فایل کامل و عالی تاریخچه و اصول بانکداری و بانکداری الکترونیک

در جامعه ها ی نخستین تحصیل انواع کالاهای تولید شده جهت مصرف فقط از راه تعویض کالا امکان داشت و این مبادله با مشکلات بسیاری همراه بود از جمله:

۱-تعیین ارزش کالا:بر اساس قبول واحد معین که مورد تأیید طرفین معامله باشد.

۲- تعیین خریدار و فروشنده:که هر دو نیاز به کالاهای عرضه شده طرف مقابل داشته و آماده مبادله دو کالا با یکدیگر باشند.

برای حل چنین مشکلاتی بشر در ابتدا اشیاء و کالاهایی را بعنوان تعیین کننده ارزش کالاها انتخاب کرد که با وجود رفع مشکلات بالا مشکلات دیگری پیش روی بشریت قرار گرفت.

تنوع تولید و رفع نیاز بشر از تولیدات مختلف در مسیر گسترش اقتصاد کشورها موجب پیدایش یک وسیله اقتصادی مورد قبول عامه بنام پول شد.

بانکداری در جهان بهنگامی آغاز شد که داد و ستد و مبادله کالا بین مردم شروع و حتی با گسترش تجارت پیش از آنکه پول به مفهوم جدید مورد استفاده قرار گیرد نیاز به خدمات موسسات بانکی محسوس تر گشت و احتیاج به یک وسیله پرداخت و سنجش ارزشها و بالاخص وصول مطالبات از مشتریان دور و نزدیک با وجود خطرات ناشی از نقل و انتقال پول ایجاب می کرد که این فعل و انفعالات توسط مؤسساتی بنام بانک انجام گیرد.

کلمه بانک اصطلاحی است قدیمی که از واژه آلمانی Bank به معنای نوعی شرکت اخذ و رواج یافته و شاید هم از کلمه Banco که یک لغت ایتالیائی و به معنای نیمکت صرافان بکار برده             می شده مشتق شده است.

۱-بانکداری دوره قدیم:

الف-بابل:معاملات بانکی به شیوه ابتدایی- مقررات مربوط به دادن وام و قبول سپرده و سرمایه گذاری در قوانین حمورابی-فعالیت معابد این شهر به عملیات بانکی حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح 

ب-یونان:اشتغال بعضی از معابد به صرافی علاوه بر بانکهای خصوصی از جمله معبد دلفی که به دلیل وجود جنگها،  داخل معبد مطمئن ترین محل برای نگهداری پول به شمار می آمد.

پ-ایران:قبل از دوره هخامنشی بانکداری به شیوه ابتدایی و در انحصار معابد و شاهزادگان بود.در زمان هخامنشیان بازرگانی رونق یافت و پول مسکوک رواج گرفت .بانک اجیبی متعلق به مهاجرین یهودی معروفترین بانک آن دوره بوده است . 

ت-رم:عملیات بانکی بانکداران رمی از بیشتر جهات شبیه  عملیات بانکی کنونی بوده است .

ث-چین:در حدود قرن ششم قبل از میلاد بانکداری رواج داشت.و اختراع کاغذ از نظر بانکداری اهمیت بسیار زیادی داشت.

۲-بانکداری قرون وسطی(قرون پنج تا پانزدهم میلادی)

در قرون وسطی بانکداری و تجارت به مفهوم آنچه در یونان و امپراطوری رم وجود داشت عملاً از بین رفت و پس از سقوط رم یک سیر قهقرایی در عملیات بانکی و سایر مظاهر تمدن بشری پیدا شد.

عرف بانکداری با انجام برخی فعالیتهای یهودیان حیات تازه ای یافت و به دلیل تعصب شدید مقامات کلیسا علیه دریافت  ربح از افراد و منع مشروط آن در مذهب یهود که گرفتن بهره از غیر یهودیان آزاد بود عملاً بانکداری در انحصار یهودیان قرار گرفت.

۳-بانکداری در دوره جدید:

با پیشرفت تدریجی تجارت و داد وستد در سواحل مدیترانه بخصوص شهرهای ونیز و فلورانس و با کشف آمریکا و راههای جدید و استقرار روابط بازرگانی بین غرب و شرق دامنه فعالیتها به دیگر نقاط نیز گسترش یافت.و نتیجه آن استفاده روز افزون از خدمات بانکی و ازدیاد روز افزون بانکداران بخصوص در شهر ونیز شد تا جایی که قدرت آنها به اندازه ای شد که پادشاهان پول قرض می دادند.

ورود طلا و نقره ی فراوان از آمریکا و رفع ممنوعیت دریافت بهره در آئین مسیح بر اثر فتوای  جان کالون رهبر پروتستانها نیز باعث ازدیاد و تکامل فعالیتهای بانکی شد.

در سالهای نخستین دهه ی ۱۹۷۰ بانکهای عمده تلاشی یکپارچه را برای فراهم ساختن امکان نقل و انتقال مستقیم پول به صورت الکترونیکی از یک حساب به حساب دیگر آغاز کردند.

ابداع کامپیوترهای شخصی و مودمها به ایجاد سیستمهای بانکی قابل دسترس از بیرون منجر گردید،پدیده ای که به بانکداری مبتنی بر رایانه های شخصی(‍Pc  banking)موسوم گردید.به ترتیب شرکتها توانستند ،با استفاده از رایانه های شخصی به سیستمهای بانکی متصل شوند و از طریق EFT ها (EFT=Electronical   funds   Transfer به معنی جابه جایی الکترونیکی وجوه ) و TT ها (جابجایی تلگرافی Telegraphical  Transfers )دست به نقل و انتقال وجوه بزنند.به علاوه انتقال الکترونیکی داده ها (EDI)معمولاً جزیی از EFT به شمار می آمد و پذیرش اسناد مربوط به سیاهه تجاری فاکتور و انجام خودکار پرداختها را پس از تأیید مدارک مزبور امکان پذیری نمود.

تا اواخر دهه ۱۹۷۰ مشتریان خرده می توانستند پرداخت به شرکتها را از طریق برداشت مستقیم (direct  debit) 

یا ATM انجام دهند.

در این روشهای پرداخت مبالغ مستقیماً از حساب بانکی مشتری به حساب شرکت منتقل               می شوند.امروزه گزینه های متعددی برای پرداخت وجود دارند که بیشتر آنها در بردارنده EFT می باشند.

۴-تعریف بانکداری الکترونیک

بانکداری الکترونیک :ارایه اتوماتیک خدمات سنتی و جدید بانکی از طریق الکترونیک یا کانالهای ارتباطی فعال.

بانکداری الکترونیک شامل سیستمی است که مشتریان مؤسسات مالی چه حقیقی و چه حقوقی را قادر می سازد،تا به حسابهای خود دسترسی داشته ،تجارت انجام داده یا اطلاعات درباره محصولات مالی و خدمات ،از طریق شبکه های عمومی یا محلی از جمله اینترنت بدست آورند.

مشتریان می توانند از طریق وسایل الکترونیکی مانند کامپیوتر شخصی (PC) ،منشی دیجیتال شخصی (PDA)،دستگاههای خودپرداز (ATM) تلویزیون،تلفن و یا موبایل به خدمات بانکداری الکترونیک دسترسی داشته باشند.

۶-

بانکداری اینترنتی Internet Banking  Online  Banking  

۱-سایتهای اطلاعاتی :حاوی اطلاعاتی درباره مؤسسه مالی و محصولات و خدمات آن مؤسسه می باشد.

۲-سایتهای عملیاتی:حاوی ابزارهایی جهت انجام معاملات و دسترسی به حساب می باشد که شامل :

الف-مدیریت حساب

ب-پرداخت و مشاهده صورتحساب

ج-افتتاح حساب جدید

د-سرمایه گذاری و واسطه گری

ه-قرارداد وام های تجاری 

و-پرداختهای B2B

ح-انتقال وجوه

۵-اجزای بانکداری الکترونیک:

۱- Telebanking :استفاده از تلفن برای اطلاع از موجودی و گرفتن صورت حساب .

۲-Creditcards   (کارتهای اعتباری):استفاده از کارتهای اعتباری جهت بالا بردن قدرت خرید

۳-Debit cards   (کارتهای بدهکار ):جهت استفاده از دستگاههای خود پرداز و پایانه های فروش

۴-  Pc Bankingاستفاده از کامپیوتر شخصی جهت دسترسی به حساب 

۵ ـ  TV Banking استفاده از تلویزیون جهت دسترسی به حساب 

۶-Internet Banking  استفاده از اینترنت جهت دسترسی به حساب 

۷- Mobile Banking  استفاده از تلفن همراه جهت دسترسی به حساب 

از سال ۲۰۰۲در یونیون بانک سوئیس به صورت آزمایشی اجرا شده است.

۱/۵-موارد اهمیت بانکداری الکترونیک

از نظر مشتریان بانک

۱-عدم نیاز به حضور فیزیکی در محیط بانک و صرف وقت جهت انجام امور بانکی 

۲-عدم نیاز به برخورد مستقیم با متصدی امور بانکی و امکان کنترل حساب از هر نقطه ی دلخواه 

۳-دسترسی به حساب به صورت ۲۴ ساعته 

از نظر بانک

 1-مهمترین مورد تغییر شیوه های اقتصادی 

۲-کاهش هزینه ها 

هر فعالیت از طریق اینترنت هزینه ای برابر یک سنت دارد .

هر فعالیت ATM هزینه ای برابر ۲۷ سنت دارد .

هزینه بانک برای مراجعه حضوری مشتری به باجه هر بار ۰۷/۱ دلار می باشد.

۳-کاهش حجم فعالیت نیروی انسانی 

۱۱- تاریخچه دستگاههای خودپرداز(ATM)

۱۹۶۰ First              Notional   

بانک نیویورک اولین دستگاه را در چندین شعبه خود بکار گرفت که مشتریان با استفاده از آن صورتحسابهای خود را پرداخت نموده و رسید دریافت می کردند.

۱۹۶۷ اولین دستگاه پرداخت کننده پول در شعبه بانک Barclays  به کار گرفته شد که به وسیله کارتهای کاغذی که از باجه های بانک تهیه می شد کار می کرد.

۱۹۶۸ تعدادی از شعب بانکی از دستگاههایی استفاده کردند که برای پرداخت به کارتهای پلاستیکی احتیاج داشت که از باجه بانک تهیه می شد و پس از دریافت پول کارت توسط دستگاه ضبط می شد و مشتری باید برای استفاده بیشتر کارتهای بیشتری تهیه می کرد.

۱۹۶۹ اولین ماشینی که کارت مغناطیسی را قبول می کرد در بانک Chemical در نیویورک به کار گرفته شد که توسط شرکت داکیوتل (Docutel)ساخته شده بود که این بانک در این مورد گفت ما در ساعت ۹ صبح روز ۳ سپتامبر سال ۱۹۶۹ درهای شعبه را گشودیم و دیگر هیچ وقت آنها را نخواهیم بست.

 1971 اولین دستگاه خودپرداز واقعی که تمام عملیات باجه را انجام می داد توسط شرکت داکیوتل ساخته شد در این سال شرکتهای دای بولد(Diebold) در آمریکا و فوجیتسو در ژاپن نیز دستگاههای مشابهی ساختند.

۱۹۷۳ این سال ،سال ازدیاد تعداد خودپردازها بود به طوری که ۲۰۰۰ دستگاه در امریکا نسب شد.

۱۹۷۴ در این سال ارتباط بین دستگاههای خود پرداز بر قرار شدو آنها به صورت Online به یکدیگر مرتبط شدند.

۷ بانکهای الکترونیکی (e-Banks)

-بانکهای الکترونیکی سازمانهای بانکی هستند که بدون داشتن شعبه خدمات بانکی ارائه می نمایند حسابهای معمولاً مجانی که کاربران ثبت نام می کنند ایجاد می شوند .برای ارسال وجه دارند حساب باید از حساب بانکی عادی خود پول واقعی به حساب بانکی الکترونیکی خود منتقل نماید.مبالغ منتقل شده در هر زمانی قابل برداشت از حساب هستند.هدف از این کار کاهش هزینه های انتقال بانکداری سنتی از طریق محدود کردن هزینه سربار شعب و مدیریت پول نقد است .اخیراً اشکال گوناگونی از الگوی بانک الکترونیک شروع به ظاهر شدن کرده اند،از جمله :

• بانکهای سنتی که هنوز هم همان نرخهای قبلی را مطالبه می کنند.

• بانکهای الکترونیکی کاملاً جدید که هیچ هزینه ای مطالبه نمیکنند.

• مراکز دلالی که حسابهای الکترونیکی سرمایه گذاری را اداره می کنند.

• شرکتهای بیمه ای که عملیات مربوط به حسابها را انجام می دهند.

• دزدها،کلاهبرداران و افرادی از این قماش

• تمام انواع پدیده های گوناگونی که هر روز ظاهر می شوند.

• اخطار درباره بانکهای الکترونیکی

Bدر برخورد با بانکهای الکترونیکی بسیار هشیار باشید.بعضی از آنها چهره ای هستند که جرم سازمان یافته را در پشت خود پنهان کرده اند و اغلب متعلق به سایر کشورها می باشند.بعضی از آنها نرخهای بهره ای ارائه می کنند که  به نظر می رسد بالاتر از آن هستند که حقیقت داشته باشند و تعداد زیادی از آنان نیز خارج از قلمرو قضایی بریتانیا واقع شده اند که دست شما برای تعقیب قانونی به آنها نخواهد رسید مگر این که در حال حاظر تحت پوشش ابلاغیه رسمی بروکسل مصوبه ششم ژوئن ۲۰۰۰ باشند.

پیشنهادی می کنیم در مواجهه با هر بانک الکترونیکی موارد زیر را مد نظر قرار دهید.

• از راههای سنتی درباره شرکت تحقیق کنید.(Rating  agency) 

• از طریق مراجعه یا تلفن به بانک از وجود آن مطمئن شوید.

• صحت ادعاهای آن را از طریق مراجعه به همکاران و طرفهای آن ،همچون مراجع تنظیمی رسمی،مسئول شکایات و … بررسی کنید.

• مقالات منتشره از سوی سازمانها  وکارگذاری های مرتبط را مطالعه نمایید.

• سری به انجمن های مرتبط بزنید.

• از جعلی نبودن سایت مربوط مطمئن شوید.

Rating  agency به مؤسساتی گفته میشود که در زمینه کاری مؤسساتی را که در آن زمینه فعال هستند با استفاده از یک سری عوامل مطرح در آن زمینه بررسی و درجه بندی می کنند.

۱۰تاریخچه ای مختصر درباره کارت اعتباری

گذشته کارت اعتباری به آغاز تجارت بر می گردد.به نظر می رسد که تعهد پرداخت در آینده از سالهای ابتدایی تاریخ بشر انجام می شده است که مقدمه ای بر امر مالی مبتنی بر اعتبار بوده است.

در ۱۹۵۸ بانک آمریکا (The   Bank  of  American)به صدور یک کارت آبی ـ طلایی و سفید در کالیفرنیا دست زد که به شماری از کاربران خاص امکان می داد که بدون پول نقد از تجاری که در طرح مشارکت داشتند خرید نمایند .کاربران مزبور می توانستند بعداً هزینه کالاهایی را که تهیه کرده بودند با بانک تسویه نمایند.

یکی از امتیازات استفاده از کارتهای اعتباری این است که استفاده کنندگان دیگر برای پرداخت بهای کالا نیازی به حمل پول نقد نداشتند.در ابتدا تنها ارایه یک کارت اعتباری کافی بود تا عدد مورد نظر درج گردد و عمل انتقال وجه کامل گردد.بعدها پردازش الکترونیک صدور مجوز و پرداخت را به صورت آنلاین امکان پذیر ساخت.در اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی اینترنت فرصتی نامحدود برای شرکتها فراهم آورد تا بتوانند بهای کالاها یا خدمات فروخته شده خود را به صورت الکترونیکی دریافت نمایند .وصلت غیر قابل اجتناب این دو فن آوری عقدی بود که در آسمان دنیای واقعیت مجازی بسته می شد.

ابتدا شماره کارت های اعتباری ،نام کاربران و تاریخ انقضاء کارت های اعتباری ،به اشکال حفاظت نشده در اینترنت ردو بدل می گردیدند .پس از آن فرایند مذکور به گونه ای تکامل یافت که بتوان با بهره گیری از امکاناتی همچون کدگذاری دسترسی به اطلاعات اعتباری هر کاربر را برای دیگر کاربران غیر ممکن سازد و روشی را در بر داشته باشدکه کاربران مطمئن شوند شرکت هدف آنها تنها شرکتی است که اطلاعات آنان را دریافت می کند.

برای اینکه بتوانید از طریق کارت اعتباری عمل دریافت وجوه را انجام دهید تنها لازم است که به عنوان یک بازرگان در بانک یا سازمان ارایه دهنده خدمات کارت اعتباری  ثبت نام کنید.در این حالت لازم است از یک تا ۳ درصد مبلغ را بسته به میزان گردش حساب و مقدار کالای فروخته شده خود پرداخت نمایید.علاوه بر آن تعدادی از فروشندگان دراینترنت هستند که وقتی یک بار اطلاعات اعتباری مشتری وارد وب سایت آنان شد برای دفعات بعدی که همان مشتری وارد سایت آنان شود اطلاعات او را پردازش می کنند و دیگر نیازی به وارد کردن مجدد اطلاعات وجود ندارد.

پردازش کارت اعتباری

وقتی که یک مشتری شماره کارت اعتباری ،نام و تاریخ انقضای آن را در اختیار شما قرار داد،برای کامل شدن عمل انتقال وجه دو کار باید انجام گردد:

۱-کارت اعتباری باید توسط شرکت ارایه کننده کارت اعتباری تأیید گردد تا شما بتوانید یک شماره جواز دریافت کنید.بدین ترتیب وقتی عمل واریز انجام میدهید این امر تا حدی تضمین می شود که اعتبار مشتری برای انجام معامله کافی است و کارت اعتباری او مسروقه نمی باشد.

۲-اطلاعات مربوط به کارت اعتباری باید در بنگاه اقتصادی طرف حساب شما عملاً به واریز وجه به حساب شما منجر گردد.

بعضی از شرکتها همچون سایبر کش (Cybercash)نرم افزارهای پردازش پرداختهای اینترنتی عرضه می کنند که این نرم افزار ها توانایی آن را دارند که اطلاعات مربوط به کارت اعتباری را به منظور دریافت مجوزها به صورت آن لاین دریافت و پردازش نمایند.به علاوه می توانند نرم افزارهایی را تأمین کنند که به مؤسسه مالی شما متصل شوند و عمل واریز الکترونیک وجوه را توسط کارت اعتباری به انجام برسانند.

منابع 

فصلنامه بانک صادرات  شماره ۲۰ صفحه ۸۶ 

فصلنامه بانک صادرات  شماره ۱۷ صفحه ۱۸ 

فصلنامه بانک صادرات  شماره ۲۳ صفحه ۶۸  

مجله فن آوری خوارزمی  شماره ۴ صفحه ۴ 

هفته نامه سپهر بانک صادرات شماره ۴۶۱ صفحه ۱ 

سایت www.cbi.ir

www.ftc.com

www.occ.com 

FFIEC handbook agust 2003