معلق و زدودنی آب در تصفیه‌خانه‌های متعارف شهر تهران به راحتی قابل کنترل است. اما آلودگیهای میکروبی آب به دو گروه تقسیم می‌شوند. گروه اول تعدادی از میکروب‌های بیماری‌زا که انواع باکتری‌ها، ویروس‌ها و; را شامل می‌شود و گروه دوم اشکال تخم مانند و انگل مانند واسپورباکتری‌ها و ویروس‌ها است که اگر چه حالتی غیر فعال دارند اما بالقوه بیماری‌زا هستند.
حذف گروه اول یا خود میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا با روشهای کلرزنی امکان‌پذیر است، اما گروه دوم که به شکل اسپور، تخم و انگل غیرفعال و بالقوه خطرناک موجودند با میزان غلظت کلری که استفاده می‌شود نمی‌تواند از بین برود، ولی اندازه¬ی اینها غالباً درشت است و در تصفیه¬ی فیزیکی آب یعنی در مرحله¬ی ته‌نشینی و بخصوص مرحله¬ی فیلتراسیون یا صاف کردن آب از آب گرفته می‌شوند. همین گروه قادرند آلودگی ثانویه¬ی آب را ایجاد کنند که ممکن است در اثر مشکلات و مسایل شبکه¬ی آبرسانی وارد آب تصفیه شده شوند.
علی اکبر عظیمی عضو هیأت علمی دانشکده¬ی محیط زیست دانشگاه تهران با بیان اینکه
۲۰ درصد از آب تصفیه شده در شبکه در مورد آلودگی ثانویه¬ی آب‌رسانی شهر تهران به علت فرسودگی خطوط لوله به هدر می‌رود می‌افزاید: فشار آبی که داخل شبکه است در تمام ساعات مختلف شبانه‌روز یک اندازه نیست و در ساعات کم مصرف یعنی نیمه شب تا اوایل صبح غالباً فشار آب افزایش می‌یابد و از مکانهایی که در شبکه فرسوده شده و خوردگی پیدا کرده است آب وارد خاک اطراف می‌شود و همین آب در زمان پیک آب یا مصرف آب یعنی ساعات اولیه¬ی صبح که شروع کار و فعالیت شهروندان است، در لوله فشار منفی ایجاد می شود و آبی که وارد خاک اطراف شده بود مجدد به شبکه برمی‌‌گردد و آب را آلوده کند؛ این آلودگی هم می‌توان جنبه¬ی شیمیایی و هم جنبه¬ی فیزیکی داشته باشد. اگر جنبه¬ی میکروبی داشته باشد و حاوی تخم انگل باشد دیگر نمی‌تواند با آن مقدار کلری که در شبکه است از بین برود.
امروزه در کشورهای پیشرفته برای فرآیند گندزدایی آب از ماده¬ی کلر استفاده نمی‌کنند، چون همراه کلر ترکیباتی تولید می‌شود که ترکیبات THM یا تری ‌هالومتان نام دارند. از مهمترین این ترکیبات کلروفرم است. این ترکیبات خواص سرطان‌زایی دارند و در درازمدت عوارض جبران‌ناپذیری ایجاد می‌کنند.
بهروز میثمی در این باره می‌گوید: در اروپا بعد از مرحله کلرزنی کربن فعال را به کار می‌برند تا ترکیبات تری‌هالومتان را جذب کند؛ این ترکیبات در بافت بدن انسان جمع می‌شوند و تولید سرطان می‌کنند. البته معلوم نیست آبی که در تهران مصرف می‌شود تا چه اندازه حاوی این ترکیبات است. هنوز کسی بررسی نکرده است و نیاز به بررسی زمان داری دارد که نتایج آن در درازمدت مشخص می‌شود. وی خاطر نشان کرد که هزینه¬ی کربن فعال در کشور ما زیاداست و مواد اولیه‌اش کمیاب است چون از ضایعات استخوان و چوب نیم‌سوخته تهیه می‌شود. وجود ترکیبات آلی منحصر به گیاهان عامل اصلی ایجاد ترکیبات تری‌هالومتان است که پس از مرحله¬ی کلرزنی در آب آشامیدنی ایجاد می‌شود.
از سوی دیگر ترکیبات فسفره از طریق فاضلاب شهری، کودهای شیمیایی، پساب‌های صنعتی و مواد پاک‌کننده کماکان وارد محیطهای آبی می‌شوند و سبب بروز پدیده یوتریفیکاسیون یا مغذی شدن منابع آبی می‌شوند که زمینه‌ساز رشد بیش از حد گیاهان آبی و فیتوپلانکتون‌ها می‌گردند بدین ترتیب نمی‌توان مسأله¬ی عدم وجود ترکیبات تری‌هالومتان‌ها را در آبهای آشامیدنی پس از مرحله¬ی کلرزنی به صراحت رد کرد و به همین دلیل می‌توان مطمئن بود که آب تهران کمابیش چنین آلودگی‌هایی را در خود دارد. در عین حال خانم دکتر نشاط‌مجد، مدیر امور نظارت بر کیفیت آب و آزمایشگاه‌های سازمان منطقه‌ای آب تهران بر این ادعا می‌گوید: پس از آنکه نتایج آزمایشات ثابت کرده که این ترکیبات سرطان‌زا هستند ما ملزم شدیم که آزمایشگاه‌ها را برای اندازه‌گیری مواد آلی موجود در آب مجهز نماییم و اکنون قادریم کوچکترین ذرات مواد آلی در آب شناسایی کنیم. ما سعی داریم که روش دیگری را به جای روش کلرزنی جایگزین نماییم و برای جایگزینی،گندزداهای دیگری را نیز آزمایش کرده‌ایم که دی‌اکسید کلر نتیجه خوبی داشته است بنابراین در صددیم تا سیستم کلرزدایی حذف شود. البته خانم مجد میزان این ترکیبات را بسیار پایین‌تر از حد مجاز استاندارد جهانی ذکر می‌کند.
امیر حسین محوی، عضو هیأت علمی دانشکده¬ی بهداشت دانشگاه تهران نیز با بیان اینکه تشکیل این ترکیبات نیاز به پیش‌سازهای این ترکیبات در آب دارد، سخن خانم دکتر مجد را تأیید می‌کند. وی می‌افزاید: اگر این آلودگی در آب وجود نداشته باشد یا غلظت آن از میزان مشخصی پایین‌تر باشد این ترکیبات شکل نمی‌گیرند و فرآیندهای تصفیه به صورت انعقاد و لختی‌سازی و صافیهای شنی قادر هستند مقادیر زیادی از این ترکیبات را حذف کند. چنانکه مطالعات موجود فقدان مشکل را بیان کرده و حریم منابع آبهای سطحی تهران در رودخانه‌های کرج و جاجرود نیز حفاظت و کنترل می‌شود. در این میان، اگر چه دکترمحوی استاد دانشگاه و خانم دکتر نشاط مجد مسئول کیفیت آب شرب تهران هر یک بر کنترل حریم رودخانه‌های کرج و جاجرود تأکید کرده‌اند اما خبری که از اداره کل امور آب استان تهران در مورخ ۳/۱۱/۸۱ از سوی مدیر روابط عمومی، مرتضی جعفریان به نشریه گزارش ارسال شد، نشان می‌دهد که کنترل حریم رودخانه‌ها حتی در مرحله اولیه اجرای قانون نیز با موانع بسیار روبه‌رو گشته است، به طوری که صاحبان و مالکان واقع در بستر و حریم رودخانه¬ی‌ جاجرود از اجرای قانون جلوگیری کرده و با آلوده نمودن یکی از منابع اصلی تأمین‌کننده¬ی آب شرب تهران، آن را در معرض نابودی قرار داده‌اند. این سازمان برای آزادسازی بستر و حریم رودخانه‌ها با مشکلات جدی روبه‌روست و برای حل موضوع تا به حال اقدام جدی و مثبتی از سوی مسئولان صورت نگرفته است.
یکی دیگر از آلودگیهای موجود در آب تهران و برخی شهرهای ایران، آلودگی به مواد شیمیایی است. کارشناسان در این باره می‌گویند این آلودگی‌ها که به شکل محلول است، معمولاً در تصفیه‌خانه‌های موجود کشور بدان دلیل که عملیات تصفیه بر مواد آلاینده محلول آب تأثیر چندانی ندارد، به سختی از آب جدا می‌شود و از این رو، خطر آلودگی آب از همین نقطه شروع می‌شود. چه آن که اگر چه بخش بسیار ناچیزی از این آلودگی از طریق جذب سطحی در مرحله ته‌نشینی و فیلتراسیون حذف می‌شود، اما جدا کردن بخش عمده¬ی آن امکان‌پذیر نیست.آبهای زیرزمینی و خطر وجود مواد آلی محلول در آب غالب چاههایی که برای مصارف آب‌های زیرزمینی احداث می‌شود، در محدوده تهران بزرگ قرار دارد و به دلیل آن که در شهر تهران شبکه جمع‌آوری فاضلاب وجود ندارد، آبهای زیرزمینی در معرض خطر آلودگی قرار گرفته‌اند و میزان برخی آلاینده‌ها که می‌تواند برای انسان مضر باشد، در این گونه آب‌ها رو به افزایش است. البته اکثر بهره‌بردار‌یها از آبهای زیرزمینی از طریق حفر چاههای عمیق انجام می شود که عمق این چاهها معمولاً بالای ۱۰۰ متر است و به همین دلیل کمتر در معرض خطر آلودگیهای تخلیه¬ی فاضلاب قرار می‌گیرد، اما خطر وجود مواد آلی محلول در آب همواره وجود دارد.

در این باره خانم دکتر مجد، مدیر امور نظارت بر آب و فاضلاب‌ها، از لایه‌های زمین به عنوان فیلتر یاد می‌کند و از این امر نتیجه‌ می‌گیرد که در چاههای عمیق، موارد آلودگی‌ مشاهده نمی‌شود. وی می‌گوید بنابراین آبهای زیرزمینی کیفیت مطلوبی دارد چون این آبها نیز گندزدایی می‌شود که در صورت وجود کوچکترین آلودگی به مرکز تأمین آب از چاهها اطلاع داده می‌شود تا بهره‌برداری از چاه مذکور متوقف گردد. این آلودگی چاه‌ها به تدریج صورت می‌گیرد و در حدود یک تا ۴۵ روز طول می‌کشد تا آلوده شود و چون طی این مدت آب چاه آزمایش می‌شود از وجود آلودگی مطلع می‌شویم.

اما علی‌رغم این ادعا، فرخ میرزانمدی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و متخصص رشته¬ی بیوتکنولوژی در این رابطه می‌گوید: امکان آلودگی آبهای زیرزمینی به مواد شیمیایی و بیولوژیکی علی‌الخصوص میکروارگانیسم‌ها شامل قارچ‌ها و ویروس‌ها و باکتری‌ها وجود دارد که در تأمین آب سالم تاثیر می‌گذارد.
امیرحسین محوی عضو هیأت علمی دانشکده¬ی بهداشت دانشگاه تهران در مورد رسوباتی که در اثر حرارت به صورت جرم در ظروف باقی می‌ماند، گفت: همه¬ی آبهای زیرزمینی و سطحی دارای ترکیبات معدنی هستند و این ترکیبات حاوی کلسیم و منیزیم هستند که سختی آب را تشکیل می‌دهند و باید تا حد مشخصی در آب باشند. این ترکیبات برای بدن مفید است و حتی در مکانهایی دیده شده که به علت وجود این ترکیبات

آمار بیماری‌های قلبی، عروقی پایین آمده است. آلاینده‌های بی‌کانون و با کانون رودخانه‌ها منظور از آلاینده‌های با کانون آلاینده‌هایی است که به طور مستمر و از منبع آلودگی مشخصی وارد رودخانه می‌شود. از طرفی فاضلابهای بخش کشاورزی و زه¬آبهای کشاورزی حاوی سموم و کودهای شیمیایی و اماکنی چون پمپ بنزین‌هاف مراکز دفن زباله، کارخانه‌ها و ; همه و همه جزو آلاینده‌های غیرمتمرکز محیط هستند که منشأ آلودگی آب رودخانه‌ها به شمار می‌روند. برخی از اماکنی که در حریم رودخانه‌ها قرار دارند همچون اماکن مسکونی و عمومی و صنعتی، تأسیساتی برای کاستن از بار آلودگی فاضلابها (تا حدود ۹۰ درصد) دارند. این تاسیسات سیستم‌ ساده‌ای است که باید مرتب تخلیه شود تا فاضلابش به رودخانه ریخته نشود. البته با این روش باز هم در حدود ۱۰ درصد از آلودگیها به رودخانه وارد می‌شود که چنانچه این مکانهای متعدد تجمیع شود می‌توان دریافت که میزان آلودگی آب رودخانه به تدر

 

یج فزونی می‌یابد که به دلیل شدت جریان آب در رودخانه‌های کرج و جاجرود به دلیل قدرت خودپالایی این رودخانه‌ها و عمل ترقیق، مقدار آلودگیهایی که به طرق مختلف وارد رودخانه می‌شود، ممکن است در حال حاضر اثرات منفی این مواد در چنین رودخانه‌هایی چندان زیاد نباشد، اما اگر توجهی جدی صورت نگیرد بار آلودگیها در آینده¬ی نزدیک خطرساز می‌شود. شرایط تصفیه‌خانه‌ها و شرایط نوع استاندارد کیفیت آب تصفیه‌خانه پلی است که بین آب خام و استاندارد آب تصفیه شده ارتباط برقرار می‌کند. در زمانی که تصفیه‌خانه‌های تهران طراحی شد کیفیت آب بهتر و مشکلات در زم

ینه آلودگی‌ آب‌ها کمتر بود. از طرفی نسبت به ۲۰ سال گذشته قابلیت اندازه‌گیریهای ریزآلاینده‌ها همچون فلزات سنگین, باقی مانده¬ی سموم حاصل از کارخانجات و کشاورزی و ترکیبات آلی بالا رفته است. دستگاههای پیشرفته‌ای همچون «گازکروماتوگراف جرمی» در اختیار نهادهای مسؤول قرار دارد که توانایی اندازه‌گیری ذرات را تا ۶- ۱۰ الی ۹- ۱۰ میلی‌گرم را دارد. علاوه بر این شناخت و اطلاعات بهداشتی افزایش پیدا کرده و اثرات تخریبی ریزآلاینده‌ها و خطرات آنها مشخصتر شده است. امروزه تحقیقات بسیاری در جهان صورت گرفته است که علت افزایش سرطانها را با ریزآلاین

ده‌ها ارتباط می‌دهد. از سوی دیگر، کارشناسان بین‌المللی و از جمله کارشناسان مؤسسه¬ی استاندارد سازمان محیط زیست آمریکا EPA بر طبق استاندارد این سازمان برخی رودخانه‌هایی را که آبشان به مصرف شرب می‌رسد، در گروه A طبقه‌بندی می‌کنند که بر این اساس رودخانه کرج و جاجرود هم در این طبقه‌بندی قرار می‌گیرند که برابر این استاندارد، هیچ آلودگی زیست‌محیطی نباید به این رودخانه وارد شود.
دکتر علی ترابیان، عضو هیأت علمی دانشکده¬ی محیط زیست دانشگاه تهران درباره¬ی استانداردهای منابع آب توضیح می‌دهد: در گذشته استانداردها براساس مبانی تکنولوژیک تدوین می‌شد که با توجه به امکانات و تکنولوژی موجود در کشور پارامتر مشخصی به سطح مشخصی می‌رسید، اما امروز این شیوه منسوخ شده است. باید بررسی شود تا میزان ابتلا به سرطان توسط ریزفاکتورها در کشور مشخص شود. البته امروز استانداردهای آب خیلی وسیع و گسترده شدند به طوری که در کشورهای پیشرفته بیش از ۲۰۰ تا ۳۰۰ پارامتر مورد بررسی قرار می‌گ

یرد.این کارشناس محیط زیست درباره وضعیت استاندارد آب تهران می‌‌گوید: سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا، طی تحقیقاتی که در حدود ۱۰ الی ۱۵ سال طول کشید، حد مجازی را تحت عنوان ماکزیمم کنترل آب تعیین کرد که توصیه‌های مراکز دا

نشگاهی و بهداشتی است و بهتر است کیفیت آب چنین باشد. توصیه با استاندارد فرق دارد؛ استاندارد به راحتی تدوین نمی‌شود، چون اجرای آن در کل کشور الزامی است و استاندارد ملی‌ای که برای کیفیت آب در ایران تدوین شده است مربوط به سال ۱۳۶۴ است، اما توصیه‌های بهداشت جهانی هر ساله تغییر می‌کند. استاندارد آب مسأله‌ای اجباری است که در همه شهرها باید اجرا شود و چون مسأله¬ی استاندار ملی بار سیاسی و اقتصادی دارد به راحتی تدوین نمی¬شود. احتمال آلودگی آب بسیار زیاد است این گزارش که براساس نظریات کارشناسان و خبرگان اهل فن تهیه شده، آلودگی آب تهران را احراز می‌نماید و به نظر می‌رسد عوامل ذیل که از جمله مهمترین عوامل آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی تهران و شهرهای بزرگ محسوب می‌شود نیازمند توجه و اتخاذ تضمینی مناسب جهت رفع آن است:

۱ شبکه¬ی توزیع آب شرب تهران شبکه‌ای است که تقریباً عمر مفیدش تمام شده و ورود و خروج آب از شبکه سبب آلودگی آب می‌شود.
۲ ورود مواد شیمیایی به علت عدم کنترل‌ آبهای سطحی که به صورت محلول در آب مو

جود است غیرممکن نیست و آلودگی ناشی از آن خطرساز می‌باشد.
۳ به علت نبود شبکه جمع‌آوری فاضلاب، آبهای زیرزمینی، خود به خود در معرض خطر آلودگی قرار دارند و از طرفی وجود مواد آلی محلول در آبهای زیرزمینی مثل نیترات‌ها و دترژن‌های حاصل از مواد شوینده ایجاد خطر می‌کند.
۴ آلودگی اصلی آب شرب تهران و برخی شهرهای دیگر مربوط به ریزآلاینده‌هاست که عامل اصلی بروز بیماریهای سرطان‌زا می‌باشد و وجود ترکیبات THM در آن غیرممکن نیست.