فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا

دانلود فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا به همراه یک هدیه ویژه: پاورپوینت رایگان!

یک پیشنهاد فوق‌العاده برای شما!

با تهیه فایل فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا، یک پاورپوینت حرفه‌ای و زیبا را کاملاً رایگان از ما دریافت کنید.

چرا باید فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا را انتخاب کنید؟

• ۱۶۴ صفحه کاملاً استاندارد: فایل فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا دارای ۱۶۴ صفحه مرتب و آماده استفاده است.
• مطابق با اصول علمی: فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا براساس استانداردهای آموزشی تهیه شده و برای پروژه‌های تحقیقاتی ایده‌آل است.
• ساختار منظم و حرفه‌ای: طراحی دقیق فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا باعث سهولت در استفاده از آن شده است.
• دریافت یک هدیه ارزشمند: همراه با فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا، یک پاورپوینت شیک و استاندارد نیز در اختیار شما قرار می‌گیرد.
• بدون نیاز به ویرایش: فایل فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا و پاورپوینت هدیه آماده ارائه در جلسات و کنفرانس‌ها هستند.
• محتوای جامع و به‌روز: مطالب موجود در فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا به درک بهتر موضوعات کمک می‌کند.
• ویرایش آسان و سریع: فایل فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا به‌راحتی قابل تغییر و سفارشی‌سازی است.
• تضمین کیفیت و پشتیبانی: فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا و پاورپوینت همراه آن از نظر کیفیت تضمین‌شده هستند و شامل پشتیبانی کامل می‌شوند.

---

بخشی از متن فایل کامل و عالی مقاله در مورد دعا :

مقدمه
دعا صمیمی ترین شیوه ارتباط بندگان با خداوند است که از رهگذر آن هر کس به فراخور جهان وجود خود با ساحت قدس ربوبی راز و نیاز می کند: یکی برآورده شدن نیازهای خرد و کلن دنیوی را می طلبد؛ دیگری، شرمنده از سیاهی نامه عمل خویش بخشایش الهی را درخواست می کند؛ بنده ای دیگر که گام در راه پرنشیب و ف راز سلوک معنوی نهاده و شراب معنا، پیمانه جانش را لبالب ساخته، توشه ای افزوت تر طلب می کند؛ در مرتبه ای بس فراتر اولیای الهی از آن که بنا به ضرورت با ابنای زمان در آویخته و از غرقه شدن در دریای عشق و تماشای جلوه جمال و جلال حق، ساعاتی محروم مانده اند، با اشک سوز، عذر تقصیر

]می آورند و توفیق جبران گذشته را از دوست انتظار می برند. باری، در این سوی دعا، بندگانی با هزاران خواسته، با اشک و آه، یک سره جویای خواسته خودند. در سوی دیگر وجودی ایستاده که خداوندگاری زیبنده او است و خور را بیش از همه به صفت «رحمان» و «رحیم» موصوف کرده، و در نخستین آیات کتابش خود را کریم دانسته است ؛ خداوند آنقدر بدبار است که از اصرار فزون از حد بندگانش رنجور نمی شود، و چنان بر قله فرازمند جود و سخا ایستاده که هرچه ببخشد، ]

خزینه های کرمش پایان نمی گیرد، و چنان قدرتمند است که در راه اجابت خواست بندگانش، هزاران مانع خرد و کلان را از سر راه برمی گیرد. از همه شیرین تر آن که نه بارگاه او حاجبی دارد و نه لختی آسایش می طلبد تا نیاز داران را براند و به زمانی دیگر حواله دهد. بندگانش همیشه و همه جا ، در خلوت و جلوت، در مکنت و در نکبت، ریسمان دل را به آسمان مهربانی اش پیوند می زنند، و جانشان را با امید به او روشنایی می بخشند. آیا چنین معبودی زیبنده راز و نیاز و دعا و حاجت خواهی نیست؟

 

۱-۱ دعا در لغت و اصطلاح
«دعا» در لغت بهمعنای «خواندن» ، «درخواست انجام دادن کار» یا «حاجت خواستن» است. اصل آن «دعاو» بوده و به دلیل قرار گرفتن واو پس از الف، بر اساس قواعد اعلال تبدیل به همزه شده است.

راغب، دعا را به معنی بانگ زدن و خواندن نوشته است. دعا نوعی نیایش و درخواست از خداوند با کلماتی است که در اوقات مختلف در مقام استغاثه از خداوند و طلب آموزش یا درخواست خیر و برکت و برآورده شدن حاجت بخواند.

دعا در اصطلاح شرعی به معنای روی آوردن به خداوند و درخواست از او با حالت خضوع است. الشرکاه از باب مجاز به حرف تمجید و ستایش خداوند نیز دعا گفته شده است چ ه انسان در کنار آن درخواست خود را یادآوری کند و چه نکند.

ابواسحاق معتقد است دعا و درخواست از خداوند بر سه گونه است: اول- بیان توحید و ثنای الهی است؛ چنان که گویند: «یا لا اله الاّ انت». دوم- درخواست بخشش و رحمت از خداوند است چنان که گویند: «اللهم اغفرلنا». سوم- دخواست بهره دنیایی چنان که گویند: «اللهم ارزقنی مالا و ولدا». به تمام این گونه ها دعا گفته می شود؛ زیرا انسان در آغاز درخواست خود می گوید: یا ا;.، یا ربّ، یا رحمن . بر این اساس در معنای اصطلاحی دعا، مفهوم لغوی آن، یعنی درخواست و طلب، لحاظ شده است؛ با این تفاوت که اولاً مخاطب دعا در معنای لغوی عام است و شامل انسان هایی برابر یا برتر از داعی می باشد؛ در حالی که مخاطب دعا در مفهوم اصطلاحی تنها خداوند است.

ثانیاً در مفهوم لغوی دعاء کرنش و خضوع داعی لحاظ نشده است: چنان که درخواست از مخاطب برابر، ضرورتاً با کرنش همراه نیست: اما در مفهوم اصطلاحی دعا، کرنش و خضوع در برابر خداوند لحاظ شده است.
۱-۲ تعریف دعا

در فرهنگ انسان ساز اسلام، مفاهیمی وجود دارد که بی نیاز از هرگونه استدلال و پرسش است و تنها با داشتن تصوری از آن ها پذیرفته می شوند. دعا، یکی از این مجموعه مفاهیم ارزشمند است. بشر آن گاه که از تلاش بی حاصل خویش در برهوت دنیای مادی و ناکامی های جانکاه و آه و افسوس های بی پایان، دچار سرشکستگی می گردد و همه روزنه های امید را به روی خود بسته می بیند ناگهان دستی قدرتمند از اعماق وجود آدمی سربرآورده، او را متوجه قدتی می سازد که همه چیز از آن اوست و توان انجام هرکاری فقط از وی ساخته است. آری، این دست دعاست که در بحرانی ترین لحظه ها ارتباط انسان را با خدای خویش برقرار ساخته، جریان دوباره حیات و امید را در رگ های وی جاری می سازد. دعا، ترجمان و زبان گویای این ارتباط است.
در خصوص دعا تعریف های زیادی شده است که به ذکر چند نمونه از آن بسنده می کنیم:

علامه طباطبایی می فرماید: «دعا عبارت است از این که دعاکننده نظر مدعو را به سوی خود متوجه کند و پس از جلب توجه، فایده و نعمتی را از وی درخواست نماید» .
دکتر الکسیس کارل نیز بیان زیبایی در تعریف دعا دارد. وی می گوید: «نیایش اصولاً کشش روح به سوی کانون غیرمادی جهان است. به طور معمول، نیایش عبارت است از تضرع و ناله و طلب یاری و استعانت و گاهی یک حالت کشف و شهود روشن و آرام درونی و مستمر و دورتر از اقلیم هجمه محسوسات است. به عبارت دیگر، می توان گفت که نیایش پرواز روح به سوی خداست و یا حالت پرستش عاشقانه ای نسبت به آن مبدأ که معجزه حیات از او سرزده است و بالاخره نیایش نمودار کوشش انسان است برای ارتباط با آن موجود نامرئی آفریدگار همه هستی عقل کل، قدرت مطلق و خیر مطلق. »

بنابراین اگر بخواهیم تعریف دقیق تری از دعا ارائه دهیم، باید بگوییم دعا مجموعه ای ازمعیارها و ضوابط اعتقادی و توحیدی است که ارتباط بی واسطه و مستقیم انسان با خدا را به گونه ای صحیح و دور از انحراف، نظم و نسق می بخشد به طوری که هدایت و کنترل مستمر این ارتباط سازمان یافته، انسان را در حد اعلای توان و ظرفیتش از نیروهای شور وعشق و دلبستگی و وفاداری نسبت به مفاهیم اعتقادی و توحیدی لبریز می کند. دعا، همان نیایش است و درخواست از خداوند؛ همان حالت روحی که میان انسان و معبودش، رابطه انس و کشش برقرار می سازد.
۱-۳ انواع دعا

برای دعا می توان سه نوع تقسیم بندی در نظر گرفت:
دعای تکوینی یعنی همه موجودات به زبان طبیعت و هستی خویش- که جز فقر ذاتتی چیزی نیست- از خدای هستی بخش یاری می جویند؛ هر موجودی بهمیزان استعداد و ظرفیت فیض، از خدا طلب می کند که آیه «یسئله من فی السموات و الارض کل یوم هو فی شان» اشاره بدین حقیقت است.
همه هستند سرگردان چو پرگار پدید آرنده خود را طلبکار

دعای تشریعی، این دعا مخصوص موجودات مختار و با اراده است که طبق درجه معرفت، از قدرت مافوق مطالباتی دارند ولی غالباً بر اثر فاصله گرفتن از تعلیمات پیامبران، بشر به غیرخدا پناه می برد اما هنگامی که بفهمد ملک و قدرت و عزت و ذلت دست خداست به قدرت فناناپذیر روی می آورد این نوع دعا در تکامل انسان آزاد و مختار تأثیر بسزایی دارد.

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان بیان می کند: «دعا، اگر به خدای تعالی نسبت داده شود معنایش هم دعوت کردن تکوینی است کههمان ایجاد آن چیزی است که حق تعالی اراده کرده، گویا خدای تعالی آن چیز را به سوی اراده خود دعوت نموده- مانند این قول خدای تعالی که می فرماید: «یوم یدعوکم فتستجیبون بحمده» که منظور از این جمله این است که خدای تعالی شما را (که در قبرهایتان آرمیده اید) برای زندگی کردن در عالم آخرت دعوت می کند، و شما دعوت او را با قبول خود اجابت می کنید، که در این آیه، دعوت به معنای ایجاد و خلقت است در نتیجه معنای تکوین را می دهد. و هم خواندن و دعوت کردن تشریعی، و آن عبارت است از این که خدای تعالی به زبان آیاتش بندگان را تکلیف کند به آن چه که از آنان می خواهد .
دوم- دعای حق و باطل دعایی است که هرگز از استجابت تخلف ندارد، و دعای باطل، دعایی است که به سوی هدف اجابت، هدایت نمی شود، مانند دعا و خواندن کسی که دعا را نمی شنود و یا قدرت بر استجابت ندارد .

سوم: دعا برای نیازهای مادی، دعا برای نیازهای معنوی و دعایی که متضمن اقرار به گناهان و طلب مغفرت از خداوند .
دعا برای رفع حوائج مادی و دنیوی: انسان برای رهایی از گرفتاری هایی که در دنیا دربند آن ها اسیر شده، دعا می کند و رفع بلا و استجابت خواسته هایش را از خداوند یکتا می طلبد. شاید ذکر این مطلب خالی از فایده نباشد که بیشتر دعاهای عامه مردم، از این قسم و با در نظر داشتن حوائج مادّی، جسمی و دنیایی است.

قسم دیگر دعا، برای برآورده شدن درخواست ها و نیازهای معنوی و امور متعالی و معرفتی است. این دعا با آن جنان لذتی همراه است که شخص احساس می کند درخواستش، همراه با دعا اجابت شده. به عبارت بهتر اجابت دعایش، با دعا همزمان است. در این نوع از دعا، انسان تلاش می کند، چیزی نگوید و نخواهد، جز آن چه او را به پروردگارش نزدیک کرده و ارتباط بین او با خالقش را مستحکم تر می سازد.
مناجات با پروردگار، قسم دیگری نیز دارد که متضمن اقرار و اعتراف به گناهان و معاصی و طلب غفران و بخشایش از ایزد متعال است. این جاست که با اخلاص در دعا و با حال تضّرع و التماس از خدا درخواست می کنیم که خطاها و گناهانمان را ببخشاید، توبه مان را بپذیرد و ما را به خودمان وانگذارد تا دوباره مرتکب نواهی اش شویم .

«الکسیس کارل می گوید: نیایش در مرحله عالی ترش از سطح درخواست و عرض حال بالاتر می رود، انسان در برابر خداوندگار هستی نشان می دهد که او را دوست دارد، نعمت های او را سپاس می گذارد و آماده است تا خواسته های او را، هر چه باشد، انجام دهد. در این جا نیایش به صورت یک سیر روحانی و مکاشفه درونی در می آید» .
نیایشگران واقعی، دعا را به منظور پاسخ به نیاز ذاتی و فقر وجودی انجام می دهند. از تفرع و ابتهال و ارتباط با حضرت حق لذتی وصف ناپذیر می برند. سخن گفتن با محبوب و راز دل گشودن برای آنان از همه دنیا عزیرتر است .
۱-۴ ارزش و اهمیت دعا

از هر دریچه که بنگریم، «دعا» در اسلام از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، از بررسی آیات و روایات و پژوهش پیرامون سیره پیامبر (ص) و ائمه (ع) مشخص می شود که تا چه میزان پیشوایان معصوم ما، به این مهم اشتغال داشته اند .
اصولاً امر خداوند، خود بهترین دلیل بر اهمیّت یک موضوع است زیرا می دانیم خداوند تعالی بندگانش را جز به امور ارزشمندی، که دقیقاً در راستای هدف خلقت قرار دارند، فرمان نمی دهد. خلاصه آن که دلیل شایسته یا ناپسند بودن هر امری، کلام الهی است و بس . فذکروک بمنک و شکرون بفضلک و دعوک بامرک، پس تو را به خاطر نعمت و بخششت یاد کردند و تو را به واسطه فضل و احسانت سپاس گزاردند و تو را به حسب امر و فرمانت خواندند . نکته بسیار ظریفی است با این

که لفظ خطاب، خطاب کننده و مورد خطاب در هر سه موضوع ذکر و شکر و دعا مشترک است، اما امام (ع)، ذکر را در مقابل منّت ها و بخشش های الهی، شکر را در مقابل تفضّلات الهی، و فقط دعا را در امتثال امر و فرمان الهی می داند. چراکه در واقع، ذکر وشکر پاسخ ماست در مقابل نعمات و تفضّلات الهی، و عکس العملی است در مقابل عمل او و فقط در مورد دعاست که شروع از ماست، که البته همان گونه که در کلام امام دیدیم قبل از آن امر و دستور پروردگار منّان است، هرچند که در این رابطه، وجود نعمت هدایت را جهت پرداختی به دعا و هر امر دیگر ف راموش نمی کنیم. به هر صورت، خداوند فرمان داده است و فرمانش مطاع، و هر دلیلی است بر ارزش و اهمیت آن چه بدان امر شده .

در فرمایشات معصومین (ع) نیز، امر به دعا بسیار به چشم می خورد. امام صادق (ع) می فرماید: «علیک بالدعاء» بر شما باد به دعا کردن .
نکته قابل اهمیت دیگر، این است که نه تنها خداوند متعال به دعا امر فرموده است، بلکه به پیامبرانش نیز فرمان داده است که شما نیز بندگان مرا به دعاکردن توصیه نمائید. قرآن کریم خطاب به پیامبر اسلام (ص) بیان می دارد: «قل ادعوا ا;. بگو خدا را بخوانند» .
در اهمیت و ارزش دعا آیات و روایات بسیاری وجود دارد و هم چنین سخنان اندیشمندان نیز بیان شده که به مهم ترین آن ها اشاره می شود.
الف) ارزش و اهمیت دعا از دیدگاه آیات:

«قل ما یعبو بکم ربی لولا دعائکم فقد کذبتم فسوف تکون لزاما» بگو: اگر به خاطر دعوت شما به اسلام نبود، خداوند توجهی و عنایتی به شما نداشت بدیهی است که چیزی که مورد توجه و عنایت نباشد، وجود و عدمش یکسان است. ممکن است منظور این باشد که اگر دعا و عبادت شما نبود، خداوند به شما عنایت و توجهی نداشت. یعنی کسی که عبادت نکند، پیش خدا قدر ومنزلتی ندارد .

«ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین» ، کسی که از این عنبادت بزرگ (دعا) استکبار نماید و سرباز زند حتماً با ذلت و خواری به جهنم می رود. در این آیه دلالت بر عظمت قدر دعا در نزد خداوند و فضیلت انقطاع به سوی خداوند شده است .

ب) ارزش و اهمیت دعا از دیدگاه روایات:
– برترین عبادت: زراره از امام باقر (ع) روایت می کند که فرمود: «خدای عزّ و جلّ می فرماید: «همانا آنان که از پرستش من روی بگردانند، زود است که سرافکنده به دوزخ درآیند . مقصود از عبادت، دعاست و بهترین عبادت دعاست عرض کردم: «مقصود از «اوّاه» در این آیه چیست که خداوند می فرماید: «همانا ابراهیم اوّاه و شکیبا بود» فرمود: «اوّاه» یعنی بسیار دعاکننده به درگاه خداوند . برای پی بردن به مفاهیم کلمات معصومین(ع) در حد توان باید توجه کرد که افضل بودن به معنای ارزش بیشتر داشتن و ترجیح داشتن بر بقیه است لکن این افضلیت، قطعاً از همه جهات نیست، زیرا اولاً قابل باور نیست که یک دعای زبانی و یا یک

خواسته قلبی، همراه با دعای زبانی از همه افضل باشد؛ و ثانیاً چنین امری با وجود این همه احکام و قوانین سازش ندارد و لازمه اش آن است که فقط دعا واجب شده باشد وبس؛ اما این افضل بودن از حیث تحریک کردن و منشأ بودن واز جهت اعتقاد توحیدی است. زیرا مراد از دعا، خواستن است وخواستن از خداوند، منشأ همه عبادت هاست و هنگامی که انسان سعادت اخروی و بهشت و نعم جاودانی و دیدار پروردگار را از خداوند بخواهد، حتماً به دنبال امتثال و

اطاعت از فرمان های خداوند می رود و واجبات و مستحبات را انجام می دهد؛ و از جمله آن ها خواندن خود ادعیه است که متضمن خواسته های معنوی و مادی وحتی توفیق در اطاعت و عبادت است. پس دعا به معنای خواست، نه تنها عامل محرک برای عبادت الهی است بلکه عامل ترک گناه و معصیت است زیرا وقتی انسان می خواهدگرفتار عذاب نشود،گناه نمی کند. پس دعا افضل همه عبادت هاست؛ یعنی ارزشش در تحریک، از همه عبادت ها زیادتر است. دعا علت است و عبادات معلول آن .

– برتر از تلاوت قرآن: از امام صادق (ع) سؤال شد: «زیاد خواندن قرآن افضل است یا زیاد خواندن دعا؟» فرمودند: «دعا» .
– مخ و مغز عبادت: پیامبر اسلام می فرماید: الدعاء مخّ ا لعباده و لا یملک مع الدّعاء احد، دعا مغز عبادت است و با دعا کسی هلاک نمی شود . مغز همه عبادت ها، خواستن از خداوند است که منشأ قصد قربت است پس عبادت به منزله پوست، و خواستن به منزله مغر و لُبّ و مخ عبادت و خط دهنده آن است .
– محبوبت ترین عمل در روی زمین: حضرت علی (ع) می فرماید: احب الاعمال الی ا; عزّ و جلّ فی الارض الدعاء، محبوب ترین کارها در روی زمین برای خدای عزّ و جلّ، دعاست .

– درمان هر درد: امام صادق (ع) می فرماید: علیک بالدعاء فأن فیه شفاء من کل داء، بر شما باد دعا کردن زیرا که دعا شفای هر دردی است .
– وسیله دفع بلاها: امام علی (ع) فرمود: ادفعوا امواج البلاء عنکم بالدعاء قبل ورود البلاء، امواج بلا را به وسیله دعا قبل از پیش آمدن حادثه و بلا از خود دور کنید .
در یک تحلیل کوتاه می توان به عمق مفاد این احادیث رسید، زیرا دعا از یک سو انسان را به شناخت پروردگار (معرفه ا;) که برترین سرمایه هر انسان است دعوت می کند. و از سوی دیگر سبب می شود که خود را نیازمند او ببیند و در برابرش خضوع کند، و از مرکب غرور و کبر که سرچشمه انواع بدبختی ها و مجادله در آیات ا; است فرود آید، و برای خود در برابر ذات پاک او موجودیتی قائل نشود و سرانجام نعمت ها را از او ببیند، و به او عشق ورزد، و رابطه عاطفی او از این طریق با ساحت مقدسش محکم گردد .

ج) ارزش و اهمیت دعا از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و غیراسلامی:
امام خمینی (ره) پیرامون اهمیت دعا و نیایش می فرمایند: در همه خیرات و برکات از هماندعا خوانهاست، حتی آن ها که به طور ضعیف دعا می خوانند و ذکر خداوند را می گویند، به همان اندازه که طوطی وار در آن ها تأثیر کرده بهتر از آن هایی هستند که ترک دعا کرده اند. نماز خوان ولو مرتبه پایینی داشته باشد، از نماز نخوان بهتر است. آری، همین دعا خوان ها و همین کسانی که به ظاهر اسلام عمل می کنند یا پرونده جنایت ندارند یا خیانتشان نسبت به دیگران کمتر است، همین دعاخوانها در نظم این عالم دخالت د ارند، دعا را نباید از بین این جمعیت بیرون برد، جوانان ما را نباید از دعا منحرف کرد .
الکسیس کارل می گوید: کاملاً مشروع است که برای کسب نیازمندی های خود از خدا کمک بگیریم؛ ولی در عین حال، نامعقول است که از او بخواهیم تا به هوس های ما جامه عمل بپوشاند و یا آن چه را به کوشش میسر است، به «دعا» عطا کند. تنها در موردی نتایج نیایش می تواندمطمئناً به تحقق برسد، که همه راه های درمانی، غیرعملی یا مردود باشد. دعا، مثل نفس کشیدن و آب خوردن از ضروریات زندگی است .
۱-۵ فلسفه دعا

در بعضی شرایط، پاسخی که در مقابل عملی نصیب ما می شود علت پرداختن به آن عمل باشد. چرا دعا کنیم؟ برای این که به فلان شیء احتیاج داریم. درخواست می کنیم تا آن را بدست آوریم. یعنی اجابت شدن و گرفتن پاسخ و مورد درخواست می تواند فلسفه دعا و هدف دعا کننده باشد .
اما آیا چنین است؟ دعا می کنیم که جواب بگیریم؟ و اگر جواب گرفتن، هدف نهایی از دعاکردن وخواندن باشد؛ دیگر نباید مورد خطاب فرق کند. خدا باشد یا غیرخدا! ممکن است سراغ یک فرد متمول و قدرتمند و دلسوز برویم و برخی امکانات از او بخواهیم که البته از نظر محسوس بودن پاسخ در نظر عام چه بسا در مورد اجابت کردن خواهش های دنیوی، او از خدا (معاذ ا;) سریع الاجابه تر باشد .

برای مشاهده محصول مشابه پیشنهاد می‌کنیم فایل کامل و عالی مقاله دعا نویسی را ببینید.

حداقل مراحل اجابتش محسوس تر و ملموس تر است. آیا این عمل و عکس العلمل هم دعا و اجابت نامیده می شود. یعنی همان دعای با ارزش و گرانقدری که وضعش را گفتیم؟ این سؤالات و در حد وسیع تر بررسی فلسفه دعا را در سنجش پاسخ خواهیم داد .

الف) فلسفه و هدف نهایی از دعا کردن اجابت نیست:
– اصولاً اجابت و گرفتن پاسخ، یکی ار فواید مهم دعاست، ولی هدف نبوده ونیست به چند دلیل:
۱- اگر فلس فه و هدف دعا فقط اجابت باشد از هر کسی که بتواند خواهش ما را اجابت کند می توان درخواست کرد و این با روح توحید که نفی عبودیت غیرخداست، مخالف است.

۲- اگر فلسفه و هدف دعا فقط اجابت باشد دیگر تأخیر در اجابت معنی ندارد و تأخیر در اجابت از جانب خدا کاری عبث و بیهوده خواهد بود که صد البته چنین نیست چطور ممکن است خداوند منّان به خاطر دادن نعمتی امر به دعا کند در صورتی که بسیاری از نعمات را بی دعا می دهد و عده ای هستندکه در تمام طول عمر گرد دعا نمی چرخند چگونه ممکن است خداوند نقض غرض کند اگر هدف دعا را اجابت بدانیم تأخیر دعا چیزی جز نقض غرض نیست که از خداوند چنین فعلی سر نمی زند .

– کبر و روح برتری طلبی و غرور بی جا عامل مهم دعا نکردن و عدم درخواست شخص از خداوند می باشد تا آن جا که شخص خود را بالاتر از آن می داند که در مقابل خداوند سر بر خاک نهد و با زاری و دست های باز هم چون گدایان از او چیزی بخواهد . به امام صادق (ع) عرض شد: کیف المسأله الی ا; تبارک و تعالی؟ قال تبسط کفّیک ، درخواست از خدا چگونه باشد؟ فرمودند: هر دو کف دست به جانب بالا کن.
دعا زمین زننده و کشنده روح کبر در آدمی است این نکته هم جای گفتن دارد که گناه شیطان که او را با سابقه عبادت چندین هزار ساله از اوج عزّت به حضیض ذلت رساند همین کبر بود پس هدف از دعا کردن، میراندن روح کبر، این معصیت کبیره، در آدمی است دیر اجابت شدن مایه زاری و خواهش و تمنای بیشتر است و وجود او را در مقابل کبر مقاوم می کند .

– توحید، این اولین و مهم ترین اصل اعتقادی ادیان الهی، در تمام زمان ها مورد هجوم انحرافات گوناگون بوده و هست و البته تمامی عقاید و انحرافات سرچشمه در درون آدمی دارد هدف اصلی بعثت انبیا توجه دادن به توحید «دعا» است دعا کننده ای که به توحید بی توجه باشد، دعایش دعا نیست و مورد قبول واقع نخواهد شد فرد د عاکننده، فردی که دعا را آن چنان که هست می شناسد، باید از همه آن چه که غیر خداست قطع امید کند و خداوند را خالصانه بخواند البته قطع امید از همه و توجه به مبدأ چیزی جز توحید نیست و در این صورت خداوند پاسخش می دهد .
ب) فلسفه دعا: آن ها که حقیقت و روح دعا و اثرات تربیتی و روانی آن را نشناخته اند ایرادهای گوناگونی به مسأله دعا دارند؛ گاه می گویند: دعا عامل تخدیر است؛ چرا که مردم را به جای فعالیت، کوشش و استفاده از وسایل پیشرفت و پیروزی، به سراغ دعا می فرستد، و به آن ها تعلیم می دهد که به جای همه این تلاش ها دعا کنند!

گاه می گویند، اصولاً آیا دعا کردن فضولی در کار خدا نیست؟! خدا هرچه را مصلحت بداند انجام می دهد، او به ما محبت دارد، مصالح ما را بهتر از خود ما می داند، پس چرا ما هر ساعت مطابق دلخواه خود از او چیزی بخواهیم؟ و زمانی می گویند: از همه این ها گذشته آیا دعا منافات با مقام رضا و تسلیم در برابر اراده خداوند ندارد؟ آن ها که چنین ایرادهایی را مطرح می کنند از آثار روانی، اجتماعی، تربیتی و معنوی دعا و نیایش غافلند؛ زیرا انسان برای تقویت اراده و برطرف کردن ناراحتی ها به تکیه گاهی احتیاج دارد، دعا چراغ امید را در انسان روشن می سازد، مردمی که دعا و نیایش را فراموش کنند، با عکس العمل های نامطلوب روانی و اجتماعی مواجه خواهند شد .

و به تعبیر یکی از روان شناسان معروف: «فقدان نیایش در میان ملتی برابر با سقوط آن ملت است! اجتماعی که احتیاج به نیایش را در خود کشته است، معمولاً از فساد و زوال مصون نخواهد بود. البته نباید این مطلب را فراموش کرد که تنها صبح، نیایش کردن و بقیه روز هم چون یک وحشی به سر بردن بیهوده است، باید نیایش را پیوسته انجام داد، و در همه حال با توجه بود، تا اثر عمیق خود را در انسان از دست ندهد» .

آنان که برای دعا اثر تخدیری قائلند معنی دعا را نفهمیده اند، زیرا معنی دعا این نیست که از وسایل و علل طبیعی دست بکشیم و به جای آن دست به دعا برداریم، بلکه مقصود این است: بعد از آن که نهایت کوشش خود را در استفاده از همه وسایل موجود بهکار بستیم، آن جا که دست ما کوتاه شد و به بن بست رسیدیم به سراغ دعا برویم و با توجه و تکیه بر خداوند روح امید و حرکت را در خود زنده کنیم، و از کمک های بی دریغ آن مبدأ بزرگ مدد گیریم. بنابراین، دعا مخصوص به نارسایی ها و بن بست ها است، نه عاملی به جای عوامل طبیعی .

«نیایش در همان حال که آرامش را پدید آورده است، در فعالیت ها مغزی انسان یک نوع شکفتگی و انبساط باطنی و گاهی روح قهرمانی و دلاوری را تحریک می کند. نیایش خصایل خویش را با علامات بسیار مشخص و منحصر به فرد نشان می دهد، صفای نگاه، متانت وقار، انبساط و شادی درونی، چهره پر از یقین، استعداد هدایت، و نیز استقبال از حوادث، این ها است که از وجود یک گنجینه پنهان در عمق روح ما حکایت می کند، و تحت این قدرت، حتی مردم عقب مانده و کم استعداد نیز می توانند نیروی عقلی و اخلاقی خویش را بهتر به کار بندند، و از آن بیشتر بهره گیرند، اما متأسفانه در دنیای ما کسانی که نیایش را در چهره حقیقی اش بشناسند بسیار کم اند» .

از آن چه گفتیم پاسخ این ایراد که می گویند: دعا برخلاف «رضا و تسلیم» است نیز روشن شد؛ زیرا دعا همان طور که در بالا شرح داده شد، یک نوع کسب قابلیت برای تحصیل سهم زیادتر از فیض بی پایان پروردگار است. به عبارت دیگر، انسان به وسیله دعا توجه و شایستگی بیشتری برای درک فیض خداوند پیدا می کند، بدیهی است کوشش برای تکامل وکسب شایستگی بیشتر، عین تسلیم در برابر قوانین آفرینش است، نه چیزی بر خلاف آن. از همه گذشته «دعا» یک نوع عبادت و خضوع و بندگی است، و انسان به وسیله دعا توجه تازه ای به ذات خداوند پیدا می کند، و همان طور که همه عبادات اثر تربیتی دارد، دعا هم دارای چنین اثری خواهد بود. و این که می گویند: «دعا فضولی در کار خداست! و خدا هر چه مصلحت باشد انجام می دهد» توجه ندارند که مواهب الهی

برحسب استعدادها و لیاقت ها تقسیم می شود، هر قدر استعداد و شایستگی بیشتر باشد، سهم بیشتری از آن مواهب نصیب انسان می گردد .
لذا می بینیم امام صادق (ع) می فرماید: «ان عندا; عزو جل منزله لا تنال الا بمساله» در نزد خداوند مقاماتی است که بدون دعا کسی به آن نمی رسد» دانشمندی می گوید: «وقتی که ما نیایش می کنیم خود را به قوه پایان ناپذیری که تمام کائنات را به هم پیوسته است متصل ومربوط می سازیم» .

ج) دعا، عامل توجه به خداوند باریتعالی و یأس از غیرخدا:
اگر بنا بود که هرچه آدمی می خواست می توانست بدست آورد و یا این که نه خواست های او به اندازه قدرت و توانائیش بود یعنی جز آن که بدست می آورد، چیزی بیشتر نمی خواست و به موجودی خرسند بود، در این صورت آدمی توجهی به خداوندنداشت اما بشر ناتوان است و با ناتوانی توقع و خواستش بسیار، به قول بهار: «دست و پایی شل وانگه نظر بینانی»، خواست و توقعش بسیار است، به این معنی که هر چه به او می رسد و هر چه بدست می آورد او را خرسند و قانع نمی سازد و بیش از آن می خواهد، چنان که از لحاظ خواست های مادی او، اقتصاددان ها می گویند: «همین که یک نیازمندی بشر رفع شد چند نیازمندی جدید برای او پیش می آید یک هم چو موجودی، خواه ناخواه، متوجه قدرتی غیر از آن چه در خود سراغ دارد شده و برای جبران ناتوانی خود دست به دامن دیگری می شود» .
بشر از همان ابتدا که در مقابل این قوای مادی طبیعی که مهارکردن آن ها و سود بردن از آنان و یا فرار و گریز از زیان و صدمه شان حسابی دارد. می دیده است که در این دنیا نیروهایی هستند که کارشان به این حساب های مادی در نمی آیند. ا ما به راهنمایی فطرت و غریزه خود بشر به این جا رسیده است که می توان از این نیروهای ماورای ماده کمک خواست و آن ها را مساعد و کمک کار خود نمود .

چنان که ملاحظه می شود نیازمندی و احتیاج آدمی را به رهبری غریزه به سوی دعا و بالنتیجه با خدای خود آشنا می سازد .
دعا یک خداشناسی عملی است و خدایی که از این راه بدست می آید خدای پیامبران و راه روان راه حق است و این غیر از خدایی است که ار راه استدلال بدست می آید خدایی که از راه دعا بدست می آوریم خدایی است که بارها با او صحبت کرده گله ها وشکایت ها داشته و احیاناً خشمگین هم شده ایم و چون از او روی برگردانده خود را در تاریکی ها و بیچارگی ها دیده و بالاخره به او روی آورده باز هم مشکل را از او خواسته ایم .

با توجه به این که دعا عامل توجه به خداوند باریتعالی است می توان اینطور بیان کرد که خداوند دعای کسی را پاسخ می دهد که از همه چیز، به جز خداوند مأیوس شده باشد درجا و امیدش فقط به پروردگار باشد یعنی فرد دعاکننده، فردی که دعا را آن چنان که هست می شناسد باید از همه آن چه که من دون ا; است قطع امید کند و خداوند یکتا را خالصانه بخواند که البته بخواند که البته قطع امید از همه و توجه به مبدأ واحد چیزی جز توحید نیست و در این صورت خداوند پاسخش می دهد .

دعا و نیایش، عالی ترین جلوه پرستش و نشان دهنده روح فرمانبرداری از آفریدگار هستی است؛ و نیایشگر حقیقی، پرستنده واقعی خدا وکارش عبادت است. در نتیجه، دعا و نیایش، مفهومی بلند و سازنده دارد، خواه خواسته انسان برآورده شود یا نشود .

۱-۶ دعا در آیات
موضوع دعا در قرآن روشن، و در بسیاری از آیات، مورد بحث واقع شده که به بعضی از آنها اشاره می شود، «و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین» . در این آیه، اول امر به دعا شده سپس وعده اجابت داده بعد آن دعا را عبادت شمرده و ترک دعا را از تکبر خوانده است و بر ترک آن وعده دخول درجهنم داده است. عبادت در این آیه همان دعا است و دعا همان عبادت . در این جا باید تأمل کرد بر این که اگر منظور از عبادت، تنها دعا، که یکی از اقسام عبادت است باشد ترک دعا، باعث عذاب الهی نمی شود بلکه منظور ترک مطلق عبادت است که به آن وعده دخول در جهنم داده شده، پس معلوم می شود مطلق عبادت ها دعایند .

پس کسی که در زندگانیش دعا نیست نشان غرور و استکبار اوست همان طور که شیطان با عبادت هزار ساله اش نسبت به خداوند کبر ورزید و از درگاه الهی رانده شد .

اگر در زندگی کسی دعا نباشد خداوند به او اعتنایی نمیکند و او را به حال خود وامی گذارد، پس وای به حال آن که خدا دست عنایتش را از سر او بردارد و خوشا به حال کسی که با دعا و ابتهال خود را به خدا نزدیک گرداند همان طور که قبلاً به آن اشاره شد یکی از فلسفه های دعا دوری از تکبر است .
«و اذا سئلک عبادی عنی فاتی قریب اجیب دعوه الداع ادا دعان فلیستجیبوا لی و لیومنوا بی لعلهم یرشدون» .
و هنگامی که بندگان من، از تو در باره من سؤال کنند، بگو: من نزدیکم! دعای دعاکننده را، به هنگامی که مرا می خواند، پاسخ می گویم! پس باید دعوت مرا بپذیرند، و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند (و به مقصد برسند) .

در شأن نزول این آیه شریفه، دو روایت رسیده است که اندکی با هم تفاوت دارند، اما در اصل به یک حقیقت بازمی گردند: ۱- مردمی از خداجویان وخداپرستان به پیشگاه پیامبر (ص) شرفیاب شد و پرسید: ای پیامبر خد! آیا خدا به ما نزدیک است و من نمی توانم آهسته و آرام با او به نیایش و راز و نیاز بپردازم . یا دور است و ناگزیر باید با صدای بلند و رسا او را بخوانم؟ پیامبر گرامی (ص) لب به سخن نگشوده بود که این آیه شریفه بر قلب مصفای او فرود آمد و پاسخ آن انسان خداجو و همه خداجویان عصرها و نسل ها را داد .

۲- گروهی از خداجویان به حضور پیامبر (ص) شرفیاب شدند و پرسیدند: ای پیامبر خدا! شما که پیام آور خداوند و آموزگار ما هستی، به ما بگو که به هنگام نیایش و راز و نیاز، پروردگار خویش را چگونه بخوانیم؟ آهسته و نیایشگرانه یا با صدای رسا؟ و آن گاه بود که در پاسخ آنان، این آیه شریفه فرود آمد .
«قل ما یعبؤ بکم ربی لولا دعارکم» بگو اگر به خاطر دعای شما نبود پروردگار من به شما هیچ توجهی نداشت. از این آیه استفاده می شود، جاه و مرتبه شما در نزد خدا به خاطر دعا و عبادت شما است .

فاذا رکبوا فی الفلک دعوا; مخلصین له الدین فلمانجا هم الی البر اذا هم یشرکون. پس چون سوار کشتی شوند خدا را با خلوص نیت بخوانند ولی همین که نجات یافتند و به خشکی رسیدند شرک می ورزند (قرآن کسانی را که در موقع گرفتاری به یاد خدا، و پس از رسیدن به حاجت و خلاصی از ورطه، خدا را فراموش می کنند مورد نکوهش قرار داده است .

«قل من ینجیکم من ظلمات البر و البحر تدعونه تضرعاً و خفیه» ، بگو کیست که شما را نجات دهد از تاریکی های صحرا و دریا (جز خدا) بخوانید او را با زاری و در پنهانی.
«و اذا مس الانسان ضر دعا ربه منیباً الیه» ، هرگاه سختی به انسان برسد خدا را با حالت انابه و بازگشت به او می خواند.
«و اذا غشیهم مو‍ کالظلل دعوا ا; مخلصین له الدین» ، و هرگاه که موجی مانند کوه ها آن ها را فرا گیرد در آن حال خدا را با اخلاص می خوانند.
«امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء» ، آیا کسی هست که اجابت کند مضطر را وقتی که او را بخواند و بدی را از او دور سازد.
«و لا تدع من دون ا; ما لا ینفعک و لا یضرک» یعنی نخوان غیر خدا را که تو را نفعی عاید نشده و ضرری را از تو دفع نمی سازد.

۱-۷ دعا در روایات
امام علی (ع) می فرمایند: احب الاعمال الی ا; عزوجل فی الارض الدعاء ، محبوب ترین کارها نزد خدای عزّوجلّ در روی زمین دعاست.
– دعا سلاح پیامبران است. امام صادق (ع) الدعاء انفذ من السنا : دعا کاری تر از نیزه است.
و هم چنین امام رضا (ع): علیکم بسلاح الانبیاء، فقیل: و ما سلاح الانبیاء؟ قال: الدعاء ؛ بر شما باد به سلاح پیامبران. عرض شد: سلاح پیامبران چیست؟ فرمود: دعا.
– غنیمت شمردن دعا: امام صادق (ع): اطلبوا الدعاء فی اربع ساعات: عند هبوب الریاح و زوال الافیاء و نزول القطر و اول قطره من دم القتیل المؤمن فان ابواب السماء تفتح عند هذه الاشیاء ؛ امام صادق (ع) فرمود: استجابت دعا را در چهار وقت بجویید: به هنگام وزیدن بادها، در وقت زوال سایه ها، هنگام ظهر، وقتی که باران می بارد، هنگام ریختن اول قطره خون مؤمن «در جبهه جنگ» زیرا درهای آسمان در این مواقع گشوده می شوند.
– دعا شفای هر دردی است: محمدبن مسلم: قلت لأبی جعفر (ع): قال ر سول ا;. (ص): فی هذه الجنه السوداء شفاء منکل واء الا السام؟ فقال: نعم، ثم قال: الا اخبرک بما فیه شفاء من کل داء و سام به قلت: بلی، قال: الدعاء ، محمد بن مسلم : به امام باقر(ع) عرض کردم: (آیا) پیامبر خدا (ص) فرموده است که این دانه سیاه، به جز مسمومیت، هر دردی را شفا می دهد؟ فرمود: آری؛ سپس فرمود: آیا تو را خبر ندهم از چیزی که هر در دوستی را درمان می کند؟ عرض کردم: آری؛ فرمود: دعا.

– دعا انواع بلاها را دفع می کند: الامام زین العابدین (ع): الدعاء بعد ما ینزل البلاء لا ینتفع به ، امام سجاد (ع) فرمودند: دعا بعد از نازل شدن بلا سودی ندارد.
– پیش دستی در دعا: رسول ا; (ص) : تعرف الی ا; فی الرخاء یعرفک مین الشده ، پیامبر خدا (ص) فرمودند: در هنگام آسایش خود را به خدا بشناسان تا در هنگام گرفتاری و سختی تو را بشناسد.

– تشویق به دعا کردن برای هر حاجتی: رسول ا; (ص): لیال اح دکم ربه حاجته، حتی یساله الملح وحتی یساله شسعه ، پیامبر خدا (ص) می فرمایند: هر یک از شما باید حاجت خود را از پروردگار خویش بخواهد، حتی نمک را از او بخواهد و حتی بند کفش خود را از او بخواهد.
– دعا کلید اجابت است: الامام علی (ع): من دعا ا; اجابه . امام علی (ع) می فرمایند: کسی که خدا را بخواند پاسخش دهد.
الامام الصادق (ع): لیس من باب یقرع الا یوشک ان یفتح لصاحبه ، امام صادق (ع) می فرمایند: هیچ دری نیست که کوبیده شود، مگر آن که به زودی به روی کوبنده باز گردد.

۱-۸ شرایط و استجابت دعا
دعا عبادتی است هم چون سایر عبادات، که پذیرفته شدن آن نزد خداوند، بستگی به شرایطی دارد و بدون تحقق آن شروط، انتظار اجابت، بیهوده است. شرایط دعا را می توان «شناخت خداوند»، «اخلاص و پاکی دل»، «اطاعت»، «حضور قلب» و «پاکی اموال و درآمد» دانست.

الف- شناخت خداوند: شناخت خداوند و ایمان به خداوند، زیربنای تمام عقاید و افعال عبادی یک مسلمان است و هرچه درجه شناخت انسان نسبت به خداوند بیشتر شود، توجه و خلوص به عبادتش، از معنویت بیشتری برخوردار می شود. شناخت خداوند نیز، در اجابت دعا مؤثر است . رسول ا; (ص) : یقول ا; عزّ وجلّ: من سألین و هو یعلم انی اضو وانفع استجیب له ، رسول خدا (ص) فرمود: خداوند عزوجل می فرماید: «آن کس که از من خواسته ای بطلبد، درحالی که بداند نفع و ضرر به دست من است، دعایش را پاسخ می گویم. و حدیثی از امام صادق است که می فرمایند: و قد ساله قوم: ندعو فلا یستجاب لنا؟! : لانکم تدعون من لا تعرفونه ، امام صادق (ع) در پاسخ به گروهی که از آن حضرت پرسیدند: چرا ما دعا می کنیم اما مستجاب نمی شود؛ فرمود: چون کسی را می خوانید که نمی شناسیدش.

ب- اخلاص و پاکی دل:
اخلاص مرتبه ای است که در آن انسان همه تأثیرها را منحصراً از آن خداوند می داند و برای هیچیک از عوامل طبیعی و غیرطبیعی تأثیری مگر به صورت وساطت و در طول تأثیر الهی و طبق خواست خداوند، قائل نیست . قرآن خود به زیباترین بیان، اخلاص آدمی را در درخواست از خداوند ترسیم کرده است: و اذا غشیهم موج کالظلل دعوا ا;. مخلصین له الدین فلما نجیهم الی البر فمنهم مقتصد و ما یجحد بایاتنا الا کل ختار کفور؛ «و چون موجی کوه آسا آنان را فرا گیرد، خدا را با اخلاص در دین بخوانند ولی چون نجاتشان داد و به خشکی رساند، برخی از آنان میانه رو هستند، ونشانه های ما را جز هر خا ئن ناسپاس انکار نمی کند».

چرا انسان کشتی نشین وقتی خود را در چنگال طوفان و موج های سهمگین اسیر می بیند، خدا را خالصانه می خواند؟ پاسخ روشن است؛ زیرا انسان در چنین هنگامه ای به حقیقت در می یابد که دستش از همه جا و همه کس کوتاه است و هیچ قدرتی قادر به نجات او نیست. در چنین حالتی او هم با تمام وجود به وجود قدرت لایزال الهی پی می برد، و هم با تمام اخلاص به سوی او روی می آورد و در دعای خود تنها او را قادر بر اجابت می شناسد. اما برخی وقتی پای به خشکی می نهند، برای او شریک می گیرند؛ یعنی ستم کارانه چنین می پندارند که غیرخدا نیز در نجات آنان مؤثر بوده است. به گمان آنان آرام گرفتن

ناگهانی طوفان یا آشکار شدن کشتی دیگری، به صورت مستقل در نجات آنان نقش داشته است. البته چنین نگرش شرک آمیزی تنها در دعا نیست؛ بسیاری از انسان ها در زندگی خود دچار چنین شرکی هستند . «و ما یؤمن اکثرهم بالله و هم مشرکون» . بر اساس این آموزه، خداوند از انسان ها خواسته است

همانگونه که در حالت اضطرار و بی کسی کامل، خداوند را خالصانه می خوانند، در حالات دیگر نیز چنین کنند تا دعایشان به اجابت برسد. بنابراین اگر کسی با رعایت تمام شئون دعا، خداوند را بخواند، اما در درون جانش اجابت خواسته اش را در دست غیر خدا بداند، دچار شرک است و قطعاً دعایش مستجاب نخواهد شد؛ زیرا حقیقتاً از خدا چیزی نخواسته است . به فرموده عل (ع) خداوند بندگانی را که برای رفع حاجات خود به دیگران دل بسته اند به شدت نکوهش می کند

و به رغم حمایت همه جهانیان، امید آنان را به یأس تبدیل نخواهد کرد. زیرا نجات در اخلاص است : و بالاخلاص نکون الخلاص! «رهایی در گرو اخلاص است».