فایل کامل و عالی روانشناسی رنگ ها

فهرست مطالب
فصل اول: رنگ
فصل دوم: پوشش هاى رنگى
فصل سوم: تاثیر رنگ بر رفتار و سلامت
فصل چهارم : تاریخچه رنگرزی
فصل پنجم: خواص روانی رنگ ها
منابع و ماخذ

فصل اول: رنگ
پیش گفتار
از جمله نشانه هاى چشمگیر الهى در جهان هستى، رنگ است. رنگ ها با تجلى و ظهور در پیکر موجودات جاندار و بى جان جلوه و جمال خاصى به طبیعت بخشیده، ادامه چرخه حیات و شکوه زندگى را مرهون خود ساخته اند. بى مبالغه باید اذعان کرد که بدون رنگ و جهان رنگ ها، سردى و افسردگى و بى نشاطى در همه جا رخ مى نمود. در سایه تأثیر متنوع رنگ هاست که ره آوردهاى متناوب روانى در انسان و سایر موجودات تظاهر پیدا مى کند و روح جنبش و تکاپو دمیده مى شود و از این رهگذر، یکسویى و یکنواختى از فضاى زندگى مادى رخت بر مى بندد و دلپذیر مى گردد.
خداوند حکیم در آیاتى چند از قرآن مجید به رنگ هاى مختلف موجودات و آثار زیست شناختى آن ها اشاره فرموده و آن را از نشانه هاى بارز تدبیر خویش دانسته است. شهید دکتر پاک نژاد در این زمینه مى نویسد:
«در قرآن نسبت به رنگ در آیه اى به اثر فیزیولوژیک آن اشاره شده در آیه]اى [دیگر به اثر پسیکولوژیک آن … حتى … به خواص غذایى و شفابخشى رنگ ها ]نیز [توجه شده که تازه در علم جدید مى خواهد براى آن جایى بازگردد و نامى از آن به میان آید.»[1]
بدون شک تمامى رنگ ها وجودشان براى ادامه حیات لازم و ضرورى است و هر کدام نیز اثر خاصى دارند و نقش ویژه اى را ایفا مى کنند[۲] به گونه اى که تصور طبیعت منهاى آن ها مشکل و یا غیرممکن است. بدون گزافه باید اذعان کرد و پذیرفت که روان آدمى به اندازه اى که در برابر رنگ ها قرار مى گیرد و با آن ها مواجه است، با چیز دیگرى ارتباط ندارد[۳] و از این رو چیز دیگرى به این اندازه او را متأثر نمى سازد و به اسارت در نمى آورد.[۴] جرانت آلن گوید: قوه اى بزرگ تر یا بیشتر و گوناگون تر از احساس رنگ ها در زندگى ما اثر ندارد.[۵] اثرات روانى رنگ ها تا حدى است که مى توانند محیط را شاد یا حزن آور، سبک یا سنگین، گرم یا سرد جلوه دهند و در انسان احساس خوشحالى یا غم، قوت یا ضعف، اضطراب یا سکون و جز آن ایجاد کنند.[۶]
تا آن جا که تاریخ به یاد دارد، همیشه انسان به رنگ و آثار آن توجه داشته و از فرایندهایش در گذران زندگى، خاصه در پوشش ها و خوراکى ها بهره گرفته است. دیگر موجودات نیز هر یک به فراخور وسعت و گستره وجودى خود، متأثر از رنگ ها و آثار آن ها هستند و در ادامه حیات خویش بدان وابسته اند.
به دلیل نقش ضرورى و اهمیت غیرقابل انکارى که رنگ ها در چرخه حیات، به ویژه حیات انسانى ایفا مى کنند، خداوند رحمان در آیاتى چند از این عنصر حیاتى یاد کرده و به برخى از آثار آن اشاره فرموده است.
ما در این پژوهش، علاوه بر آیات از روایات و آراء فقها و گفته هاى روان شناسان و متخصصان علوم تجربى نیز در مورد پوشش هاى رنگى سود جسته ایم. پیش از ورود به اصل بحث به جاست درباره مفهوم رنگ و تفاوت آن با نور مطالبى تقدیم کنیم.

مفهوم رنگ
رنگ کیفیتى است که از ظاهر چیزى دیده مى شود مانند سفیدى، سرخى، سبزى.[۷]
زبیدى گفته است: رنگ کیفیتى است که از قرمزى و زردى و جز آن به وسیله چشم درک مى شود.[۸]
ابن منظور در این باره گوید: رنگ هیأتى است چون سیاهى و قرمزى. رنگ هر شى چیزى است که باعث تمایز آن از شىءِ دیگر مى شود.[۹]
طریحى نیز رنگ را چون ابن منظور تعریف کرده است.[۱۰]
بنابراین باید گفت که رنگ از مفاهیم بسیار واضح و معروف در میان عرف و فرهنگ هاى عمومى است به گونه اى که برخى از اهل لغت نیازى به تعریف آن ندیده اند.[۱۱] نکته مهم، تفاوت آن با نور است که در قسمت بعد به آن مى پردازیم.

مفهوم نور
مفهوم نور نیز چون رنگ از نظر عرفى بسیار بدیهى و بى نیاز از توضیح است. شیخ سهروردى در این باره نوشته است:
«ان النور لا یحتاج الى تعریف … لا شىء اظهر من النور فلا شىء اغنى منه من التعریف.»[12]
«نور به تعریف احتیاج ندارد; زیرا هیچ چیزى ظاهرتر از نور نیست. از این رو هیچ پدیده اى در تعریف بى نیازتر از نور نیست.»
ملاصدرا در این مورد مى نویسد:
«النور غنى عن التعریف کتعریف المحسوسات.»[13]
«نور چون دیگر امور حسى، مستغنى از تعریف است.»
علامه طباطبایى نوشته است:
«مفهوم نور، واضح است. نور، چیزى است که به وسیله آن اجسام سبک تر و متراکم، قابل رؤیت مى شوند.»[14]

نور از نظر علم فیزیک
برخى از پژوهشگران در تعریف نور از دیدگاه علم فیزیک گفته اند:
«نور، تابش مریى الکترومغناطیسى است که در خلاء با سرعت ۲۹۸۰۰۰ کیلومتر در ثانیه انتشار پیدا مى کند.»[15]
«نرمان. مان» درباره مفهوم فیزیکى نور و منشأ نور سفید گوید:
«درباره نور، چنین تصور مى شود که از ترکیب امواج الکترو مانیتیک و امواج انرژى نورانى که از یک منبع مثل خورشید سرچشمه مى گیرد، تشکیل مى شود. نور سفید از ترکیب همه امواج نورى تشکیل مى شود.»[16]
دهخدا در همین زمینه به نقل از برخى محققان، نور سفید را مجموعه هفت رنگ، دانسته و نوشته است:
«در رنگ هاى اصلى که به وسیله منشور ظاهر مى گردد، هفت رنگ است: قرمز، نارنجى، زرد، سبز، آبى، نیلى، بنفش.
نیوتن دانشمند معروف قرن هیجدهم، نخستین بار حدس زد که باید نور سفید، مجموعه این رنگ ها باشد و این امر را به وسیله گردش صفحه معروف خودش آزمود و ثابت کرد مجموعه این رنگ ها با هم، اثر نور سفید بر چشم مى گذارند.»[17]
البته تعبیر دهخدا خالى از تسامح نیست، و صحیح ـ همان گونه که مان و دیگران گفته اند ـ این است که گفته شود نور سفید، مجموعه هفت نور و یا به تعبیر دقیق تر، مجموعه همه امواج نورى است.[۱۸]

منابع و ماخذ:
۱- آذری‌نوش، شهناز، رنگ و طبیعت شفابخش آن‌ها، تهران، ققنوس، ۱۳۷۶.
۲- آصف‌زاده، محمدباقر، رنگ و زندگی، قزوین، حدیث امروز، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، ۱۳۸۳.
۳- انصاری، مصطفی، دنیای اسرارآمیز رنگ، ساری، شلفین، ۱۳۸۷.
۴- برندفلمار، کلاوس، رنگ و طبیعت شفابخش آن‌ها، ترجم? شهناز آذری‌نوش، تهران، ققنوس، ۱۳۷۶
۵- بیستونی، محمد، رنگ و روان‌شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث، قم، بیان جوان، ۱۳۸۵.
۶- تئو، گیمیل، رنگ درمانی، ترجم? فروغ حسن شعبانی، تهران، ۱۳۸۶.
۷- ساتون، تینا، هارمونی رنگ، ترجم? مریم مدنی، تهران، مارلیک، ۱۳۸۶.
۸- شاین، بتی، رنگ‌های شفابخش، ترجم? شیرین یادگاری، تهران، صورتگر، ۱۳۸۳.
۹- فریدی، احسان، رنگ و روان‌شناسی آن‌ها، تهران، دانش‌آوران معاصر، ۱۳۸۳.
۱۰- فلاحی، رضا و عطاردی، یوسف‌علی، روان‌شناسی رنگ و تبلیغات، تهران، گلگشت، ۱۳۸۲.
۱۱- محمدی، احسان‌الله، رنگ، هنر و موسیقی در قلمرو ادبیات، روان، فلسفه، دین، تهران، نشر زهد، ۱۳۸۴.
۱۲- وزیرنیا، سیما، نقاشی کودک، رشد، ویژگی‌ها، موضوع، کارکرد، تهران، قطره، ۱۳۸۰.
۱۳ – Buck, J.N. The House-Tree-Person Technique. Los Angeles, CA: Western
۱۴ – Campbell, J. Creative Art in Group Work. Oxford, UK: Winslow Press Ltd. 1993
۱۵- Dieter Heyer , Colour perception: mind and the physical world, edited by Rainer Mausfeld,  ‎ Oxford: ‎Oxford University Press, ‎2003
۱۶- Psychological Services. 1978
۱۷ -Jung, C.G. Mandala Symbolism. New Jersey: Princeton University Press. 1972
۱۸ -Kirson, E. “Change your dream,” in A. Robbins and L.B. Sibley (eds) Creative ArtTherapy. New York: Brunner/Mazel Publishers 1976.
۱۹ -Moriya, D.. Art therapy in schools. Boca Raton, FL: Author 2000
۲۰ -Rush, K. “The metaphorical journey: Art therapy in symbolic exploration.” Art Psychotherapy 5, 149–155. (1978).