فایل کامل و عالی بررسی رابطه شیوه فرزندپروری والدین و بهداشت روانی فرزندان

مقدمه 

بیان مساله 

ضرورت و اهمیت پژوهش 

اهداف پژوهش 

سئوال های پژوهش 

فرضیه های پژوهش 

متغیرهای پژوهش و تعاریف 

مقدمه: 

خانواده به عنوان نخستین نهاد خانوادگی، نخستین فضای رشد اجتماعی و روانی کودک است و در آنجا است که کودک با جهان آشنا می شود و ارکان شخصیتش کم کم مایه می بندد و پای می گیرد. در واقع الگوهای رفتاری پدر و مادر را با خود و دیگران تقلید می کند. اگر این الگو از نظر روانی سالم نباشد، یعنی مثلاً سلطه جو و زورمدار و یا برعکس جبون و متملق و بی صداقت باشد کودک همان را درست می پندارد و الگو قرار می دهد. تاثیر این گونه الگوی رفتاری در رابطه با خود کودک نیز موجب بیماری شخصیت در او خواهد شد که گرچه ممکن است که در خردسالی حضور خویش را نشان ندهد در مواجهه کودک با جامعه نمایان خواهد شد و دامنه آن بستگی به میزان بیماری شخصیت فرد از ناسازگاریهای معمولی اجتماعی تا اقدام به کارهای غیراجتماعی و ضداجتماعی دارد، پدر و مادر سلطه جو اجازه رشد به شخصیت کودک را نمی دهند، او را ترسو و مطیع بار می آورند. این گونه کودکان در مواجهه با اجتماع از عهده تنظیم روابط خود با دیگران بر نمی آیند و در نتیجه همیشه پرخاشگر، ناراضی و افسرده هستند. درونگرایی مفرط و گوشه گیری در این کودکان واکنشی معمولی است. پدر و مادری مطیع و انعطاف پذیر که اجازه می دهند فرزندانشان در خانواده به تجاوز به حقوق دیگران عادت کنند کودکانی جسور، پرتوقع و سلطه جو بار می آورند و این رفتار به ناسازگاری اجتماعی می انجامد و نتیجه آن نارضایتی فرد و تاثیر منفی این نارضایتی بر فعالیت ها و موفقیت های او است ( خاقانی ۱۳۷۵ ). 

بیان مساله: 

چگونگی رابطه بین فرزندان و خانواده به سه دسته اصلی تقسیم می شود: 

۱- بی توجهی 

۲- حمایت افراطی 

۳- ارتباط و توجه متعادل 

در شرایط فعلی که والدین هر دو مجبورند به اشتغال روی آورند و مدت زیادی را در طول روز خارج از منزل و در محل کار بگذرانند، به ارائه رفتارهای خاصی با فرزند خود مبادرت می نمایند. ممکن است والدین فرزندان را مورد بی توجهی قرار دهند و به علت خستگی مفرط ناشی از کار روزانه، حوصله کافی برای رسیدگی به نیازهای فرزندان خود را نداشته باشند. فرزندان چنین خانواده ای مجبورند به انتخاب دوست خارج از خانه روی آورند. تا با آنها درد دل کنند یا در گوشه گیری و تنهایی و سکوت زندگی را سپری کنند. ممکن است در خانواده ای حمایت افراطی اعمال گردد، در این خانواده والدین به علت احساس گناه از تنها گذاشتن فرزندان، هنگامی که در منزل هستند سعی می کنند به طور افراطی کلیه کارهای فرزندان خود را انجام دهند و مرتب به صورت مستقیم و غیرمستقیم به آنان پاداش دهند. حمایت افراطی ایز فرزندان یا بی توجهی به آن ممکن است معلول ناخواسته بودن فرزند باشد. به هر حال وظیفه والدین در قبال فرزندان برقراری رابطه ای صمیمی و موزون می باشد. 

از مهم ترین عوامی در تربیت فرزندان و از اصول مهم بهداشت روانی کودکان، سیر کردن آنها از مهر و محبت است. اثر محبت در رشد روانی فرزندان مانند اثر نور و حرارت در رشد دانه گیاهان است. تا گرمای محبت به فرزندان یک خانواده نرسد و آنان را سیراب نسازد رشد روانی و شخصیتی آنان به طور طبیعی به انجام نمی رسد. محبتی که فرزندان در خانواده دریافت می کنند موجب آرامش روانی آنها می شود و همین آرامش روانی آنها را از بسیاری از انحرافات باز می دارد. تاکید بر محبت به معنای زیاده روی در آن نیست، محبت باید چنان باشد که اولاً فرزندان بیش از حد وابسته بار نیایند و بتوانند در غیاب والدین روی پای خود بایستند و ثانیاً ازر خودراضی و پرتوقع و لوس بار نیایند، زیرا کودکانی که بیش از حد مورد محبت والدین قرار می گیرند از دیگران نیز توقع محبت های زیاد دارند و زمانی که وارد جامعه می شوند چون توقعات آنها برآورده نمی شود سر خورده و مایوس و افسرده می شوند. پس چنین افرادی نمی توانند با دیگران رابطه عاطفی متعادل برقرار کنند ( سادات ۱۳۷۱ ). 

در یک خانواده روش های پرورش فرزند ممکن است به صورت استبدادی، آزادی بی قید و شرط و دموکراسی ظاهر شود. 

در خانواده هایی که شیوه پرورش فرزندان به صورت استبدادی است، معمولاً رشد فرزندان محدود می شود. در این خانواده یک نفر حاکم بر اعمال و رفتار دیگران است. این فرد غالباً پدر است و در بعضی موارد ممکن است مادر نقش خودکامه یا مستبد را در خانه اجرا کند. در چنین خانواده هایی فقط مستبد یا دیکتاتور تصمیم می گیرد، هدف تعیین می کند، راه را نشان می دهد، همه باید مطابق دلخواه و میل او رفتار کنند. فقط او حق اظهار نظر دارد و دستورات او باید بدون چون و چرا از طرف دیگران به مرحله اجرا در آید. برنامه کار افراد را مستبد معین می کند. رشته تحصیلی، شغل و همسر فرزندان را او نظر می دهد. نیز در ایجاد آن مشکلات یا برخورد با آنها و پیدا کردن راه حل جهت از بین بردن مشکلات سهمی دارند. 

پدران و مادران هر اندازه عاقل، هوشیار و خیرخواه و فهیم باشند نمی توانند مشکلات فرزندانشان را در خانه، در ارتباط با همبازیها و همکلاسیها، در مدرسه با معلم و در یادگیری مطالب درسی و در برنامه های روزانه و در بازی و کار جمعی درست تشخیص دهند، تماس دوستانه و گفتگوی صمیمانه با آنان ضرورت دارد. در محیط استبدادی، ترس و وحشت بر افراد غلبه دارد. شخصیت و تمایلات و احتیاجات بچه در حد لازم مورد توجه نیست، محبت کمتر دیده می شود، بچه در مقابل پدر مستبد شخصیتی ندارد و به عنوان یک عضو قابل احترام به او نگریسته نمی شود و در نتیجه بچه نیز احساس امنیت نمی کند و همیشه در حالت ترس و تزلزل به سر می برد. 

بچه هایی که در محیط مستبدانه پرورش می یابند در ظاهر حالت تسلیم و اطاعت و تمکین از خود نشان می دهند ولی در واقع دچار اضطراب و هیجان منفی هستند. این بچه ها اغلب در مقابل دیگران حالت خصومت و دشمنی به خود می گیرند، به بچه های همسن یا کوچکتر از خود آزار می رسانند. معمولاً چون افکار و عقاید خاصی را بدون چون و چرا پذیرفته اند افرادی متعصب بار می آیند. از به سر بردن با دیگران عاجز هستند، در زمینه عاطفی و اجتماعی رشد کافی ندارند، در کارهای گروهی نمی توانند شرکت کنند، اغلب متزلزل و ضعیف النفس هستند. به علت نداشتن اعتماد به نفس کافی از قبول مسئولیت خودداری می کنند و به طور کلی نسبت به بزرگسالان بدبین هستند و در مراحل مختلف زندگی از ضعف و بی لیاقتی خود رنج می برد و غالباً در کار تحصیل نیز موفق نمی شوند. 

در خانواده هایی که کسی را با کسی کاری نباشد و هر کس هر کاری دلش می خواهد انجام دهد و میل و اراده خود را پیاده کند و دیگری نیز مجاز به دخالت و اظهارنظر درباره کارهای او نباشد وضع خاصی ظاهر می شود که نتیجه آن از قبل آشکار است. 

در این خانواده، در ظاهر آزادی حکمفرماست و منظور از آزادی در اینجا این است که هر فرد خانواده هر کاری را که درست تشخیص می دهد انجام داده و به نظر و منافع دیگری نیز وقعی نمی نهد. به جای منطق و خیر و نفع خانوادگی، تمایلات فردی به ذهن افراد حکمفرمایی می کند، در موارد محدودی ممکن است تمایلات افراد یک خانواده که در یک جا زندگی می کنند در مسیرهای گوناگونی باشد و با یکدیگر برخوردی نداشته باشند ولی در بیشتر موارد تمایلات افراد ساکن در یک جمع خانوادگی با یکدیگر تصادم پیدا می کنند مثلاً یکی میل دارد بخوابد و دیگری می خواهد با صدای بلند آواز بخواند یکی می خواهد در ساعت معینی غذا بخورد دیگری تمایل به گردش و تفریح دارد و می خواهد خانه را ترک کند. در چنین خانه ای هرج و مرج و بی نظمی بر روابط افراد خانواده حاکم می شود و زندگی برای آنان مشکل می گردد. افرادی که از تمایلات خود پیروی می کنند غالباً در عالم خیال به سر می برند و از برخورد با واقعیت های زندگی خودداری می کنند. این افراد نه تنها مصالح و منافع جمعی را که در آن زندگی می کنند از نظر دور می دارند بلکه متوجه مصالح و منافع خود نیز نیستند. علاوه بر این که زندگی اعضاء خانواده با هرج و مرج و بی نظمی همراه است در بسیاری موارد ادامه زندگی با این وضع مشکل و در نتیجه خانواده متزلزل می شود و آثار تزلزل در رفتار بچه ها مشاهده می گردد. فرزندان چنین خانواده ای، بی بند و بار، لاابالی، سهل انگار، خودخواه و بی هدف هستند ملاک و میزانی برای کنترل رفتار خود ندارند، احساس مسئولیت نمی کنند، قادر به زندگی اجتماعی نیستند، نمی توانند با دیگران به سر ببرند و اغلب در زندگی با شکست رو به رو می شوند. 

منابع: 

۱- احدی، حسن – محسنی، نیکچهره ۱۳۷۱ ، روان شناسی رشد نوجوانی، تهران، بنیاد. 

۲- احمدی، سیداحمد ۱۳۶۹ – روان شناسی نوجوانان و جوانان، اصفهان، مشعل با همکاری رودکی. 

۳- احمدوند، محمدعلی ۱۳۷۴- روان شناسی کودکی و نوجوانی، تهران، پیام نور. 

۴- احمدوند، محمدعلی ۱۳۷۷ – بهداشت روانی، تهران، پیام نور. 

۵- جین مورفی، کارن سالت ۱۳۸۱ – فرزندپروری ( ترجمه فرخنده مفیدی ) تهران، قدیانی. 

۶- خاقانی، شهناز ۱۳۷۵- تغذیه مادر و کودک، تهران، دانشگاه تهران. 

۷- سادات، محمدعلی ۱۳۷۳ – رفتار والدین با فرزندان، تهران، انجمن اولیاء مربیان جمهوری اسلامی. 

۸- شاملو، سعید ۱۳۷۴ – بهداشت روانی، تهران، رشد. 

۹- شعاری نژاد، علی اکبر ۱۳۶۴ – روان شناسی رشد، تهران، اطلاعات. 

۱۰- شریعتمداری، علی ۱۳۷۴ – روان شناسی تربیتی، اصفهان، مشعل. 

۱۱- کرباسی، منیژه و وکیلیان، منوچهر ۱۳۷۷ – مقدمات راهنمایی و مشاوره، تهران، پیام نور. 

۱۲- ماسن، گیگان، کانجر و هوستون ۱۳۶۸ – رشد و شخصیت کودک ( مهشید یاسایی: مترجم )، تهران، نشر مرکز. 

۱۳- میلانی فر، بهروز ۱۳۷۴ – روان شناسی کودکان و نوجوانان استثنایی، تهران، قومس. 

۱۴- نلسون، ریتا و ایزرائل، آلن، سی ۱۳۶۷ – اختلال های رفتاری کودکان ( ترجمه محمدتقی منشی طوسی ) مشهد، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.