فایل کامل و عالی مقاله راههای تقویت مشارکت مردم در توسعه ی صنعت گردشگری در استان خوزستان

دریافت فایل کامل و عالی مقاله راههای تقویت مشارکت مردم در توسعه ی صنعت گردشگری در استان خوزستان به همراه پاورپوینت رایگان!

🎁 پیشنهاد ویژه برای شما!

با خرید پروژه فایل کامل و عالی مقاله راههای تقویت مشارکت مردم در توسعه ی صنعت گردشگری در استان خوزستان، یک پاورپوینت حرفه‌ای با طراحی جذاب و قابل استفاده به‌صورت کاملاً رایگان به شما اهدا می‌شود.

✨ چرا فایل کامل و عالی مقاله راههای تقویت مشارکت مردم در توسعه ی صنعت گردشگری در استان خوزستان انتخاب مناسبی است؟

• ۱۰۴ صفحه فرمت‌بندی‌شده و استاندارد: فایل Word حاوی ۱۰۴ صفحه کاملاً تنظیم‌شده است و آماده برای چاپ یا ارائه می‌باشد.
• مطابق با استانداردهای علمی: این فایل مطابق با اصول و استانداردهای دانشگاهی و مؤسسات آموزشی تهیه شده و به‌خصوص برای دانشجویان و دانش‌آموزان مناسب است.
• محتوای دقیق و منظم: فایل نهایی بدون هیچ‌گونه بهم‌ریختگی ارائه می‌شود و تمامی موارد به‌درستی تنظیم شده‌اند.
• پاورپوینت رایگان: به‌عنوان یک هدیه ویژه، پاورپوینت آماده با طراحی زیبا و استاندارد به همراه فایل Word دریافت خواهید کرد.
• آماده برای ارائه: فایل‌ها به‌طور کامل آماده‌اند و نیازی به تغییر یا ویرایش برای ارائه در کلاس‌ها و سمینارها ندارند.
• مطالب علمی و کاربردی: این فایل شامل اطلاعات علمی به‌روز و مفید است که به شما در درک بهتر موضوعات کمک خواهد کرد.
• قابلیت ویرایش آسان: فایل کامل و عالی مقاله راههای تقویت مشارکت مردم در توسعه ی صنعت گردشگری در استان خوزستان به‌طور کامل فرمت‌بندی شده است و به‌سادگی قابل ویرایش است تا با نیازهای شما هماهنگ شود.
• تضمین کیفیت: ما کیفیت این فایل را تضمین می‌کنیم و در صورت بروز هرگونه مشکل، پشتیبانی کاملی ارائه می‌دهیم.

---

بخشی از متن فایل کامل و عالی مقاله راههای تقویت مشارکت مردم در توسعه ی صنعت گردشگری در استان خوزستان :

چکیده
انسان پیشرفته امروز ی به دلیل انگیزه ها و دلایل متعالی تری چون آشنایی با فرهنگ و تمدنهای دیگر، ملاقات دوستان و اقوام و … اقدام به سفر و مسافرت می نماید . اقدام و اشتیاق انسان به مسافرت در دنیای کنونی، صنعت بزرگی به نام «صنعت جهانگردی» را به وجود آورده است که منبع درآمد بسیاری از کشورها محسوب میشود .
در جهان حاضر توسعه و پیشرفت رمز ماندگاری و حیات پویا و مقتدرانه ملتها ، جوامع ، فرهنگها و تمدنها به شمار می رود . بـدون تـوسعه و حـرکت در سیـر تعالـی و ترقی نمی توان فقط به افتخارات گذشته متکی بود .

لذا توسعه صنعت گردشگری به وسیله ایجاد انگیزه و بررسی راه های تقویت مشارکت مردم در این توسعه، برای این صنعت امری حیاتی است.
امروزه گردشگری و صنعت جهانگردی منبع درآمد بسیاری از کشورها محسوب می شود و بسیاری از آنها از این منبع درآمد برای ایجاد اشتغال، رشد بخش خصوصی و حرکت در مسیر توسعه اقتصادی استفاده می کنند.

لذا پژوهشگر در این تحقیق برآن است تا بتواند راه های تقویت مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری – گردشگری داخلی- را مورد بررسی قرار دهد. به همین دلیل با توجه به مبنای نظری تحقیق از پرسشنامه ی محقق ساخته به منظور سنجش وضعیت موجود گردشگری و نقش رسانه ها و اعتماد مردم به دستگاههای امنیتی و قضایی و نیز اعتماد به نظام جمهوری اسلامی ایران در توسعه این صنعت استفاده شد.

جامعه نمونه این مطالعه ۲۰۰ نفر از شهرستانهای( شوش، آبادان، دشت آزادگان، رامهرمز و اهواز) می باشد.
هدف کلی این پژوهش شناسایی راههای تقویت مشارکت مردم در راستای توسعه صنعت گردشگری در استان خوزستان است.

نتایج بدست آمده نشان داد :
فرضیه اصلی:اعتماد مردم به نظام حاکم ،دستگاه قضایی و امنیتی و اطلاع رسانی رسانه ها بر تقویت مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری موثر است.
فرضیه فرعی اول: اعتماد مردم به نظام حاکم برجامعه بر تقویت مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری موثر است
فرضیه فرعی دوم: اعتماد مردم به دستگاه قضایی و امنیتی بر تقویت مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری موثر است
فرضیه فرعی سوم: اعتماد مردم به اطلاع رسانی رسانه ها بر تقویت مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری موثر است
نتایج بدست آمده نشان داد

۱- ایجاد جو اعتماد در کشور نسبت به نظام حاکم می باشد . به عبارت دیگر در پرتو اعتماد و اعتقاد به نظام جمهوری اسلامی مردم می توانند با طیب خاطر و اطمینان کامل سرمایه هایشان را در زمینه توسعه صنعت گردشگری بکار اندازند همچنین گردشگران نیز با احساس امنیت کامل مکانی را جهت گردشگری انتخاب می نمایند.
۲- تحقیق حاضر نشان می دهد که پاسخ دهندگان به پرسشنامه معتقدند که افزایش امنیت داخلی و اجرای عدالت و انصاف و قانون گرایی باعث تقویت مشارکت مردم در این صنعت می شود .

۳- همچنین در این تحقیق نشان داده شده است که بطور کلی رسانه ها در زمره عوامل تاثیر گزار بر مشارکت مردم در رشد صنعت گردشگری می باشد . تبلیغات مناسب در زمینه معرفی راههای سرمایه گذاری مردم و بخش خصوصی ، همچنین تهیه برنامه ها و گزارشات تخصصی در زمینه معرفی و اعلام حمایت دولت از بخش خصوصی ، همچنین تهیه برنامه ها و گزارشات تخصصی در زمینه معرفی و اعلام حمایت دولت از بخش خصوصی و همچنین حمایت دولت از مشارکت مردم در زمینه این صنعت و ا سوی دیگر معرفی جاذبه های هر استان در زمینه گردشگری از عوامل موثری میباشد که می تواند باعث تقویت مشارکت و سرمایه گذاری مردم در این صنعت می باشد . اطلاع رسانی در عمق مشارکت نهفته است .

فصل اول: کلیات

۱-۱- مقدمه
انسان پیشرفته امروزی به دلیل انگیزه ها و دلایل متعالی تری چون آشنایی با فرهنگ و تمدنهای دیگر، ملاقات دوستان و اقوام و … اقدام به سفر و مسافرت می نماید .
اقدام و اشتیاق انسان به مسافرت در دنیای کنونی، صنعت بزرگی به نام «صنعت گردشگری» را به وجود آورده است که منبع درآمد بسیاری از کشورها محسوب میشود . گردشگری در بسیاری از کشورهای بزرگ و کوچک جهان، یکی از بزرگترین و سود آورترین صنایع است شاید بتوان به جرأت گفت که گردشگری و اقتصاد توریسم امروز به یکی از اصلی ترین ارکان اقتصاد تجاری جهان تبدیل شده است به نحوی که بسیاری از توسعه سازان از این صنعت با عنوان توسعه پایدار یاد می کنند که در تاریخ اقتصاد جهان ، قرن بیست و یکم را به نام خود فتح خواهد کرد .

در جهان حاضر توسعه و پیشرفت رمز ماندگاری و حیات پویا و مقتدرانه ملتها ، جوامع ، فرهنگها و تمدنها به شمار می رود . بـدون تـوسعه و حـرکت در سیـر تعالـی و ترقی نمی توان فقط به افتخارات گذشته متکی بود ، بلکه همراهی سابقه و تجربه ذی قیمت گذشته را باید مبنایی برای دستیابی به رسالتها و مقاصد دوربرد مدنظر قرار دارد .

۲-۱- بیان مسئله
امروزه گردشگری و صنعت گردشگری منبع درآمد بسیاری از کشورها محسوب می شود و بسیاری از آنها از این منبع درآمد برای ایجاد اشتغال، رشد بخش خصوصی و حرکت در مسیر توسعه اقتصادی استفاده می کنند. جهانگردی و گردشگری یکی از بزرگترین و متبوع ترین صنایع محسوب می شود و در آمد آن در سال ۲۰۰۱ بالغ بر ۴۳ میلیارد دلار بوده است . کشور ما نیز با رفع موانع موجود در زمینه گردشگری و تقویت راههای مشارکت مردم در زمینه توسعه صنعت گردشگری میتواند سهم قابل قبولی از این درآمدها را به خود اختصاص دهد .
امروزه توسعه و پیشرفت رمز حیات پویا و مقتدرانه ملتها ، جوامع ، فرهنگها و تمدنها به شمار می رود ما در دورانی زندگی می کنیم که تغییر درآن شتاب گرفته است .
حوادث و رویدادهای سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و فناوری تکنولوژی تصور ما را درباره جهان دگرگون کرده است .

کشور ایران با پیشینه تمدن کهن و جاذبه های متنوع و موقعیت برجسته اقلیمی ، ضمن آنکه خواهان منافع اقتصادی از جمله اشتغال زایی و در آمد ارزی است بر حفظ ارزشهای متعالی و هویت فرهنگی تمدن خود تأکید دارد و الگوی سفر را از اندیشه ها و آموزه های قرآنی و احادیث مستند دریافت میدارد .

با این وجود کشور ایران از لحاظ در آمدهای حاصل از گردشگری در جایگاه، مناسبی قرار نداشته و نتوانسته از پتانسیلهای مثبتی که در زمینه گردشگری وجود دارد استفاده نماید .
از سوی دیگر سازمانهای دولتی و خصوصی که در این زمینه متولی امور می باشند نیز اقدامات مثبتی را در زمینه جذب توریسم انجام نداده اند و یا بسیار ضعیف عمل کرده اند .
گردشگری بعنوان یک صنعت در آمد زا و رونق دهنده چرخهای اقتصادی کشور در ارتباط بین ملل و اقوام در جهان نقش مهمی دارد . از طرفی نباید گردشگری و ایرانگردی را تهدید علیه ارزشها دانست ، بلکه باید آن را در جهت رونق اقتصادی، تقویت هویت و وفاق ملی، فرصت مغتنمی تلقی نمود و عاملی برای صلح و همزیستی میان ملل و گفتگوی تمدنهای مختلف که

ثبات و امنیت را به ارمغان می آورد، مورد نظر داشت . جهانگردان به ایران می آیند تا تمدن کهن ایرانیان را که غنا بخش تمدن جامعه بشری بود و در تاریخ هر ملتی به شیوه ای نقش آفرینی نموده است را ببینند . تعارض بین ارزشهای دینی و فرهنگی با ترویج صنعت گردشگری در کشور وجود ندارد . بنابراین جهانگردان نه تنها تهدید نیستند بلکه فرصت اند . و نباید ضعف مدیریت علمی و برنامه ریزی صحیح مسئولین را با تهدید تلقی کردن گردشگران توجیه نمود . باید با پژوهش و برنامه ریزی، آموزش و بازاریابی بخشهای خصوصی و دولتی و همچنین با بازکردن راههای مشارکت مردم در جهت جذب توریسم و ارتقای صنعت گردشگری سهم بیشتری از درآمد صنعت گردشگری جهانی با حفظ هویت و ارزشها را به خود اختصاص داد .

صنعت گردشگری فرهنگی ترین حوزه اقتصاد است . کارشناسان اقتصادی معتقدند که گردشگری تنها بخشی از مجموعه عظیم اقتصاد است که در حد بسیار زیادی با رگه های فرهنگی گره خورده است چون از یک سو تا حد مطلوبی موجبات آشنایی فرهنگها، تمدنها، ن‍ژادها ، سرزمینها، اقوام و گویش های مختلف را با یکدیگر فراهم می سازد و از سوی دیگر نیز می تواند یکی از منابع کسب در آمد برای کشورهای مختلف باشد این که گفته می شود : «اقتصاد توریسم بهترین محرک برای کشورهایی است که به دلیل تک محصولی بودن یا محدود بودن منابع در آمد ، دارای اقتصاد خموده هستند » ، به سمتی می رود تا توسط بسیاری از کشورهای در حال توسعه به یکی از بزرگترین واقعیتهای اقتصادی تبدیل شود .

به نظر می رسد که کشورهای صاحب نفت و یا کشورهای دیگری که تنها یک منبع درآمدی در اختیار دارند باید از کنار صنعت گردشگری به راحتی عبور نکنند چون عامل بسیار مهمی برای تنوع درآمد آنها است در این مورد برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس با اتکا به صنعت توریسم و تجهیز زیرساختهای آن توانسته اند طی سالیان گذشته پذیرای تعداد زیادی از گردشگران جهانی باشند به طوری که بسیاری از کارشناسان اقتصادی ، توفیق این کشور ها در حوزه تجارت را ناشی از موفقیت آنها در صنعت توریسم می دانند. با توجه به اینکه ایران در حال حاضر به صورت بالقوه یکی از کانونهای توریستی جهان به شمار می آید و دارای جاذبه های فراوانی است توجه و تاکید برای گسترش این صنعت علاوه براینکه از نظر فرهنگی و سیاسی دارای منافع بسیاری است موجب رونق اقتصادی و اشتغال زایی و افزایش درآمد ملی نیز می شود

و از آنجا که استان خوزستان یکی از استانهایی می باشد که دارای پیشینه تاریخی و فرهنگی طولانی است و از نظر اقتصادی نیز، توسعه صنعت گردشگری در این استان می تواند موجب شکوفایی و رونق بخشهای اقتصادی از یک سو و ایجاد اشتغال و فرصتهاتی جدید شغلی از سوی دیگر که این خود مستلزم مشارکت همه جانبه مردم در حمایت از این صنعت است .طبعا” تا ما نتوانیم ظرفیتهای گردشگری موجود رابه هموطنان خودمعرفی نماییم،

با توجه به مطالب فوق، پژوهش حاضر می کوشد که نسبت به شناسایی عوامل تأثیر گذار بر مشارکت مردم در جهت توسعه صنعت گردشگری(گردشگری داخلی ) در این استان اقدام نموده و راههای تقویت مشارکت مردم در توسعه و رشد این صنعت را بررسی نماید .

با در نظر گرفتن اهداف تحقیق، می توان سئوالات زیر را باتوجه به فرضیات مطروحه مورد توجه قرار داد :
۱-افزایش اعتماد مردم به ارگانهای امنیتی چه رابطه ای با مشارکت آنان در توسعه صنعت گردشگری دارد ؟
۲-اعتماد مردم به نظام جمهوری اسلامی چه رابطه ای با مشارکت آنان در توسعه صنعت گردشگری دارد ؟
۳-رسانه ها چه نقشی در تقویت مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری دارند ؟

۳-۱- پیشینه تحقیق
پیرامون گردشگری و اهمیت آن پژوهشهای زیادی در داخل و خارج از کشور صورت پذیرفته است ، همچنین تحقیقاتی بصورت کلان پیرامون مشکلات توریسم در ایران توسط عده ای از دانشجویان ، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، معاونت سیاحتی بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی و ; صورت گرفته است . ولیکن در جامعه آماری مورد نظر با این عنوان قبلاً تحقیقی انجام نشده است . ذیلاً به سه نمونه پایان نامه تحصیلی اشاره می شود :
۱-محمد طاهر قمیشی در پایان نامه خود با عنوان «ارزیابی عملکرد امداد خودرو ایران در بهبود فرآیند گردشگری و صنایع خودرو سازی و قطعه سازی در استان خوزستان .
۲-پایان نامه آقای مسعود غلامی با عنوان «بررسی وارزیابی عوامل مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری در ایران در رشته کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی، در این پژوهش تأثیر متغیرهای ضریب امنیت (بعد داخلی و خارجی) امکانات و خدمات گردشگری، سیستمی واحد در زمینه بازاریابی و تبلیغات و هماهنگی در سازمانهای درگیر در توسعه صنعت گردشگری مورد آزمون قرار گرفته شده است .
۳-پایان نامه ای با عنوان «بررسی اثر بخشی مدیریت گردشگری فرهنگی» توسط خانم روزیتا رضاپور نوشته شده در این پژوهش به شناسایی و رفع چالشهای موجود در مسیر توسعه این صنعت پرداخته شد تا وضعیت کنونی را بهبود بخشند .

۴-۱- اهمیت و ضرورت تحقیق
یکی از مسایل عمده ای که فرایند جهانی شدن را در مرکز توجه انسان قرار داده است تأثیر بالفعل و نیز بالقوه آن در عرصه فرهنگ و زندگی اجتماعی است بی شک با گسترش ارتباطات فرهنگی بین کشورها اختیار دولتهای ملی در این زمینه به طور فزاینده ای کاهش می یابد .
در حال حاضر جهانی شدن بیشتر ابعاد سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی این فرایند کلی را مورد توجه قرار می دهد از این رو گسترش و توسعه ارتباطات جهانی بسیار حائز اهمیت است فرایند جهانی شدن معمولاً چهار حوزه فنی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را تحت الشعاع قرار می دهد در حوزه فرهنگی این فرایند ارتباط بسیار نزدیکی با فرهنگ گردشگری برقرار می کند .

گردشگری طی دهه های اخیر از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است . در سال ۱۹۵۰ تعداد گردشگران بین المللی ۲۵ میلیون نفر و درآمد گردشگری بین المللی نیز ۲/۱ میلیارد دلار بوده است در سال ۲۰۰۳ تعداد گردشگران بین المللی به ۶۹۱ میلیون نفر و درآمد آن به ۱۵۱۴ میلیارد دلار بالغ گردید (سازمان جهانی گردشگری ، ۲۰۰۴)
مطالعات انجام شده توسط آژانس های بین المللی وابسته به سازمان ملل نشان می دهد که تا سال ۲۰۱۰ تعداد گردشگران بین المللی به رقمی بالغ بر یک میلیارد نفر خواهد رسید .
براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری (wto) و برنامه چشم انداز توریسم در سال ۲۰۲۰ میلادی تعداد گردشگری در سراسر جهان در سال ۲۰۲۰ میلادی به یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر خواهد رسید و سهم منطقه خاورمیانه پس از منطقه شرق آسیا بالاترین میزان رشد توریسم را در جهان دارا خواهد بود . بنابراین با توجه به مطالب فوق پژوهشگر این موضوع را برای تحقیق برگزیده است .

۵-۱- اهداف تحقیق
با توجه به اینکه گردشگری و صنعت گردشگری یکی از بهترین منابع کسب درآمد برای کشورها می باشد و باعث اشتغال زایی، رونق اقتصادی، تحصیل ارز، تبادل فرهنگها و نزدیکی ملل به یکدیگر می شود از این رو شاهدیم که طی سالیان گذشته بسیاری از کشورهای جهان با درک موقعیت برتر صنعت توریسم در الگوهای مختلف توسعه اقتصادی در پی آن هستند تا امکانات گردشگری خود را گسترش دهند .

کشور پهناور ایران نیز با داشتن یک میلیون و ۲۰۰ هزار تپه و پنجاه هزار اثر تاریخی و منابع طبیعی متبوع جزء ده کشور برتر دارای جاذبه های توریستی و ۵ کشور اول در زمینه تنوع و جذابیت اکوتوریسم دنیاست . برای رهایی از تکیه بر درآمدهای نفتی راهی جز حرکت به سمت گردشگری وجود ندارد .
هدف کلی این پژوهش شناسایی راههای تقویت م

شارکت مردم در راستای توسعه صنعت گردشگری در استان خوزستان است.
اهداف فرعی تحقیق حاضر به قرار زیر است:
۱-بررسی میزان اعتماد پاسخگویان نسبت به ارگانهای امنیتی و قضایی
۲-بررسی میزان اعتماد مردم به نظام جمهوری اسلامی و مشارکت آنها در توسعه صنعت گردشگری
۳-بررسی نقش رسانه ها در ایجاد مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری

۶-۱- سوالات تحقیق
۱-۶-۱- سوال اصلی تحقیق:
راههای تقویت مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری در استان خوزستان کدامند؟
۲-۶-۱- سئوالات فرعی تحقیق:
افزایش اعتماد مردم به ارگانهای امنیتی، اعتماد به نظام جمهوری اسلامی ایران و اطلاع رسانی رسانه ها

۷-۱- فرضیات تحقیق
۱-۷-۱- فرضیه اصلی:
هدف از ارایه فرضیات این پژوهش ، شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری می باشد .

۲-۷-۱- فرضیه فرعی
به نظر می رسد از طریق افزایش ضریب اعتماد مدرم به ارگانهای امنیتی و قضائی، اعتماد به نظام جمهوری اسلامی ایران و اطلاع رسانی رسانه ها می توان بر مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری تأثیر گذاشت.

۸-۱- متغیرهای تحقیق
۱-۸-۱- متغیر های مستقل
– راههای تقویت مشارکت مردم
۲-۸-۱- متغیر وابسته
– توسعه صنعت گردشگری در استان خوزستان

۹-۱-روش تحقیق
این تحقیق یک تحقیق توصیفی –تحلیلی است زیرا بر اساس نظر خواهی از افراد ، نتایجی بدست آمده که متغیرها را بر آن اساس به هم سنجیده و همبستگی آنها را محاسبه می نمائیم .
روش تحقیق فرایندی نظام مند ، برای یافتن پاسخ یک پرسش یا راه حل یک مسئله است .
در این تحقیق تلاش می شود تا با استفاده از روش تحقیق میدانی ، پاسخی برای پرسشهای مورد نظر یافته و پس از آن به شناسایی عوامل مؤثر در ایجاد مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری بپردازیم .
در ضمن روش نمونه گیری بصورت خوشه ای و طبقه ای می باشد .

۱۰-۱-قلمرو تحقیق :
۱-۱۰-۱- قلمرو موضوعی :
الف . مفاهیم ، واژه ها با اصطلاحات مربوط به گردشگری
ب . موضوعات مرتبط با توریسم و گردشگری(داخلی)
ج . شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری

۲-۱۰-۱- قلمرو مکانی(جامعه آماری) :
قلمرو مکانی این تحقیق شهرهای استان خوزستان می باشد . و مراکز و سازمانهای معتبر گردشگری که در این استان مستقر می باشند مورد نظر است .

۳-۱۰-۱- ته است . قلمرو زمانی :
اطلاعات لازم با توجه به زمان اعلام شده در طرح تحقیق در طی حدوداً ۱۲ ماه و با توجه به تجارب محقق در این زمینه ، اخذ و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرف

۱۱-۱- روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه
ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه خود ساخته ای است که با استفاده از فرمول کوکران ۲۰۰ نفر از کل استان خوزستان مورد پرسش قرار گرفتند.

۱۲-۱- موانع و محدودیتهای تحقیق
به نظر می رسد که این تحقیق نیز مشابه بسیاری از تحقیقاتی که در حوزه علوم انسانی و در زمینه های اجتماعی انجام شده با محدودیتهای متعدد جوامع شده است که از این جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) چون هدف شناسایی عوامل موثر بر تقویت راههای مشارکت مردم در توسعه صنعت گردشگری(گردشگری داخلی) است وجود افراد متخصص و مجرب که با جزئیات این صنعت تجربی آشنا باشند می توانست برای این تحقیق مفید واقع گردد. محرمانه تلقی شدن برخی از اطلاعات از دید ایشان از محدودیتهای این تحقیق بود.
ب) عدم درک و اهمیت و جایگاه طرح تحقیق، ضعیف بودن ساختار و تشکیلات، سطح پائین تحصیلات، مرتبط نبودن رشته تحصیلی برخی مدیران سازمانها، عدم اعتقاد و باور علمی و عملی به مفید بودن چنین پژوهشهایی باعث می گردد که حداقل همکاری را در هنگام انجام طرح تحقیق را با محقق به عمل آورند.

۱۳-۱- تعاریف واژه ها و اصطلاحات
۱-۱۳-۱- گردشگری(پارسائیان، علی ، اعرابی ، سید محمد، ۱۳۷۷)
گردشگری عبارت است از اقامت خارج از منزل برای مدت یک شب یا بیشتر با هدف گذراندان تعطیلات ، بازدید دوستان و اقوام شرکت در همایش های تجاری با هر هدف دیگری به جزء اموری از قبیل تحصیل شبانه روزی با استخدام نیمه دائم . »
۲-۱۳-۱- گردشگر
گردشگر کسی است که به منظور تفریح، بازدید از نقاط دیدنی ، معالجه ، تجارت ، ورزش و زیارت به کشور دیگر سفر کند مشروط بر این که مدت اقامت از ۲۴ ساعت کمتر و از ۶ ماه بیشتر نباشد و در فاصله ای کمتر از ۷۰ کیلومتر انجام نگیرد .
۳-۱۳-۱- مسافر : (داروند زاده ۱۳۸۱)
مسافر به شخصی اطلاق می گردد که بین دو یا چند محل مسافرت کند.
۴-۱۳-۱- جاذبه های تاریخی : (سایت chn، ۱۳۸۳)
مجموعه آثار باستانی و یادمان های تاریخی است که از گذشته های دور و گذر ایام مصون مانده و به عنوان میراث مشترک ملی به یادگار مانده است و جهانگردان را به خود جذب می نماید .
۵-۱۳-۱- جاذبه های طبیعی : ( همان منبع)
مجموعه مظاهر و پدیده های طبیعی است که به صورت خدادادی در کشور وجود دارد و جهت ایجاد آنها تلاش و سرمایه گذاری خاص انجام نشده است مانند کوه، جنگل ، سواحل دریا، کویرو ;
۶-۱۳-۱- صنعت گردشگری :
مجموعه ای از شرکتها ، مؤسسات ، سازمانها و سایر منابعی که فعالیتهای گردشگران را از طریق فراهم نمودن خدمات ، حمایت می کنند .
۷-۱۳-۱- مشارکت: (گرافت و کلاری ، ۱۹۹۱)
مشارکت را توانایی و فرصت تأثیر گذاردن افراد برروی فرآیندهای تصمیم گیری تعریف می کنیم که مستلزم یک درگیری فعال و مداوم است
۸-۱۳-۱- امنیت :
امنیت از ریشه امن بوده و با کلمه تأمین هم خانواده می باشد و مجموعه عوامل و شرایطی را که موجب می شود مردم نوعی تأمین خاطر و عدم نگرانی نسبت به زمان حال و آینده خود و جامعه شان (در زمینه آسایش و آرامش) احساس کنند را امنیت اجتماعی قلمداد می کنیم .

۹-۱۳-۱- اعتماد به نظام: (صفدری ، ۱۳۷۴ : ۴۸)
باید گفت هر نهاد سیاسی در جامعه کارکرد و وظیفه تحقق اهداف را برعهده دارد و مردم در جهت تحقق اهداف فردی و جمعی ، اعتماد خود را در نظام سیاسی سرمایه گذاری می کنند و این خود به معنای مشروعیت یک نظام سیاسی از یک سو و تداوم و حمایت مردم از سوی دیگر خواهد بود .
تداوم این مبادله به نفع هر دو طرف خواهد بود ، مردم با سرمایه گذاری اعتماد خویشتن در پی تحقق اهداف جمعی و فردی خود می باشند و نظام سیاسی نیز در مواضع قدرت قرار می گیرند اما این مبادله دوجانبه زمانی دچار رکود می گردد ، که مردم حاضر نباشند کماکان اعتماد خود را در حاکمیت سرمایه گذاری کنند و یا به عبارتی روشنتر اعتماد خود را نسبت به نظام سیاسی از جنبه های متعدد از دست میدهند ، تحقق این امر که با نوعی نارضایتی از سیاستمداران و روند برنامه های اجرایی همراه است ، به افول حمایت از نظام سیاسی انجامیده و این به معنای از دست رفتن مشروعیت نظام سیاسی و تحقق رکود قدرت می باشد .
۱۰-۱۳-۱- رسانه ها :
به مجموع تشکیلات و سازمانهای اطلاع رسانی اعم از سازمان صداو سیما و مطبوعات و جراید گفته می شود و این سازمانها و تشکیلات نقش بسیار مهمی را در زمینه اطلاع رسانی به مردم در جهت معرفی و شناسایی جاذبه های توریستی و همچنین در معرفی ثبات اجتماعی برای جذب جهانگردان ایفاء می نماید .
۱۱-۱۳-۱- پژوهش در صنعت گردشگری : (داروند زاده ، ۱۳۸۱)
عبارتست از بررسی مسایل مربوط به سفر و گردشگری به صورتی منظم ، عینی و منطقی
۱۲-۱۳-۱- سازمان جهانی جهانگردی : (سایت chn،۱۳۸۳)
یکی از بزرگترین و مهمترین سازمانهای بین المللی گردشگری است که دفتر مرکزی آن در مادرید اسپانیا قرار دارد . ۱۳۳ کشور جهان در آن عضویت داشته و حدود ۳۰۰ سازمان بخش خصوصی و عمومی به آن وابسته هستند و این سازمان نهاد اجرایی از سازمان توسعه متعلق به سازمان ملل است . ایران از سال ۱۳۴۲ به عضویت اتحادیه بین المللی سازمانهای رسمی مسافرتی درآمد که بعداً به سازمان جهانی جهانگردی یا wto تغییر نام یافت و اکنون جزء اعضای کامل این سازمان به شمار می رود . هدف از تاسیس این سازمان ترویج و توسعه گردشگری می باشد .

فصل دوم: ادبیات پژوهش

۱-۲- مقدمه
سابقه گردشگری به دیرینگی حضور انسان در کره زمین می رسد .هرچند اهمیت یافتن آن از نظر مسایل اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی و دوران شناسی بیش از چند دهه سابقه ندارد .
اساساً در گذشته ضرورتهای گردشگری مطرح نبود اما امروز با گسترش ارتباطات و زندگی در دنیای صنعتی، گردشگری از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است .
امروز سمت و سوی حرکت سیطره جهانی به سمتی است که تفکرات تصمیم گیران بیش از تنازعات سیاسی و نظامی به ارتباط بین مردم و دولت ها به عنوان عاملی در جهت توسعه کشورها معطوف شده است .
ارتباط میان مردم و فرهنگ ها تأثیری شگرف را در پی دارد ، از این رو است که کارشناسان براین باورند که قرن آینده ، قرن قومیت ها و ملیت ها و تقسیم بندی جهان براساس فرهنگ و مذهب خواهد بود در چنین شرایطی نیاز به ارتباط بین اجزای مردم بیشتر احساس می شود و در این میان است که صنعت گردشگری به عنوان بهترین عامل گسترش ارتباط میان مردم نمود پیدا می کند در جهان کنونی، گردشگری (توریسم) به یکی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی در سراسر جهان تبدیل شده است .

هم اکنون گردشگری بیش از هر فعالیت اقتصادی دیگری در جهان ، حرکت سرمایه ها و انتقال پولها در مقیاسهای محلی ، منطقه ای ، ملی و بین المللی موجب می شود و هزینه های گردشگری به مراتب بیشتر و سریعتر از تولید ناخالص ملی و صادرات جهانی کالا و خدمات رشد می یابد . بر اساس گزارش سازمان جهانی جهانگری و سازمان تجارت جهانی از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۴ میانگین افزایش درآمد حاصل از گردشگری بین المللی از ارزش صادرات جهانی در خدمات بازرگانی فراتر رفته است .
در سال ۱۹۹۶ درآمد گردشگری اندکی بیش از ۸ درصد از ارزش کلی صادرات کالاها و تقریباً ۳۵ درصد از کل ارزش صادرات جهانی خدمات را شامل می شده است در سال ۱۹۹۷ در آمد جهانی بیش از یک سوم ارزش تجارت جهانی در بخش خدمات را تشکیل داده است . (سایت chn، ۱۳۸۳)

برای درک اهمیت گردشگری خوب است به اظهار نظر سازمان جهانی گردشگری در این مورد توجه داشته باشیم . سازمان جهانی گردشگری اعتقاد دارد : «صنعت گردشگری تا سال ۲۰۰۵ یکی از فعالترین و پردرآمدترین صنایع جهان خواهد شد و درآمدی بالغ بر ۹۷۰۰ میلیارد دلار را به خود اختصاص خواهد داد . در صورتی که افزایش نرخ خدماتی همچون حمل و نقل در همین سطح باقی بماند از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ هر سال ۷۵۰ میلیون نفر به سیاحت خواهند پرداخت و به تبع آن از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ حدود ۴۰ میلیون شغل ایجاد می شود و تعداد افراد شاغل در این صنعت به ۱۵۷ میلیون نفر بالغ خواهد شد . (wto ، ۲۰۰۴)

بنابراین و بی تردید این صنعت در قرن حاضر اولین شاخص اقتصادی هر کشوری خواهد بود و این بدان معنا است که صنعت گردشگری از نظر میزان سرمایه گذاری و اشتغالزایی نقش مؤثری را در تامین منافع ملی کشورها و نیز در بخش اقتصاد ، فرهنگ و ; خواهد داشت اما نقش و سهم کشور ایران در گردشگری جهانی چیست ؟ ایران با برخورداری از سوابق افتخار آور، آثار مهم و برجسته تاریخی و فرهنگی، طبیعت جذاب و تنوع شرایط اقلیمی یکی از ده قطب اصلی گردشگری در جهان است با وجود این نتایج آمارهای مربوط به سهم ایران از درآمدهای جهانی گردشگری نومید کننده است .

کشور ایران با داشتن جاذبه های قابل توجه ، از جایگاه مناسبی در بازارهای جهانی گردشگری برخودار نیست و این در حالی است که در طول دو دهه اخیر، تمام تلاش مدیران اجرایی کشور بر این بوده که کشور را از وابستگی به درآمدهای نفتی نجات دهند . مطمئناً گسترش فعالیتهای گردشگری، یکی از مهمترین راه ها برای وصول پیش گفته است .

از افتخارات ایرانیان این است که مسلمان بوده و دارای پشتوانه فرهنگی غنی و چند هزار ساله در طول تاریخ می باشند . خوشنامی و سابقه نیکو در مهمان نوازی و محبت نسبت به مسافران و افراد غریبه ای که به کشور ایران سفر کرده اند از نقاط قوت ملت ایران بوده است . تاریخ سیاسی کشور ایران در طول دو سده گذشته و نقش منفی دولت های استعمار گر موجب شده است که در حال حاضر، اغلب مردم ایران نسبت به کل غربی ها ذهنیتی منفی و مشکوک داشته باشند این بیگانه ستیزی به حوزه گردشگری نیز تسری پیدا کرده است . گردشگری با تأمین یک دهم تولید ناخالص داخلی و اشتغال، بزرگترین منبع ایجاد این عناصر اقتصادی در جهان است . کارشناسان اقتصاد جهانی پیش بینی می کنند که این تأثیرات و تبعات اقتصادی به طور مستمر رشد یابد و در قرن بیست و یکم، گردشگری به موتور محرک اقتصاد جهانی تبدیل شود .

در عصر تکنولوژی و ارتباطات و در عصری که صنعت و فن آوری برزندگی سایه افکنده است و انسان امروزی گرفتار مشکلات فراوان می باشد سفر گریز گاهی مناسب به شمار می آید . یافتن محیطی مناسب برای تفریح و مردمی که با آنها قرابت فرهنگی وجود داشته باشد مغتنم است .
امروزه گردشگری و صنعت گردشگری یکی از اصلی ترین ارکان اقتصاد تجاری جهان تبدیل شده است به نحوی که سیاستگذاران توسعه از این صنعت با عنوان محور توسعه پایدار یاد می کنند که در تاریخ اقتصاد جهان ، قرن بیست و یکم را به نام خود فتح خواهد کرد .

کارشناسان اقتصاد معتقدند که گردشگری بخشی از مجموعه عظیم اقتصاد است که در حد بسیار زیادی بارگه های فرهنگی گره خورده است . چون از یک سو تا حد مطلوبی موجبات آشنایی فرهنگها ، نژادها ، سرزمین اقوام و گویش ها و غیره را با یکدیگر فراهم می کند و از سوی دیگر نیز میتواند یکی از بهترین منابع کسب درآمد برای کشور های مختلف باشد از این رو مشاهده می شود که طی سالیان گذشته بسیاری از کشورهای جهان درک موقعیت برتر صنعت توریسم در الگوهای مختلف توسعه اقتصادی در پی آن هستند تا امکانات گردشگری خود را گسترش دهند .
هم اکنون بسیاری از کشورهای در حال توسعه دچار کمبود شدید منابع ارزی هستند و به همین سبب از تأمین اعتبارت لازم برای طرحهای عمرانی و ایجاد اشتغال ناتوانند در واقع مشکل اصلی اینست که اقتصاد آنها اغلب تک یا دو محصولی بوده و در آمدهای ارزی آنها نیز از فروش همان یک یا دو محصول به دست می آید . امکان تحریم از کشورهای امپریالیستی و میزان آسیب پذیری کشورهایی که دارای اقتصاد تک محصولی هستند بسیار زیاد است . یکی از راههای درمان بیماری اقتصاد کشورهای صاحب نفت یا کشورهایی که تنها یک منبع درآمدی در اختیار دارند تنوع بخشیدن به منابع کسب در آمد ارزی است این کشورها نباید از کنار صنعت گردشگری به راحتی عبور کنند، چون مولفه های بسیار مطلوبی برای تنوع درآمدی آنان است . البته برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس نیز با تکیه بر صنعت توریسم و تجهیز زیرساخت های آن توانسته اند طی سالهای گذشته ، پذیرای تعداد زیادی از گردشگران جهانی باشند به طوری که بسیاری از کارشناسان اقتصادی توفیق این کشورها در حوزه تجارت را ناشی از موفقیت آنان در صنعت توریسم می دانند .
صنعت گردشگری پدید آورنده درآمد، کار و اشتغال است گردشگری منبع اصلی درآمد برای مردم استانها و نواحی است که مناظر طبیعی ، آب و هوا و جاذبه هایی دارند که فاقد ارزش اقتصادی است و یا بالفعل اقتصادی نیستند و از طریق توسعه صنعت گردشگری اقتصادی می شوند . مثلاً از نیروی انسانی غیر شاغل استفاده می کند، از سواحل و بیشه های و جنگلها ، از کوه ها و چشمه سارها و رودخانه از شن زارهای کویری بهره می برد علاوه بر آن گردشگری منبع مهم درآمد برای دیگر بخشهای اقتصادی و دست اندرکاران امور دیگر است .
خصوصیات پیچیده صنعت گردشگری نشان می دهد که نظم و انضباط ویژه ای می باید در حوزه مطالعات و بررسی آن منظور شود . این نظم و انظباط بخصوص می باید در زمینه مسائل اقتصاد گردشگری، توسعه یا عدم توسعه گردشگری، جغرافیای گردشگری، مدیریت و بازارهای گردشگری، روانشناسی گردشگری و سایر روابط مرتبط با گردشگری منظور گردد .
براساس آمارهای رسمی ارائه شده از سوی سازمان جهانی گردشگری (wto) ، در سال ۱۹۹۸ شمار گردشگرانی که از مرزهای کشور گذشته اند بالغ بر ۶۲۵ میلیون و ۲۳۶ هزار تن بوده که از رشدی برابر ۳/۲ درصدد نسبت به سالهای ۱۹۹۷ و ۱۹۹۶ برخوردار است .

طی سال ۲۰۰۲ میلادی سهم ایران از تعداد گردشگران منطقه خاورمیانه فقط ۷/۵ درصد بوده است براساس آخرین آمار ارائه شده از سوی سازمان جهانی گردشگری در میان مناطق مختلف جهان کشورهای اروپای غربی با بیش از ۱۴۱ میلیون نفر مسافر رتبه اول را در صنعت توریسم به خود اختصاص داده اند . براساس همین گزارش، کشورهای اروپای جنوبی نیز با ۱۳۱ میلیون جهانگرد رتبه دوم را در گردشگری کسب نموده اند سهم توریسم منطقه خاورمیانه در کل جهان ۱/۳ درصد با ۲۷ میلیون و ۶۰۰ هزار مسافر است که از این تعداد تنها یک میلیون و ۵۸۴ هزار نفر یعنی ۷/۵ درصد به ایران تعلق دارد. (wto ، ۲۰۰۴)

کشور ایران به لحاظ وسعت، قدمت و موقعیت خاص جغرافیایی و جاذبه های گوناگون تاریخی و طبیعی که دارد می تواند با تقویت صنعت گردشگری در توسعه اقتصادی، اجتماعی کشور کمک شایان توجه و مؤثری نماید .

گردشگری ضامن توسعه اقتصادی پایدار و ایجاد اشتغال است صنعت گردشگری با درآمد سالانه چند صد میلیارد دلاری در جهان از جمله صنایعی است که به خوبی با صنایعی نظیر نفت ، خودرو سازی و ; رقابت کند . کشورهای دارای جاذبه های گردشگری به لحاظ جلوه های طبیعی ، فرهنگ تمدن کهن و آثار باستانی و مذهبی ، استعداد و توانایی بسزایی در جذب جهانگردان دارند که با سرمایه گذاری مناسب در بخشهای نرم افزاری و سخت افزاری این صنعت و حفظ جایگاه امنیتی خود در جهان میتوانند سالانه میلیاردها دلار از این صنعت حافظ محیط زیست، کسب درآمد کنند .

کشور ایران یکی از ۱۰ کشور عمده جهان به لحاظ جاذبه های گردشگری می باشد که این امر به لحاظ جلوه های طبیعت ، آثار باستانی و اماکن مذهبی است . با این وجود از لحاظ کسب درآمد ارزی از صنعت گردشگری تقریباً هیچ موقعیتی در بعد بین المللی ندارد .
با این وصف شناسایی علل و یافتن راهکارهای مناسب جهت جلب گردشگران و انجام برنامه ریزی مناسب ( سرمایه گذاری و 😉 جهت تقویت مشارکت مردم در زمینه رشد صنعت گردشگری از اهمیت بسزایی برخوردار است .

تعداد جهانگردان ورودی به ایران در سالهای اخیر به طرز چشمگیری افزایش یافته و از نظر رشد جهانگردان ورودی، ایران در رده های اول کشورهای جهان قرار گرفته است ورود جهانگردان به ایران در سالهای ۱۹۹۹ میلادی ۱/۳۱ درصدو در سال ۲۰۰۰ معادل ۷/۲۸ درصد رشد داشته و اکنون – سال ۲۰۰۱- دومین کشور جنوب آسیا از نظر رشد تعداد ورود جهانگردان و در آمد بخش گردشگری است در سال ۲۰۰۰ میلادی بالغ بر ۴/۱ میلیون جهانگرد به ایران سفر کردند و درآمد صنعت گردشگری ایران به ۸۰۰ میلیون دلار رسید.(اجلاس هماهنگی وزیران جهانگردی کشورهای اسلامی ،۱۳۸۰)

در این پژوهش کوشش گردیده تا ضمن معرفی صنعت گردشگری ، عوامل مؤثر بررشد توسعه این صنعت و همچنین عوامل مؤثر بر تقویت مشارکت مردم در جهت رشد صنعت گردشگری در استان خوزستان با توجه به درجه اهمیت آنان مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد .

به گفته برخی کارشناسان، صنعت گردشگری در سالهای آینده توسعه سریعی خواهد یافت و در آمد حاصل از آن به ۲۰۰۰ میلیارد دلار در سال خواهد رسید چنانچه بتوان سهم ایران را در این صنعت به یک درصد ارتقاء دهیم ، سالانه در آمدی معادل ۲۰ میلیارد دلار کسب خواهد شد که به آسانی با در آمد نفتی کشور برابری می کند در توسعه صنعت گردشگری بهره برداری از فرصتها جهت به سود رساندن سرمایه گذاری های انجام شده، حایز اهمیت است . مجمع عمومی سازمان جهانی گردشگری در اکتبر ۱۹۹۹، «صلح و گفت و گوی تمدنها» را به عنوان شعار روز جهانی گردشگری در سال ۲۰۰۱ برگزید .

این انتخاب از یک سو توجه عموم را به تأثیر انکار ناپذیر گردشگری در برقراری و تحکیم صلح در میان ملت ها و تقویت ارتباطات فرهنگی و تجربی میان ملل جهان جلب کرد و از سوی دیگر بحث گفت و گوی تمدن ها که ایران آغازگر آن بوده است را بار دیگر در جهان مطرح ساخت برای ایران که چنین بحث جدی را در سطح بین المللی آغاز کرده است، مشارکت فعال در تمام عرصه های مربوطه به ویژه گردشگری یک فرصت ارزشمند است .

۲-۲- تعاریف و اصطلاحات گردشگری
۱-۲-۲- تعریف گردشگری
گردشگری در دنیای امروز یکی از بهترین ابزارهای تعامل و تبادل فرهنگی است . انسان پیشرفته امروزی به دلایل متعدد و برای ارضای نیازهای گوناگون خود اقدام به سفر و مسافرت می نماید . در راستانی این مسافرتها، انسان امروزی سعی دارد سری هم به کره ماه بزند ! اقدام و اشتیاق انسانها به مسافرت در دنیای کنونی صنعت بزرگ به نام گردشگری را به وجود آورده که منبع درآمد بسیاری از کشورها محسوب می شود به طوری که میزان پذیر ش توریسم در سال ۲۰۰۱ بالغ بر ۴۶۳ میلیارد دلار بوده است .
– مجموعه مسافرت هایی را که یه یک مقصد مورد نظر و بدون انگیزه اقامت طولانی انجام می پذیرد فعالیت توریستی یا گردشگری می گویند .
– گروهی به «گردشگری» به عنوان یک فعالیت اقتصادی می نگرند و در نتیجه آن را یک صنعت می دانند براساس این دیدگاه گردشگری عبارت است از : بررسی عرضه و تقاضا در زمینه امکانات اقامتی ، پذیرایی و خدمات جانبی برای کسانی که خارج از منزل خود به سر می برند و همچنین، بررسی الگوهای هزینه و ایجاد شغل که از آن ناشی می شود .» (شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۳)
– گروهی نیز آن را با دید فنی نگریسته و براساس آن تعریفی ارائه داده اند . از این جمله است تعریفی که در پژوهش با عنوان «پژوهش در گردشگری داخلی» در انگلستان برای جمع آوری اطلاعات صورت گرفته است .

(گردشگری عبارت است از اقامت خارج از منزل برای مدت یک شب یا بیشتر با هدف گذراندان تعطیلات ، بازدید دوستان و اقوام، شرکت در همایش های تجاری با هر هدف دیگری به جزء اموری از قبیل تحصیل شبانه روزی با استخدام نیمه دائم . » (پارسائیان، علی ، اعرابی ، سید محمد، ۱۳۷۷)
گروه دیگر تعاریف ، بازتاب دیدگاه کسانی است که گردشگری را عامل روانشناختی به شمار آورده اند . «گردشگری ابزاری است که مردم به وسیله آن در زمان فراغت از فشارهای شغلی و الگوهای روزمره زندگی در منزل با تجربه وضعیتها و مکانهای تازه منافع روانشناسی کسب می کنند. (الزامی ، مهدی ، زهره ۱۳۷۳)

بطوریکه می توان گفت که گردشگری به معنای مسافرت فرد و اسکان او در مکانی خارج از محیط معمولی ولی بمدت کمتر از یکسال و به منظور تفریح، کار و یا مقاصد دیگر است .
بنابراین گردشگری زیر مجموعه ای از مسافرت است هنگامی که مسافرت را انتقال از مکانی به مکان دیگر تعریف کنیم گردشگری کلیه بازارهای مسافرتی جهان را تحت پوشش خود و در چهار چوب خدمات رسانی موقت به گردشگران قرار میدهد.
– گردشگری: مجموعه فعالیتهای افرادی که به مکانهایی خارج از محل زندگی و کار خود به قصد تفریح، استراحت وانجام امور دیگری مسافرت می کنندو بیش ازیکسال متوالی درآن مکان ها نمی مانند.

۲-۲-۲- تعریف گردشگر
در سال ۱۹۶۴ میلادی در کنفرانس بین المللی ترانسپورت، گردشگری و یا توریست را این گونه تعریف کرده اند.
« گردشگر کسی است که به منظور بازدید از نقاط دیدنی، معالجه، تجارت، ورزش و زیارت به کشور دیگر سفر کند مشروط بر اینکه مدت اقامت از ۲۴ ساعت کمتر و از شش ماه بیشتر نباشد ودر فاصله ای کمتر از ۷۰ کیلومتر انجام نگیرد.»

«سازمان جهانی جهانگردی » تعاریف زیر را که مورد قبول کمیسیون آمار سازمان ملل قرار گرفته ارایه داده است که ما نیز آنها را مبنا قرار میدهیم:
گردشگر: کسی که حداقل یک شب دراقامتگاه عمومی یاخصوصی درمحل مورد بازدید به سر برد . مسافران و مسافرت های زیر در آمار گردشگری وارد نمی شوند :
پیله وران مرزی، مهاجران موقت و دایم، چادر نشین ها و عشایر ، مسافران عبوری مانند مسافران قطارها و کشتی ها که از یک کشور عبور می کنند حتی اگر یک شب نیز در آن کشور بمانند ، پناهندگان اعضای نیروهای مسلح ، دیپلمات ها (wto 2004)
۳-۲-۲- مسافر
– هر فردی که سفری بین دو یا چند کشور و یا دو یا چند مکان در داخل کشور محل اقامتش انجام دهد .
– مسافر به شخصی اطلاق می گردد که بین دو یا چندمحل سفر می کند.
۴-۲-۲- گردشگر
بازدید کننده ای که حداقل یک شب بصورت جمعی یا خصوصی در مکانی داخل و یا خارج از کشور اسکان داده شود . (داروندزاده ۱۳۸۳)
۵-۲-۲- بازدید کننده
به هر فردی که به مکانی غیر از محل زندگی خود سفر کند و هدف اصلی اش کسب درآمد در مکان مورد نظر نباشد بازدید کننده می گویند . (همان منبع)
۶-۲-۲- تور
سفره های گروهی که پیشاپیش مسافران تمام مخارج اسکان ، حمل و نقل خود را می پردازند تور نامیده می شود در این قبیل سفره ها تمام خدمات اسکان و حمل و نقل و برآوردن بعضی از نیازهای اساسی مسافران برعهده شرکت گردشگری میباشد .

۳-۲-تاریخچه گردشگری
با بررسی تاریخ گذشته ، مردم در تمدنهای ماقبل تاریخ فقط برای بدست آوردن غذا و دوری از خظر و یا نقل مکان به مناطقی که دارای آب و هوایی بهتر بود اقدام به سفر می کردند . در دوره های بعد، انگیزه تجارت و تبادل کالا به علل فوق اضافه شد . با گسترش امپراطوریهای باستان ، مسافرتهای رسمی دولتی که حاصل آن اعزام نمایندگان حکام به مکانهای دوردست ، جهت جنگلها و یا دریافت مالیات و خراج بود نیز شروع گردید . در دوره حکومت خانواده های سلطنتی در مصر مسافرت با قصد تجارت و تفریح انجام می شد و ;
با مطالعه تاریخ گذشته به خاطرات و سرگذشت کسانی بر می خوریم که به نقاط مختلف جهان سفر کرده و مدت زمان کوتاه یا بلندی را بین اقوام مختلف به سر برده و نحوه زندگی، آثار هنری ، صنایع و دیگر خصوصیات آنها را دیده یا شنیده اند و پس از مراجعه به وطن آنها را به رشته تحریر در آورده و یا برای دیگران بیان نموده اند که سینه به سینه به نسل های بعدی منتقل گردیده است .

این مطالب حاکی از آن است که گردشگری با انگیزه های مختلف از دیر باز بین انسانها رواج داشته و آثار مکتوب و به جامانده از این گردش ها ، به نسل های مختلف بشری در شناختن تاریخ و جغرافیای مکانی و شرایط زندگی و حکومتی گذشتگان کمک کند . علاوه بر این گاهی فعالیت برخی از جهانگردان در سرنوشت جوامع و اقدام مختلف و حتی جهان کم و بیش تاثیر داشته است ، از جمله سفرهای دریایی «کریستف کلمب»که این ماجراجوی شجاع و بی باک به منظور رسیدن به کشور هند از طرف مغرب دست به سفرهای متعدد دریایی زد و پس از تلاش و تحمل سختی و مرارتهای فراوان ، پابه سرزمینی نهاد که بعدها نام آمریکا به خود گرفت و موجب بوجود آمدن تحول بزرگی در تاریخ معاصر جهان شد .

ایران در ردیف کهن ترین تمدن های جهان قرار دارد و به همین دلیل و نیز به خاطر وجود آب و هوای متنوع و جاذبه های طبیعی زیبا و متعدد از مهمترین مراکز گردشگری دنیا به حساب می آید و از میان ۱۲ مکانی که یونسکو در جهان آنها را به عنوان «میراث تمدن جهانی» به رسمیت شناخته و ثبت کرده است سه مکان در ایران قرار دارد . کشور ایران از گذشته های دور به جهت موقعیت سوق الجیشی و تاثیری که حکومت های حاکم آن بر منطقه و جهان معاصر خود داشته اند ، مورد بازدید جهانگردان قرار گرفته که از مشهور ترین آنها میتوان «هردوت و گزنفون» از مورخین یونان باستان ، «مارکوپولوی ونیزی»،« ابن بطوطه بغدادی» را نام برد .

از منابع کلاسیک در زمینه امور سیاحت میتوان به آثار متعددی مانند سفرنامه «ژان شارون» فرانسوی که در حدود سالهای سلطنت شاه سلیمان صفوی به ایران آمده در پنج جمله کلیه امور و روابط اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، جامعه ایران را در آن زمان تدوین و ترسیم نموده است و همچنین «یاکوب ادوارد پولاک» که در سفرنامه پولاک ،درباره ایرانیان و ایران در سال ۱۸۶۵ میلادی به بررسی پرداخته اشاره کرد . «ژان باتیس تاوارینه» از دیگر سیاحان فرانسوی است که سفرهای متعددی به ایران زمین نموده و در حدود سالهای سلطنت لوئی چهارم و سیزدهم باشاهان کشور فرانسه مأموریتهای گوناگونی در ایران داشته در زمینه های مختلف مانند امور سیاسی، اقتصادی ، ارتباطات و غیره در ایران آن روزگار مطالعاتی انجام داده

است . حاصل این بررسی ها در سفر نامه یک جلدی او که در کتابخانه های معتبر دنیا موجود است درج گردیده است و خاطرات آنان بیانگر بخشی از تاریخ اقوام و گذشتگان ایران می باشد . در مقابل ، بزرگانی از ایران هم وجود داشته اند که با سفرهای خود به سایر نقاط جهان مجموعه ای از دیده ها و شنیده ها را جمع و منتشر کرده اند که از جمله میتوان به دو کتاب گلستان و بوستان که نتیجه سالها گردشگری سعدی بوده اشاره کرد و یا سفرنامه ناصر خسرو که حاوی نکات مفیدی از گشت و گذار وی در کشورهای مختلف می باشد اشاره کرد . (شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی ، ۱۳۸۱)

 

۴-۲- گردشگری در جهان اسلام و قرآن کریم
امروزه گردشگری به یکی از فعالیتهای مهم اقتصادی دنیا تبدیل شده است و بسیارند کشورهایی که از این رهگذر بیشترین درآمدملی خود را تامین می کنند . در این میان جهان اسلام از نظر جاذبه های گردشگری به واقع در ردیف بهترین ها قرار دارد . صرفنظر از بستر جغرافیایی مناسب جهان اسلام برای گردشگری باید توجه داشت که قبل از هر چیز تعالیم حیات بخش اسلام ، مسلمانان را به دیدن سرزمین های مختلف تشویق کرده است .
متاسفانه تا کنون به جز چند کشور از این منابع عظیم و موهبت های الهی بهره برداری مناسب نکرده اند و لذا جهان اسلام هم در درون خود و هم در عرصه بین المللی زیان های فراوان مادی و فرهنگی را متحمل شده است .

توجه به ویژگیهای جوامع اسلامی مانند اهمیت نهاد خانواده و نقش قوی عواطف و اخلاق در تار و پود آن ، می تواند انواع جدیدی از گردشگری را تاسیس که هرچند در قالبهای سنتی مورد توجه است ، ولی به صورت سیستماتیک و مدرن مورد توجه کارشناسان نبوده است .

سهم جهان اسلام از صنعت گردشگری در سال ۱۹۹۹ با بیش از ۵۱ میلیون جهانگرد ورودی به کشورهای اسلامی ، رقمی بالغ بر ۲۷ میلیارد دلار بوده است .
در حال حاضر ۲۱ درصد جمعیت مسلمانان به زبان عربی گفت و گو می کنند که ساکنان ۱۸ کشور اسلامی را تشکیل می دهند .
این درحالی است که ۱/۵ درصد ملل مسلمان به یکی از دوزبان فرانسه یا انگلیسی و ۵/۱ درصد نیز به یکی دیگر از زبان های اروپایی تکلم می کنند . و ۲/۱۴ درصد هم علاوه بر زبان خاص خود به یکی از زبانهای اروپایی صحبت می کنند .
امروزه اهتمام جدی سازمان کنفرانس اسلامی و نهادهای ذیربط آن به موضوع گردشگری و مشارکت هرچه فعالتر تمامی اعضای آن در این زمینه از دیدگاه فرهنگی و اقتصادی انکار ناپذیر است و امید می رود که تصمیمات این نشست با اتخاذ راهکارهای مناسب اجرایی و عملیات با هدف پیشبرد اهداف امت اسلامی و تحقق آرمان های مشترک به منصه ظهور برسد .
میزان درآمد جهانی صنعت گردشگری در سال ۲۰۰۰ معادل ۴۷۶ میلیارد دلار بوده است که نشانگر اهمیت اقتصادی این صنعت است که بعد از صنعت نفت و صنعت خودرو در ردیف سوم صنایع مهم جهان قرار دارد . متأسفانه سهم جهان اسلام از این مبلغ ۴۷۶ میلیارد دلار درآمد جهانی خیلی ناچیز و تنها حدود ۷ درصد است و از حجم عظیم ۳/۶۹۸ میلیون نفر جهانگرد بین المللی که سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۰۰ برآورد کرده است تنها حدود ۵۰ میلیون نفر به کشورهای اسلامی وارد شده اند و البته اکثریت هم مسلمان بوده اند .
کشورهای اسلامی برای گذار از معضلات فرا روی صنعت گردشگری ، نیازمند اتخاذ سیاستهای میان مدت و بلند مدت در سطح ملی و تدوین روش هایی برای توسعه گردشگری و مشارکت دادن بخش خصوصی هستند .

رشد و توسعه صنعت حمل و نقل ، توسعه بانک اسلامی ، تسریع در صدور روادید ، اصلاح دیدگاههای منفی نسبت به جهانگردان و ایجاد امکانات و تسهیلات را می توان به عنوان مهمترین عوامل رشد و توسعه صنعت گردشگری در کشورهای اسلامی بر شمرد .
وضعیت این صنعت و خدمات مربوط به توریسم و نوع برخورد کشورهای اسلامی در عرصه گردشگری جهانی و بحث آموزش در بخش گردشگری از دغدغه های اصلی کشورهای اسلامی است .

صنعت گردشگری در دنیای اسلام از اشکال مختلفی برخودار است که بررسی منافع اسلامی در این صنعت و چگونگی توسعه گردشگری در کشورهای اسلامی در رقابت با سایر کشورها ضروری به نظر می رسد . از سوی دیگر سیرو سفر در جهان به منظور کشف حقایق هستی و تفریح در صنع الهی و عبرت از آثار به جا مانده ملل و گذشتگان از نظر اسلام، یک پدیده مطلوب به حساب می آید از این رو در بیش از بیست آیه شریفه قرآن مجید ، سیرو سفر مورد سفارش قرار گرفته و به صیغه امر آمده است .
«قل سیروا فی الارض فانظر و اکیف بداالخلق ثم الله ینشی النشاه الاخره» (سوره مبارکه عنکبوت ، آیه ۲۰) «بگو به مردم که در زمین سیر کنید و ببینید چگونه خلقت شروع شد . سپس خداوند نشات آخرت را ایجاد خواهد کرد و حیات فانی را به حیات ابدی پیوند دهد»

«قد خلت من قبلکم سنن فسیرو افی الارض فانظرو اکیف کان عاقبه المکذبین» (آل عمران ۱۳۷)
«پیش از شما مللی بودند و رفتند پس گردش کنید در زمین تا ببینید چگونه هلاک شدند آنان که وعده های خدا را تکذیب کردند.»
«افلم یسیروا فی الارض فیکون لهم قلوب یعقلون بها او اذان یسمعون بها»(سوره مبارکه حج،آیه ۹۶) «آیا این کافران در روی زمین سیر نمی کنند تا دل هایشان بینش و هوش یابد و گوششان به حقیقت شنوا گردد.»

در قرآن کریم و در آیات مبارکه،خداوند توجه انسان های هر عصر و زمان را به دو نکته معطوف کرده است.اول ،آن که در تاریخ حیات انسانی بر روی زمین،اقوام و گروه های انسانی و اجتماعی مختلفی پدید آمده و زندگی کرده اندکه هر کدام قوانین و آداب و رسوم خاصی داشته اند.

دوم،آن که هر کدام از این اقوام و گروه ها دارای سرنوشتی نیک یا بد بوده اند.سرنوشت ملت های مجاهد و با ایمان،پیشرفت،توسعه و سربلندی و سرنوشت ملت های کافر و ظالم و ستمگر،نابودی و خسران بوده است.و این مطلبی است که در جای جای کره زمین مصداق داشته و آثار و مکتوبات باقی مانده از تمدن های بشری که در زمان های مختلف زندگی می کردند،گویای این مطلب است و می توان گفت،گردشگری در همه ادیان الهی مطرح بوده و پیامبران(ع )به آن اشاره داشته اند.اسلام و ادیان الهی هدف از گردشگری را عبرت گرفتن از سرگذشت عاقبت کار اقوام گذشته می دانند،نه گردش و تفریح محض.انبوه سفرنامه های باقی مانده رجال اسلامی گذشته مؤید همین مطلب است. (پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی،۱۳۸۰).

حضرت علی (ع ) پیشوای شیعیان اسلام برای گردشگری پنج خاصیت را ذکر فرموده اند،که از آن جمله می توان به افزایش علم و آگاهی گردشگر به سبب دیدار از وادی ها و سرزمین های گوناگون و آشنایی با دانشمندان و اندیشمندان مختلف اشاره کرد.

۵-۲- گردشگری در دنیای حاضر
گردشگری با شکل جدید از اوایل قرن ۱۶ میلادی ، یعنی زمانی که انقلاب صنعتی اروپا را فرا گرفت نمود پیدا کرد . بروز مسائل گوناگون شغلی و فرهنگی موجب شد تا استفاده از اوقات فراغت و توجه به سیر و سفر به منظور دور شدن از مسائل و مشکلات گروهی و جسمی ناشی از اشتغالات فکری و فیزیکی ، افزایش پیدا نماید .
از اوایل قرن ۱۷ میلادی اصطلاح توریست در جامعه فرانسه رایج گردیده و در مورد جوانانی به کار برده می شد که برای تکمیل تحصیلات و کسب تجربه های لازم زندگی مسافرت می کردند و کم کم به سایر جوامع اروپایی نیز وارد شد و به مسافرینی اطلاق می شد که هدف آنها از مسافرت ، گردش ، استراحت و آشنایی با فرهنگ مردم سایر کشورها بود .
طبق آخرین داده ها در سال ۱۹۹۹ فرانسه درصدر کشورهای توریست پذیر جهان قرار داشته است و بعد از آن به ترتیب کشورهای اسپانیا ، آمریکا ، استرالیا ، چین ، انگلیس ، مکزیک ، کانادا ، لهستان ، اتریش ، آلمان ، فدراسیون روسیه ، چکسلواکی ، مجارستان ، پرتغال و; قرار داشته اند. (زاهدی ، شمس السادات ، ۱۳۷۶ : ۳۸)

توجه به ارزش و بعد اقتصادی گردشگری پس از جنگ جهانی دوم آغاز گردید زیرا ساختار اقتصادی و صنعتی اکثر کشورهای اروپایی تقریباً نابود شده بود و نیاز مالی زیادی برای بازسازی آنها وجود داشت . مساله گردشگری به عنوان یک عامل مهم در آمد مورد توجه قرار گرفت ُ، و دولت ها در جهت گسترش همه جانبه آن اقدام به سرمایه گذاری مالی و انسانی مناسب کردند . این کار با توجه به پیشرفت وسایل محل به تحول بزرگی در سیروسفر به وجود آورد . تغییر و تحولات سریع امکانات ارتباطی مساله گردشگری را به صنعتی با قابلیت بهره دهی بالا تبدیل کرد و ظرفیت پذیرش سرمایه گذاری در آن افزایش یافت و امروزه این صنعت نه تنها به منبع مهمی برای کسب درآمدهای ارزی و ناخالص ملی برخی کشورها تبدیل شده ، بلکه در زمره عوامل توسعه کشورها قرار دارد و اکنون با توجه به عواملی مانند گسترش ارتباطات ، افزایش اطلاعات ملتها از یکدیگر ، توسعه صنعت حمل و نقل، علاقه مندی عموم جوامع بشری به آشنایی با آثار سایر ملل و پی بردن دولت ها به بازدهی اقتصادی صنعت توریسم این صنعت از نظر اهمیت اقتصادی پایگاه سوم را در دنیا دارد .

در دوره رنسانس مسافرت به قصد تحصیل و فراگیری علوم مختلف شکل گرفت . اما انقلاب صنعتی در غرب را باید نقطه آغاز مسافرت و گردشگری به مفهوم امروزی آن دانست . گردشگری در کشورهای توسعه یافته او صنعتی پس از جنگ جهانی دوم رشد چشمگیری یافت . بهبود اقتصادی ، توسعه شبکه حمل و نقل سریع و ارزان و وجود وقت آزاد بیشتر برای مردم ، همگی عواملی مؤثر براین رشد بودند بسیاری از صاحب نظران پیشرفت خارق العاده از تکنولوژی های ارتباطات و اطلاعات در عصر حاضر را عاملی برای گسترش بیش از پیش صنعت گردشگری در سالهای آتی میدانند .

در سطح جهانی کشورهای توسعه یافته و صنعتی ، توریست مزیت محسوب می شود که شامل کشورهای اروپایی ، امریکایی ، شرق آسیا، پاسفیک می گردند . تقریباً بیش از نیمی از توریستهای جهان از کشورهای اروپایی و از هر ۵ نفر توریست ، یک نفر دارای ملیت آمریکایی بوده است . کشورهای آسیایی شرقی ، پاسفیک نیز سهمی برابر با ۱۴ درصد از کل جهانگردان را به خود اختصاص میدهند .(همان منبع)

۶-۲- اَشکال گردشگری
۱-۶-۲- گردشگری با انگیزه ماجرا جویان
که معمولاً در گروههای کوچک و برای یادگیری و کسب تجربه در مورد ویژگیهای خاص یک منطقه صورت می گیرد . این نوع جهانگردان به طور مشخص خود را درگیر فعالیت های غالباً خطرناک می کنند . که این فعالیتها شامل شکار حیوانات وحشی ، سفرهای بلند مدت و طولانی در مناطق دور افتاده ، پیاده روی، کوه پیمایی وقایق سواری است .
بعنوان جنبه ای از علاقه خاص به گردشگری ماجرا جویان در نظر گرفته شود .
۲-۶-۲- گردشگری روستایی

گروههای کوچک از جهانگردان در روستاهای سنتی و غالباً دور افتاده یا در نزدیکی آنها اقامت می کنند و درباره زندگی روستایی و محیط محلی شناخت پیدا کرده و روستائیان مالک تسهیلات گردشگری هستند و از مسافران پذیرایی می کنند .
۳-۶-۲-گردشگری بوم شناختی (اکوتوریسم)

جهانگردانی که در مناطق طبیعی همراه با راهنماهای محلی پیاده روی یا قایق سواری می کنند و راهنماها به آنها درباره گیاهان و جانوران و محیط زیست توضیح می دهند. این نوع از گردشگری در حال حاضر توجه عده زیادی را جلب کرده است زیرا تأکید بر حفظ و نگهداری محیط زیست و یادگیری درباره طبیعت است .
با توجه به تبعات مختلف فرهنگی و اجتماعی گردشگران خارجی در کشورهای اسلامی ،تاکید بر جنبه های محیطی و جغرافیایی طبیعی ممالک اسلامی، همگام و همراستا با سرمایه گذاری در جهت جذب گردشگر طبیعت می تواند آینده بهتری را برای برنامه ریزی منسجم در جهت توسعه صنعت اکو توریسم و بالطبع رشد اقتصادی و افزایش مراودات فرهنگی ترسیم نماید.

دین مبین اسلام هم در قرآن و هم در سنت به کرات به بعد تبادل فرهنگی و تعامل صلح آمیز ناشی از سفر اشاره فرموده است.
توریسم بستر مناسبی را برای ارزش های انسانی فراهم می سازد و در صورتی که کشورهای مسلمان در این زمینه آگاهانه قدم بردارند،می توانند از طریق توریسم بخشی از پیامد های اسلامی را به ملت های جهان که جویندگان حقایق معنوی و فرهنگی هستند انتقال دهند. (میرابزاده،پرستو،۱۳۷۵)
در این بین از آنجا که گردشگری نوین در جهان اسلام رویکردهای متناسب با فرهنگ و حساسیت های اجتماعی و اخلاقی خود را می طلبد،نوع جدیدی از گردشگری یعنی اکو توریسم یا گردشگری طبیعت بر پایه توانمندی های محیطی ممالک اسلامی می تواند بیانگر گوشه ای از اقتدار،فرهنگ و تمدن جهان اسلام باشد.
در میان گزینه های مختلف نظام جهانی گردشگری ،اکو توریسم با اهداف ماهوی آن،یعنی حفاظت از محیط زیست ، التزام به توسعه جوامع محلی و احترام به ویژگی های فرهنگی جوامع میزبان از جمله گزینه برنامه ریزی می باشدکه دارای بیشترین سازگاری با مفهوم توسعه پایدار است و حتی می توان گفت که بیشترین سازگاری را با نظام های سیاسی دارا می باشد.

اگر برخی از گرایشات گردشگری جهانی دارای زیان هایی در زمینه تخریب محیط زیست و تعارضات فرهنگی در جوامع میزبان می باشد.اکو توریسم به علت تعهد ذاتی آن به حفاظت از عرصه های طبیعی و تقویت فرهنگ ها مناسب ترین گزینه گردشگری برای برنامه ریزان توسعه به ویژه در کشورهای در حال توسعه است که دارای منابع قابل توجه فرهنگی و طبیعی برای جذب گردشگر از سراسر نقاط دنیا می باشند.

اگر مشکلات فرهنگی، طبق عقیده بسیاری از پژوهشگران داخلی بزرگترین عامل بازدارنده صنعت گردشگری در جوامع مسلمان است.این نوع گردشگری به علت ویژگی ذاتی آن یعنی احترام به فرهنگ و سنن اقوام مختلف ، می تواند بیشترین تناسب را با خصوصیات فرهنگی جوامع میزبان داشته باشد.و بالطبع کمترین تعارض را ایجاد می نمایدو در نهایت می توان این ادعا را داشت که توسعه بخش اکو توریسم در کشورهای اسلامی با عنایت به رعایت اصول پایداری و پاسداری از حساسیت های اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و به ویژه در رأس همه طبیعی، می تواند از بهترین راهکارهای بهبود وضعیت صنعت گردشگری منطقه باشد. (نشریه سفر و طبیعت،۱۳۸۲)
۴-۶-۲-گردشگری حمل و نقل آبی

مسافرت با کشتی های تفریحی ، قایقرانی در رودخانه ها و کانال ها ، تمام این ها در برخی مناطق دنیا بسیار محبوبیت دارند . برای این نوع گردشگری احداث اسکله ، بار اندازها ، لنگرگاهها و ایجاد امکانات و خدمات مرتبط آنها ضروری است .
۵-۶-۲- گردشگری مسکونی

احداث انواع مختلف مسکن و ایجاد امکانات و خدمات مرتبط با استفاده از این خانه ها به عنوان محل اقامت برای جهانگردانی که تعطیلات یا دوران بازنشستگی خود را میگذرانند .
۶-۶-۲-گردشگری مذهبی
به مسافران زایر به اماکن مهم مذهبی مانند سفر حج به مکه و بازدید و اسکان و اراناسی در هند و ; در بعضی کشورها بسیار مهم است . زائران مذهبی غالباً خواهان برخودرداری از امکانات و خدمات توریستی هستند .

۷-۶-۲- گردشگری قومی
این نوع گردشگری که در اینجا به کار رفته است به اشخاص اشاره می کند که محل تولد خودشان یا اجدادشان بازدید کنند . برخی از کشورها اشخاص را که به کشورهای دیگر مهاجرت کردند را تشویق می کنند تا از موطن خویش به عنوان نوعی مهم از بازار توریستی بازدید کنند .
۸-۶-۲-گردشگری نوستالوژیک
این نوع گردشگری مرتبط با اشخاص است که از جاهایی دیدن می کنند که قبلاً در آنجا فعالیتی داشته اند . بازدید آمریکایی ها و ژاپنی ها از کشورهای که در طول جنگ جهانی دوم در آنجا جنگیدند مثال خوبی از گردشگری نوستالوژیک است . این نوع گردشگری ممکن است فقط برای مدتی محدود در ناحیه ای حایز اهمیت باشد . (رضا زاده ، مهران ۱۳۸۲)

۷-۲- گردشگری با توجه به هدف
گردشگری با توجه به اهداف مختلف گردشگری به گروههای زیر تقسیم می شود:
۱-۷-۲-گردشگری فراغتی و سرگرمی
این دسته از مسافرت ها به منظور استراحت و استفاده از مواهب طبیعی و برای تمدد اعصاب انجام می گیرد . برای کشور و مناطقی که در مجاورت مراکز صنعتی و اداری قرار دارند این نوع گردشگری اهمیت ویژه ای دارد . زیرا در عصر حاضر وجود زندگی ماشینی و شهر نشینی متمرکز ، جورسیستمهای قالبی و استاندارد و مکانیزه در رشته های صنعتی و تولیدی احتیاج شدیدی را به استراحت و تمدد اعصاب روشن می کند . جهانگردانی که به منظور فراغت از کار و استراحت و مداوا در حال حاضر بخش بزرگی از بازار گردشگری بین المللی را به خود اختصاص میدهد و برای توسعه این نوع گردشگری و استفاده از بازار گردشگری بین المللی را به خود اختصاص می دهد و برای توسعه این نوع گردشگری و استفاده کشور از ظرفیت بازار آن اقداماتی خاص باید انجام گیرد که می توان به پاره ای از آنها اشاره کرد :

الف – فراهم کردن تسهیلات ویژه در مقررات ورود و خروج مانند ویزاهای گردشگری ، گمرک ، تشریفات اقامتی و مسافرتی جهانگردان در کشور .
ب – توسعه و ایجاد مراکز سرگرمی و فراغتی و استراحت و مداوا از طریق سیستم برنامه ریزی منظم و اجرای برنامه های وی‍‍ژه تأسیسات و تسهیلات گردشگری .
ج- فراهم نمودن وسایل و تسهیلاتی که در حال حاضر مورد نیاز جوامع صنعتی و اداری است زیرا تعداد زیادی از جهانگردان افرادی می باشند که در صنعت ، تجارت و مدیریت فعالیت می کنند و در هنگام مسافرت نیز اغلب مایلند که از امکانات تماس با مراکز خود برخوردار گردند .
۲-۷-۲- گردشگری فرهنگی ، اجتماعی و مذهبی

مسافرت هایی که به منظورآشنایی با فرهنگ،مذهب وآداب ورسوم مردم کشورهای مختلف صورت می گیرد شامل دسته های گوناگون می باشند :
– مسافرت هایی که به منظور بازدید از بناها و اماکن تاریخی کشوری صورت می گیرد .

– مسافرت هایی که به منظور تماشای جشنواره ها و فستیوال های هنری ، جشن های ملی و بطوریکه مراسمی که مربوط به آداب و سوم و مذهب خاص یک کشور انجام می گیرد .
– مسافرت هایی که به منظورشرکت درمراسم مذهبی و یا بازدید از اماکن مقدسه و متبرکه صورت می گیرد . مانند عبادت های سالانه ، بازدید و زیارت قبور امامان و مشاهیر علم و ادب در کشورهایی مانند ایران ، عربستان سعودی ،عراق ، سوریه و فلسطین که بازار گردشگری مذهبی را از نظر دیانت ملیت تشکیل می دهند .

تعداد کسانی که در مراسم مذهبی و بازدید از اماکن مربوطه شرکت می نماید توده عظیمی را تشکیل می دهند که می توانند به نحو مطلوبی منبع تغذیه صنعت گردشگری کشور باشند . گردشگری در این بازارها ، بعلت وجود عقاید عمیق مذهبی و تمایل درونی افراد نسبت به امور مذهبی می تواند بسیار راحت و سریع عمل نماید . (کیانمهر ، محمد ولی ۱۳۸۱)
از روشهای موفق و مؤثر پیامبر (ص) برای انتشار اسلام ، بهره گیری از موقعیت توریستی شهر مکه بود . در ماههای حرام ، کافران از سرزمینهای دور و نزدیک و از طوایف مختلف، برای برگزاری مراسم حج به مکه می آمدند . پیامبر (ص) از این فرصت به خوبی استفاده کرده و آیین اسلام را برآن عرضه می کردند . آموزه های اسلام با بیان دلنشین پیامبر در بسیاری از افراد مؤثر می افتاد و در بازگشت به میان قوم و قبیله خود از پیامبر و آئین او به نیکی سخن می گفتند و افرادی از قبیله خویش را شیفته دیدار با پیامبر می کردند . از این طریق پیامبر توانست در دل تمام قبایل جایی بازکند و پیروانی به دست آورد .

با توجه به اینکه مسجد و اماکن مذهبی از مهمترین مکانها بوده و همیشه مورد احترام قرار گرفته به همین جهت اکثر مسافران و هیأتهایی که به انحاء مختلف به مکه یا مدینه می آمدند سراغ مسجد را می گرفتند . اماکن مذهبی محل پذیرش این مسافران و گردشگران بود .
«ابن عربی» در فتوحات مکیه می گوید که در هیچ شهری جز به مسجد جامع نرفت تادر آنجا دور افتادگان و جهانگردان همانند خود را ملاقات نماید و با آنان انس بگیرد .
مسجد در طول تاریخ از اهمیت و جایگاه ویژه ای در میان مردم برخوردار بوده و از مهمترین پایگاههای مهم اجتماعی محسوب شده است.با توجه به این امر در اکثر نوشتار جهانگردان ذکری از مسجد شده است . در حال حاضر یکی از جلوه های گردشگری در سرزمین پهناور جهان اسلام اماکن مذهبی و مساجد هستند که مورد توجه ویژه جهانگردان است . سالانه هزاران تن از مسلمانان گردشگری را با نیت زیارت اماکن مقدسه و حضور مساجد مهم و قدیمی و آشنا شدن با تاریخ کهن و بنای آنها آغاز می کنند .
بافت قدیمی توأم با معماری اصیل و هنری کم نظیر و عناصر تشکیل دهنده آن ، گنجینه با ارزش به شمار می آیند . که نمایانگر روند تاریخی حیات اجتماعی و عبادی این اماکن مقدس است . با مطالعه و شناخت این ویژگی ها، جهانگردان و گردشگران می توانند به زوایا و ابعاد غیر مدون و ناشناخته ای از کارکردهای متنوع مساجد پی ببرند . بررسی و شناخت ویژگی های عناصر تشکیل دهنده شهرهای قدیمی کشورهای اسلام همانند مساجد جامع و مساجد محله ای بازار و ارگ میتواند برخی از زوایای مبهم و ناشناخته تاریخ و فرهنگ غنی اسلامی را آشکار نماید و تا حد قابل توجهی کمبود منابع و اسناد مدون تاریخ اجتماعی و هنر را جبران کند . نگاهی عمیق به سیر تحول مساجد در شهرهای اسلامی بر اهمیت این بناهای مذهبی و حفظ آن در جهت صنعت گردشگری می افزاید. (پژوهشگاه فرهنگی و هنر اسلامی ۱۳۸۰)

تعدادی از مساجد معروف در کشورهای اسلامی وجود دارند که به عنوان مکانی زیارتی برای مسلمانان مشخص می شوند و هر سال تعداد بی شماری از گردشگران مسلمان با انگیزه زیارت این اماکن مقدس به آن رجوع می کنند . مساجدی چون مسجد الاقصی – مسجد النبی – مسجد الاحرام- مسجد دوقبلتین – مسجد سهله – و ; که سالانه پذیرای تعداد بی شماری از گردشگران مسلمان می باشد .

بیشترین تعداد گردشگرانی که به ایران سفر می کنند . انگیزه های مذهبی دارند و برهمین اساس میتوان با برنامه ریزی دقیق ، میزان رضایت آنان را در سطح بالایی قرار داد .
بیش از ۲۵۰ میلیون نفر شیعه در دنیا وجود دارد که تنها با جذب یک درصد از این افراد به کشور عنوان گردشگر مذهبی میتوان حجم زیادی از گردشگران مورد انتظار کشور را تامین کرد .
بیشترین دیدار گردشگران مذهبی از شهر مشهد صورت گرفته و براساس مستندات موجود نیز استان خراسان دارای بالاترین آمار بناهای تاریخی مذهبی کشور است . ایلام با داشتن ۱۰ بنا کمترین سهم را از آثار تاریخی مذهبی کشور به خود اختصاص داده است در این میان تهران ۱۷۱ مورد بیشترین تعداد امامزاده های کشور و هرمزگان با یک امامزاده کمترین تعداد آنها را در خود جای داده است همچنین براساس آمار اعلام شده از سوی رئیس ستاد ویژه بقاع متبرکه و اماکن مذهبی، خراسان بیش ترین تعداد آرامگاه ها و مساجد را در خود جای داده است در مورد بناهای مذهبی غیر اسلامی ، آذرباییجان غربی با ۲۴ کلیسا و یزد با ۲۷ مورد کنیه و تعداد زیادی آتشکده در راس قرار گرفته است . (موظف رستمی ۱۳۸۲)
بنابراین یکی از فعالترین بخشهای توریستی در ایران گردشگری زیارتی است و دلیل آن هم تعداد بیشمار زیارتگاههای دینی مذهبی در سرتاسر ایران است . بطوریکه تعداد بیش از ۴۷۷۴ زیارتگاه مذهبی اسلامی در ایران وجود دارند .

۳-۷-۲-گردشگری ورزشی
سال ۲۰۰۴ از سوی سازمان جهانی گردشگری سال توریسم ورزشی نام گرفته است . در حالی سال توریسم ورزشی نامیده شده است که بیشترین آمار گردشگری جهان در طبیعت گردی و زیر شاخه های متنوع آن یعنی توریسم ورزشی – توریسم کوچ ، توریسم بیابان ، توریسم روستایی و ; می باشد و پیش بینی می شود رشد ۲/۴ درصد به ۷/۶ درصدی آن تا سال ۲۰۱۰ ، ۱۰% افزایش داشته باشد. (فرهنگ و هنر ۱۳۸۳)
توجه به توریسم ورزشی یکی از دغده های اصلی تمامی کشورهای دنیاست ، تا آنجاکه بیشترین توان و ظرفیت مالی خود را صرف ایجاد امکانات و تسهیلات ورزشی درجه اول برای شهروندان خود و در درجه بعدی برای جذب جهانگردان کشورهای دیگر می کنند .
کشور ایران با تنوع آب و هوایی و اقلیمی ، نمونه بسیار مناسبی برای تحقق و رشد توریسم ورزشی در جهان است . چرا که مثلاً وقتی در جنوب یک گردشگر قایق سواری می کند در شمال نیز یک نفر می تواند اسکی کند و یا در بیابانهای لوت ، صحرا نوردی کند و یا حتی در جنگلهای شمال جنگل گردی کند این تنوع اقلیمی که فاکتور مناسبی برای دیگران محسوب می شود نیازمند رشد و تقویت است .
اهمیت گردشگری ورزش در آن است که جهانگرد برای یک نوبت یا دو نوبت به محل ورزش مسافرت نمی نماید بلکه اگر تسهیلات وخدمات ارائه شده مطلوب باشدورضایت توریست ورزشکار جلب گردد شاید ده هابارمسافرت جهانگردبه منطقه های ورزشی تکرار گردد این خود بالاترین حد فروش کالا خدمات گردشگری را تامین نماید .

۴-۷-۲- گردشگری تجارت و کسب و کار
این دسته از جهانگردان را افرادی تشکیل می دهندکه به منظور انجام امور تجاری و شغلی اقدام به مسافرت مینماید با در نظر گرفتن حجم بالای تجارت و معاملات بین المللی میتوان اهمیت این نوع گردشگری را تشخیص داد بازرگانی که برای بررسی بازار اجناس خود مسافرت می کند نماینده ای که برای عقد قرارداد تجاری سفر میکند و فرشنده ای که برای عرضه کالا و خدمات به شهرهای مختلف می رود از جمله کسانی هستند که گردشگری تجاری را تشکیل میدهند .
بازار گردشگری تجاری از نظر شناسایی بازاری است مخفی که میتوان با وسایلی که در سایر بازار ها استفاده می شود آن را تحت تأثیر قرار داد شاید مناسب ترین روش شناسایی و تسخیر این بازار ارائه خدمات بهتر و مجهز بودن مهمانخانه ها و هتل ها باشد .
۵-۷-۲- گردشگری سمینارها و کنفرانسها
توسعه اقتصادی و پیشرفت علوم و فنون موجب پیدایش تخصیص و مهارت در هر رشته از فعالیت بشری گردیده است بطوریکه آگاهی از چگونگی پیشرفت های علمی و فنی و استفاده از آن به نحو کامل از عهده یک واحد اقتصادی و یک ملت و گروه بخصوص خارج است . بنابراین مهمترین نتایج در رشته های علمی و صنعتی با تبادل افکار و نظریات متخصصین و همکاری های بین المللی حاصل می گردد .
این تبادل افکار در کنفرانس ها و کنگره های ملی و بین المللی که از طرف سازمان های مختلفی ترتیب داده میشود و به انجام می رسد لذا مسافرت متخصصین رشته های علمی و صنعتی اقتصادی و اجتماعی و ; برای شرکت در کنفرانس های منطقه ای ، ملی و جهانی ، گردشگری کنفرانسها را تشکیل می دهد . کنفرانس های گردشگری بازارهای گردشگری خاص را بوجود می آورند کشورهایی که مایل هستند از این بازارها استفاده نمایند باید از نظر کنفرانس های بین المللی و ارائه تسهیلات لازم جهت این قبیل اجتماعات آماده و مجهز باشند .
جهانگردانی که در این گروه از گردشگری قرار دارند از نظر کیفیت بهترین نوع گردشگری بشمار می آیند .
زیرا اشخاصی که به این کنفرانس ها فرستاده می شوند از افراد عالیرتبه و سرشناس کشورهای مختلف و واحدهای مربوطه می باشند . از نظر قدرت مالی و پرداخت نیز در سطح بالایی قرار دارند و محل اقامت آنان باید متناسب با قدرت پرداخت آنان و حیثیت سازمان های مربوطه به آنها باشد .
در هرکنفرانس بین المللی تعداد کثیری از خبرنگاران و تهیه کنندگان خبر و نیز دستگاههای تبلیغی مانند رادیو و تلویزیون سرازیر می شوند که با توجه به قدرت پخش اخبار در سطح منطقه ، کشور و بین الملل ، نتایج شگرفی عاید صنعت گردشگری آن می شود .

مسئله اساسی در انواع گوناگون گردشگری آن است که هر کشور باید به کمک اطلاعات و بررسی های آماری خصوصیت گردشگری و سهم بازار خود را از بازار گردشگری تشخیص دهد و در زمینه توسعه و گسترش این بازار بکوشد و همچنین اگر شرایط استفاده از انواع دیگر گردشگری نیز در کشور مهیا است به تدریج آن را توسعه داده با استفاده از روش های گوناگون عرضه های گردشگری خود، بازار این نوع گردشگری را تسخیر کند . استفاده یک کشور از کلیه بازار انواع گردشگری مشکل است . بنابراین کسب تخصص در جذب برخی از انواع گردشگری از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

۸-۲- اهداف توسعه گردشگری
۱-۸-۲-فراهم نمودن چارچوبی به منظور افزایش استاندارد زندگی مردم از طریق سود اقتصادی حاصل از گردشگری.
۲-۸-۲- توسعه زیر ساختها و فراهم نمودن تسهیلات تفریحی برای گردشگری و ساکنین محلی
۳-۸-۲-حصول اطمینان از تناسب نوع تسهیلات با اهداف منطقه .
۴-۸-۲-توسعه برنامه ای که با فرهنگ، جامعه و اهداف اقتصادی دولت و مردم کشور مهمان پذیر هماهنگ باشد .
۵-۸-۲-فراهم سازی رضایت گردشگری(زاهدی ، شمس السادات۱۳۷۷)

۹-۲- مزایای عمده گردشگری
۱-۹-۲- فرصت اشتغال را برای کارکنان ماهر و غیرماهر فراهم خواهم نمود زیرا صنعتی کاربر است .
۲-۹-۲- ارز خارجی مورد نیاز را تأمین خواهد کرد .
۳-۹-۲-در آمد ناخالص ملی را افزایش خواهد داد .
۴-۹-۲- درآمدها را بطور کلی افزایش می دهد .
۵-۹-۲-توسعه زیر ساختها را ضروری خواهد کرد که تحقق این امر به گسترش بازرگانی و صنعت محلی کمک خواهد کرد .
۶-۹-۲-حفاظت و بهبود محیط زیست را ضروری می سازد .
۷-۹-۲-موجب تنوع فعالیتهای بخش اقتصادی در جامعه می گردد .
۸-۹-۲- موجب مطرح شدن منطقه در جهان شده و تصویر جالبی از آن بدست میدهد .
۹-۹-۲- فرایند نوگرایی را تسهیل می نماید .
۱۰-۹-۲- تسهیلات گردشگری و تفریحی را برای مردم محلی نیز فراهم می آورد .
۱۱-۹-۲- به خارجیان شانس آشنا شدن با مناطق یا کشورهای کمتر شناخته شده را می دهد.(بعقوب زاده ، رحیم ۱۳۸۳)

۱۰-۲- برخی از نقاط ضعف گردشگری
۱-۱۰-۲- موجب افزایش تقاضا می گردد و انتظارات جدیدی را مطرح می سازد که باید به آنها پاسخ داده شود .
۲-۱۰-۲-گاهی اتلاف منابع در آن به حدی است که منافع اقتصادی حاصله را جبران نمی سازد .
۳-۱۰-۲-نقدینگی را از توسعه اقتصادی به بخشهای دیگر منتقل می سازد بخشهای که شاید چندان مورد نیاز نیستند .
۴-۱۰-۲- موجب بروز مشکلات اجتماعی مانند فساد ، و افزایش جرائم می گردد .
۵-۱۰-۲-محیط طبیعی را ضایع و تباه می سازد .
۶-۱۰-۲-به محیط فرهنگی لطمه می زند .
۷-۱۰-۲-نظم فعالیتهای جامعه میزبان را در خصوص خاص بهم می زند .
۸-۱۰-۲-به افزایش قیمت زمین، کالاها ، خدمات دامن می زند .
نتیجتاً جهانگردی همراه با درمان همه مشکلات نیست و حتی توسعه بیش از حد آن ممکن است آلودگی محیط زیست و سایر مشکلات را بوجود آورد تعداد زیاد جهانگرد می تواند بر زندگی کشور میزبان و همینطور برخود جهانگردان اثرات زیان بخشی داشته باشد . جهانگردان را نمی توان بعلت چنین پیامدهایی مورد سرزنش قرار داد زیرا صنعت جهانگردی یکی از مهمترین صنایع اجتماعی و اقتصادی است لکن مقامات و مسئولین دولتی می بایست مزایای جهانگردی را در مقابل معایب آن مورد سنجش و بررسی قرار دهد . وتوسعه جهانگردی می بایست با پیروی از سیاستی که دقیقاً برنامه ریزی شده است ، دنبال گردد. (خبرگزاری ایسنا۱۳۸۳)

۱۱-۲- گردشگری در ایران
۱-۱۱-۲- جاذبه های گردشگری در ایران
در ایران صنعت گردشگری بطور رسمی از دهه دوم سده ۱۳۰۰ شکل گرفت اما گردشگری قدمتی چند صد ساله دارد . می گویند زمانی که عکاس باشی به همراه مظفرالدین شاه سینما توگرافی را وارد ایران کرد کلید رونق این پارامتر اقتصادی را زدند و در آن زمان تصاویر مستندی از نقاط گردشگری ایران به کشورهای دیگر ارسال شد و به آرامی کاروان های بزرگتری از توریست های بین المللی را وارد سرزمین ایران نمود . اما بطور رسمی و برای نخستین بار در سال ۱۳۱۴ اداره ای به نام «اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات» در وزارت داخله تاسیس و انجام امور مربوط به گردشگری به اداره فوق محول شد.
در همین سال هیأت دولت دستور تاسیس «کانون جهانگردان ایران» را صادر کرد که وظیفه تسهیل مسافرت گردشگران را به عهده داشت . این کانون که به طور رسمی در بهمن ماه ۱۳۱۷ به ثبت رسید تورهای گوناگونی را در داخل کشور برای بازدید گردشگری ترتیب میداد . در سال ۱۳۲۰ اداره جلب سیاحان به «شورای عالی گردشگری » تغییر نام داد و در سال ۱۳۳۳ شورای عالی گردشگری و اداره امور گردشگری تبدیل و در وزارت کشور متمرکز شد . از فعالیتهای این اداره طی سالهای ۱۳۳۳می توان به انجام برخی خدمات زیربنایی و تدوین قوانین و مقررات ناظر بر گردشگری از جمله «قانون ورود و اقامت اتباع بیگانه» اشاره کرد .

در فرودین سال ۱۳۴۲ سازمانی به نام سازمان «جلب سیاحان» وابسته به نخست وزیری تاسیس شد هدف عمده این سازمان معرفی پیشینه کشور و تشویق جهانگردان خارجی و داخلی به سیرو سفر و بازدید از آثار باستانی ، مناظر طبیعی و ایجاد تمرکز و هماهنگی های لازم در امور مربوط به گردشگری بود .
در تیر ماه ۱۳۵۲ سازمان جلب سیاحان در وزارت اطلاعات ادغام شد و وزارتخانه جدیدی به نام «وزارت اطلاعات و گردشگری» به وجود آمد .

اداره امور جهانگری و ایرانگردی توسط چهار شرکت سهامی به اسامی : شرکت سهامی تأسیسات گردشگری ایران، شرکت سهامی گشتهای ایران ، شرکت سهامی مرکز خانه های ایران و شرکت سهامی سازمان مراکز گردشگری برای ورزشهای زمستانی ، تحت نظارت وزارت اطلاعات گردشگری برای ورزشهای زمستانی تحت نظارت اطلاعات و گردشگری اداره می شد که این چهار شرکت با وطایفی مشابه و با ارکانی متفاوت و حوزه فعالیتی متداخل، اداره می گردیدند .

بعد از پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷ ، این وزارتخانه ابتدا به وزارت ارشاد ملی و سپس به وزارت ارشاد و اسلامی تغییر نام داد . و حوزه معاونت گردشگری این وزارتخانه تازه تاسیس ، سرپرستی امور گردشگری کشور را برعهده گرفت با تشکیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، معاونت سیاحتی و زیارتی وزارتخانه فوق ، دفتر ایرانگردی و گردشگری را به منظور برنامه ریزی صنعت توریسم ، آموزش دست اندرکاران گردشگری ، درجه بندی ، نظارت و نرخ گذاری تاسیسات ، برقراری ارتباط صنعت توریسم ، آموزش دست اندرکاران گردشگری ، درجه بندی ، نظارت و نرخ گذاری تاسیسات ، برقراری ارتباط بین المللی و ; تشکیل داد .

این دفتر نیز پس از مدتی به نام «سازمان مراکز ایرانگردی و گردشگری » تغییر نام داد که عملاً از ادغام چهار شرکت دولتی که در بالا به آن اشاره شد بوجود آمده بود .
با وجودی که تا برنامه اول توسعه ، دولت سیاست چندان مشخصی در خصوص صنعت توریسم نداشت و بخش خصوصی نیز به علت روشن نبودن سیاست ها و ضوابط ، چندان رغبتی به ایجاد و تاسیسات ، مراکز اقامتی و پذیرایی نشان نمی داد ولی در راستای سیاست های برنامه های اول ، دوم و سوم توسعه ، بخش توریسم توانست برای بار دیگر به عنوان یکی از پارامترهای مهم اقتصادی مطرح شود و تعداد سرمایه گذاری که مایل به سرمایه گذاری در زیر بخشهای آن هستند افزایش یابد .

در ادامه تغییرات در مهرماه سال ۱۳۸۲ ، مجلس شورای اسلامی به لایحه ادغام سازمانهای ایرانگردی و گردشگری و میراث فرهنگی رای داده و سازمان تازه تاسیس «میراث فرهنگی و گردشگری » عهده دار صنعت گردشگری کشور شد این سازمان مستقیماً زیر نظر ریاست جمهوری فعالیت می نماید . (شورای هماهنگی تلیغات اسلامی ، ۱۳۸۲) (هرمز مهرانی ، پایان نامه دکتری۱۳۷۹)

جاذبه های جهانگردی در کشورهای مختلف متفاوت است بعضی کشورها از نظر تاریخی دارای جاذبه بوده و برخی از نظر طبیعی و برخی دیگر از لحاظ فرهنگی . در بین کشورهای جهان ، کشورایران دارای همه زمینه های جهانگردی بوده و به عنوان کشوری کهن سال با فرهنگی آمیخته از فرهنگ کهن باستانی و فرهنگ اسلامی و داشتن شرایط گوناگون آب و هوایی در طول سال یکی از پر جاذبه ترین کشورهای جهان در این زمینه است .
غنای جاذبه های گوناگون در ایران باعث شد که آن را «جهانی در یک مرز» بنامند تنوع جاذبه ها در ایران به قدری زیاد است که تقریباً برای هرسلیقه ای، انگیزه کافی برای سفر به این کشور وجود دارد .

از نظر جاذبه مذهبی ، جاذبه ویژه ، توریستی ایران، مذهب تشیع می باشد . کشور ایران به عنوان تنها کشور شیعه دنیا از نظر دینی برای مسلمانان جهان دارای اهمیت خاص است . وجود بارگاه ملکوتی حضرت علی بن موسی الرضا (ع) قوی ترین جاذبه دینی در این زمینه می باشد . علاوه برآن ، آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه (ع) در قم هم که پویا ترین پایگاه تدریس و نشر علوم اسلامی در جهان اسلام است یکی از جاذبه های قوی مذهبی ایران به شمار می آید .

از نظر وجود آثار باستانی کشور ایران جزء کهن سال ترین و متمدن ترین کشورهای جهان است .براساس یک برآورد کلی در ایران بیش از یک میلیون اثر به یاد ماندنی و تاریخی وجود دارد که از میان آنها بیش از ۴۵۰۰ اثر به ثبت رسیده است . این یادمانها طیف وسیعی از آثار و بناها را از کهن ترین هسته های اجتماعی ، از دوران پیش از تاریخ تا جوامع سازمان یافته دوران معاصر، شامل می شود . آثار معماری اجتماعی از دوران پیش از تاریخ تا جوامع سازمان یافته دوران معاصر ، شامل می شود . آثار معماری بر جای مانده از کهن ترین امپراطوری ایران ، یعنی مادها در همدان ، مهاباد ، کرمانشاه ، فارس و حتی پیش تر از آن ، در تمدن ایلامی خوزستان (چغازنبیل) ، اشکفت سلمان (ایذه) و همچنین کاخها وتالار آپادانا ، تخت

جمشید، پاسارگاد ، بیستون ، معبد دهانه غلامان (زابل) از دوره هخامنشی و یا آثار کوه خواجه دوران اشکانی (زابل) و آثار دوره ساسانی مانند معبد (آناهیتا) کنگاور و ; از مجموعه یادمانهای تاریخی پیش از اسلامی هستند که در کنار آنها آثار تاریخی برجای مانده از دوران اسلامی در جای جای ایران وجود دارد ، مساجد جامع ، زیارتگاهها ، ایوانها ، خانه ها و آب انبارها ، کاخها ، گنبد ها با کاشی کاری ظریف و زیبا و معماری سازگار با محیط از نمونه های بارز آن بشمار می آیند .

۲-۱۱-۲-جاذبه های فرهنگی ایران
جاذبه های فرهنگی هر کشوری عمدتاً نشأت گرفته از تاریخ تمدن دستاوردهای مادی، معنوی، واعتقادات ملی ، مذهبی ، آداب و رسوم و فلکلور ، آن سرزمین می باشد و این جاذبه ها در اماکنی که پدیدار کننده و تجلی بخش ارزشهای فرهنگی است نمود پیدا می کند. مشاهده کنندگان اماکن فرهنگی بطور اعم و موزه ها بطور اخص ، از هر قشر یا ملیتی که باشند دیدن آثار فرهنگی هنری دوران گذشته و درک ارتباطات مادی و معنوی سرزمین های مختلف جهان در طول تاریخ خودبخود به داد و ستدهای فرهنگی و چگونگی بوجود آمدن تمدن و علوم و فنون بشری پی می برند و همین موضوع بدون شک در بسط تفاهم بین المللی و تلطیف احساسات و حفظ صلح جهانی مفید و مؤثر می افتد .

زندگی عشایر چادرنشین که شیوه معاش و زیست آنان، یادگار قرنها تلاش برای سازگاری با محیط تلقی می شود ، یکی از زیباترین جاذبه های فرهنگی و اجتماعی ایران محسوب می شود روستائیان ایران که نماد نظام اجتماعی یکجانشین هستند ، دارای ارزشهای اجتماعی بکری بوده که نظامهای سنتی آبیاری ، تعاونی کشت ، همیاری ، آداب و سنت ازدواج – جشنها و مراسم ملی همبستگیهای خویشاوندی و حتی تعصبات خانوادگی ، تنوع پوشش محلی آنان در اقصی نقاط کشور می تواند به عنوان ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی مد نظر قرار گیرد . (شالچیان ، طاهره ، ۱۳۸۲)

۳-۱۱-۲-جاذبه ها و مناظر طبیعی ایران
کشور ایران سرزمینی بسیار متنوع است که عوامل متضاد بسیاری نظیر وضعیت زمین شناس – توپوگرافی، ارتفاع از سطح دریا ، عوامل اقلیمی و محیطی در تنوع و غنای آن مؤثر است همان زمین که خطه شمال کشور تحت برودت و پوشش از برف بسر می برد . مردمان جنوب برای فرار گرما به آب پناه می برند و دیگر به استقبال بهار و پاییز می شتابند . اگر باور داشته باشیم که آب عامل گسترش مسافرت گروهی است . به خوبی به رابطه اقلیم و توریسم پی خواهیم برد . رابطه ای که رشد شکوفایی کشور را سبب می گردد تنوع گلها و پوشش گیاهی ، بزرگترین دریاچه شور جهان (دریاچه ارومیه) بهترین پیستهای اسکی دنیا با بیش از۷ ماه پوشش برفی قابل استفاده، بزرگترین کویر دنیا (دشت کویر) یکی از بزرگترین دریاچه های آب شیرین دنیا (دریاچه هامون) خوش ترین آب و هوا در سواحل جنوبی دریای خزر ، جزایر و سواحل جهانگردی جنوب کشور با آب و هوایی مطلوب در فصل سرد همچنین وجود مناطق طبیعی جنوب کشور با آب و هوایی بسیار مطلوب در فصل سرما، وجود منابع طبیعی حفاظت شده (۱۰ پارک ملی ، ۴ اثر طبیعی ، ۲۵ پناهگاه حیات وحش و ۴۷ منطقه حفاظت شده) آبشارها و قناتها و ; تنها گوشه ای از جاذبه های طبیعی این مرز و بوم را تشکیل می دهد . (همشهری ۱۳۷۸)

۴-۱۱-۲-موانع توسعه گردشگری در ایران

توسعه خدمات و امکانات گردشگری در عمل مواجه با موانعی است که برنامه ریزی باید در رفع آنها جهت گیری نماید .
به نظر می رسد که توسعه و تکامل روز افزون صنعت هواپیمایی و ارتباطات جهان ، دورنمای توریسم بین المللی را وسیعتر نموده است . به هر صورت توجه به فواید توریسم بایست موجب فراموش کردن جنبه های نامطلوب این پدیده فزاینده گردد .
هر ساله هزاران توریست از مناطق مختلف و دیدنی دنیا بازدید می کنند و با شگفتی های طبیعت پیرامون آن که نشان از قدرت ایزد یکتا دارد آشنا می شوند .
اگر چه توسعه و گسترش ایرانگردی گردشگری به منظور استفاده هر چه بیشتر از مزایای متعدد ان اجتناب ناپذیر است ولی مشکلات و تنگناهای متعدد در راه رشد و توسعه این صنعت نباید از نظر دور بماند . برای پیدا کردن راههای افزایش اثرات مطلوب توریسم و کاهش اثرات نامطلوب آن از تخصصهای فراوان از جمله علوم اختصاصی جامعه شناسی ، معماری مهندسی، جغرافیا و بیولوژی باید استفاده نمود . (اوجی ، اردشیر۱۳۸۳)

۴-۱۱-۲-۱- برخی از مشکلات و موانع گردشگری در ایران
عباتند از :
الف. فقدان یک برنامه جامع و استراتژیک و همچنین مشخص نبودن هدفها و سیاست های ایرانگردی و جهانگردی در قالب یک برنامه اجرایی
ب . فضای نامساعد تبلیغاتی برای مخدوش کردن چهره ایران و انزوای ایران در سطح بین المللی
ج. عدم تطبیق و هماهنگی گردشگران برخی از کشورهای خارجی با فرهنگ اسلامی در روابط و برخوردهای اجتماعی
د. فقدان نیروی انسانی کار آزموده و متخصص امور جهانگردی در دفاتر ایرانگردی و جهانگردی و بی اطلاعی و بی تجربگی کادر شاغل در مؤسسات گردشگری (کارکنان آژانس ها – راهنمایان جهانگردی)
هـ. عدم تمایل بخش خصوصی به سرمایه گذاری در این بخش به علت عدم سودآوری
و: حمایت ناکافی دولت در مورد امنیت جهانگردان ، اقدامات سلیقه ای و محدود کننده از سوی برخی مقامات غیر مسئول و ; ناهماهنگی در همکاری بین سازمانها و ارگان های دولتی که در بهبود وضع جهانگردی مؤثرند. (اوجی ۱۳۸۳)

بررسی نظریات گردشگران خارجی که تا کنون به ایران سفر کرده اند حکایت از تأثیر فرهنگ غنی کشور برآنها دارد و این امر در گزارش های به چاپ رسیده توسط جهانگردان در نشریات کشور خود کاملاً مشهود است حال این که چرا متولیان امر گردشگری در کشورمان نتوانسته اند از ظرفیت های بالقوه این صنعت بهره لازم را ببرند ناشی از ناهماهنگی بین سازمان های مختلفی مرتبط با صنعت گردشگری است .

تصمیم گیری های منفک این سازمان ها موجب رکود و کندی پیشرفت فعالیتهای صورت گرفته در زمینه توسعه گردشگری در کشور شده است . افزایش قیمت بلیط هواپیما – تشریفات گمرکی و نارضایتی گردشگران در سندهای کشور ، نبود سرویسهای بهداشتی (بین راهی) مناسب ، کمبود امکانات حمل و نقل ریلی و همچنین اطلاع رسانی نا مناسب از جاذبه های گردشگری کشور و ; همه نشان دهنده آن است که این صنعت نوپا نیاز به هماهنگی به بخشهای مرتبط خود دارد . یکی دیگر از مشکلات توریسم در ایران تعدد مراکز تبلیغاتی و نداشتن سیستم واحد در تبلیغات و بازاریابی است و ایران هنوز نتوانسته است در داخل کشور از یک مکانیسم خوب در بازاریابی جذب گردشگران بهره مند شده و در مقابل موج تبلیغات منفی کشورهای غربی عکس العمل نشان دهد و متأسفانه با در اختیار داشتن بهترین اکوتوریسم های جهان از جهت تاریخی و طبیعی بسیار ضعیف عمل کرده است .