فایل کامل و عالی بررسی چاه های حفاری شده در سواحل خزر

I . چاههای حفاری شده سواحل خزر

چکیده تاریخچه ۱-I چاههای کم عمق حفر شده توسط کشورهای فرانسه – آلمان و اتحاد شوروی سابق

مقدمه : دستیابی به منابع قابل توجه نفت در طبقات پلیوسن زیرین که در منطقه آذربایجان شوروی  سابق و قفقاز و باکو ( باد کوبه ) به Productive Series   معروف بود در اواخر قرن ۱۹ و سپس گسترش چشمگیر فعالیتهای اکتشافی در خشکی و فلات قاره دریای خزر (شبه جزیره آپشرون در غرب خزر میانه ) و سپس شبه جزیره کراسنوودسک ( ترکمن فعلی از جمهوری ترکمنستان ) – بطور یقین از پارامترهای مثبتی بودند که اکتشاف نفت در رسوبات مشابه موجود در سواحل جنوبی دریای خزر را توجیه نمایند – به همین دلیل ببرسی اکتشافی رسوبات چلکن  Productive Series   از دیر باز مورد علاقه دولت ایران بوده است و کارشناسان خارجی مقیم ایران نیز به این اهمیت و لذا هر از چند گاهی با توجه به شرایط مناسب روز ، حفاریهایی در سواحل خزر جنوبی کشورمان انجام داده اند :

– شرکت تحقیقات فرانسه

این شرکت در سالهای بین ۱۹۳۰- ۱۹۲۸  در ناحیه بین علمده تا دره نکاء  ( شکل -۱ ) دو چاه اکتشافی کم عمق در نزدیکی چشمه های نفتی (See Page  ) ناحیه حفاری نمود . چاه شماره ۱ در نزدیکی (( نفت چال )) در ۵/۱۲ کیلومتری شرق بابلسر حفاری و در عمق ۵/۸۱ متری بدلایل نامعلوم حفر آن متوقف و متاسفانه اطلاعاتی از آن در دسترس نیست (شکل – 1 ).

چاه شماره ۲ در مغرب دهکده دشت کلا در مسیر بابل – بابلسرو حدود ۱۰ کیلومتری شرق – شمال شرق بابل قرار داشته و عمق نهایی آن ۱۰۷ متر که باز هم طبق مراجع موجود (۱۰) اطلاعاتی از آن در دست نیست ( شکل – 1 ) .

– کشور آلمان

توسط متخصصین آلمان در سالهای ۳۹- ۱۹۳۸ دو چاه اکتشافی دیگر در سواحل خزر حفاری گردید :

چاه شماره ۱ خشت سر واقع در غرب محمود آباد به عمق ۲۰۳ متر.

چاه شماره ۲ خشت سر نیز در همان حوالی و به عمق ۲۳۰ متر حفاری شد که هیچگونه اطلاع ثبت شده ای از این دو در دست نیست .

– اتحاد شوروی سابق
کارشناسان روسی در زمان اشغال و اقامت خود در ایران بین سالهای ۱۹۴۲- ۱۹۴۱ به حفاری  دو حلقه چاه اکتشافی در نواحی قائمشهر و بندر ترکمن اقدام نمودند :
چاه شماره ۱ در ۱۰ کیلومتری جنوب قائمشهر ( در کنار رود تلاروکمی پائین تر از تقاطع خط آهن با رود مذکور ) ( شکل – 1 ) .

چاه شماره ۲ در حوالی شرق بندر ترکمن که مطلقا هیچگونه اطلاعی از موقعیت دقیق این چاه و نیز اطلاعات حاصله از حلقه چاه مذکور در دسترس نمی باشد .

۲- I  چاههای اکتشافی حفاری شده توسط شرکت ملی نفت ایران :

در بین سالهای ۱۹۷۰ – 1960 شرکت ملی نفت ایران راسا اقدام به بررسی های اکتشافی در دشت گرگان – منطقه مازندران و دشت گیلان ( ناحیه انزلی ) را نمود و در طی مدت فوق مجموعا ۱۶ حلقه چاه خشکی در سواحل خزر حفاری نمود که از این تعداد ۱۱ حلقه در دشت گرگان ، ۳ حلقه در دشت مازندران و دو حلقه  چاه در غازیان و شفا رود گیلان حفر شده
( شکل – 2 ) . از میان آثار نفت و گاز اقتصادی در چاه گرگان ۳ گزارش شده است (۲) جدول شماره ۱ .
آثار نفتی در این چاه از مغزه هایی که از اعماق ۸۲۶ – 731 متری بدست آمده مشخص شد .
( رسوبات مربوط به آقچاگیل ) و بررسی آزمایشگاهی نیز وجود نفت را در آن تائید نموده است ( ۱۰ و ۲ ) بعلاوه در همین چاه به علت برخورد به گاز ( در عمق ۲۰۰۹ متری رسوبات چلکن ) – چاه دچار حریق گردیده و متاسفانه دستگاه حفاری (National   5  ) از بین رفته است .
در چاه جایگزین ( گرگان ۳ الف در ۳۰۰ متری چاه مذکور ) نیز به گاز و همراه – Condensate برخورد شده است که در آزمایشات اولیه قادر به تولید ۵/۷ میلیون پای مکعب در روز در فاصله ۲۰۳۸ – 2035 متری ( نشسته های چلکن ) بوده است  ( 8 و ۲ )
( جدول شماره ۲ ) .
در چاه شماره ۱ قزل تپه در ناحیه گرگان نیز طی لایه آزمائی های متعددی که همراه با اسید شویی بعمل آمده است یک زون گازی در فواصل ۴۷۵۹ – 4366 متری مشخص گردیده که متاسفانه به علت مشکلات حفاری موفق به آزمایش آن نشده اند ولی با توجه به I . F . P.  تست شماره ۱ انتظار ۵/۶ میلیون پای مکعب در روز – گاز از فاصله فوق ( رسوبات معادل شوریچه سن کرتاسه پائین ) داشته اند که البته بنا به توصیه مهندسی نفت در آنزمان
( سال ۱۳۴۶ ) مقرون به صرفه اقتصادی نبوده است لذا چاه برای همیشه متروکه اعلام گردیده بود . ( ۲ ) ( جدول شماره ۳ ) .

نتیجه و پیشنهاد : با توجه به مطالب گفته شده در این چکیده و نیز مراجعه به گزارشات تکمیلی چاههای ۱۶ گانه حفاری شده خشکی ( سواحل خزر ) پیشنهاد میگردد که از منتهی الیه شرق خزر به منتهی الیه غرب خزر یعنی از دشت گرگان و گنبد کابوس تا شفارود گیلان بررسی ها و عملیات ذیل صورت پذیرد :

الف – دشت گرگان به ترتیب اولویت :
حفاری جدید یک حلقه چاه به عمق نهایی ۳۵۰۰ متر در فاصله ۲۰۰ متری گرگان ۳ و ۱۰۰ متری گرگان ۳ – الف .

هدف : تولید گاز و یا نفت از نهشته های چلکن و سپس ( احتمالا ) کرتاسه  ( شکل – 3 )

لوله های جداری : Or 2250 m . 20,70m / 13   3/8 ,650 m  /   95/8 , 2150 m   / 7 , 2450 m /5 L . 2110 m T.D.

نوع گل : روغنی ( Oil base mud )

تبصره : پیشنهاد Work over     و یا   deepening  چاه قبلی ( گرگان ۳ الف ) داده نمیشود زیرا در طول سالیان دراز ( حدود ۳۵ سال ) قطعا لوله های جداری در اثر فرسودگی های شیمیایی و فیزیکی عمر مفید خود را از دست داده اند .

حفاری جدید یک حلقه چاه به عمق نهائی ۵۰۰۰ متر در فاصله تقریبی ۱۵۰ متری چاه شماره یک قزل تپه ( با کنترل کامل انحراف چاه در هنگام حفاری )

هدف : ارزیابی و انجام تست فواصل تقریبی ۴۷۵۹ – 4366 متری مربوط به رسوبات کرتاسه زیرین ( که در چاه مذکور بعلت مشکلات حفاری موفق بانجام آن نشده بودند .

۳۴۵۰       2200/5 L . / 8,800M . /95/8,2400 M. /7 L  . –   20, 190 M./ 13 3
T.D.       3550           –

نوع گل : روغنی ( Oil base mud )

ب – دشت ساحلی مازندران به ترتیب الویت :

حفاری جدید یک حله چاه به عمق نهایی حداقل ۲۵۰۰ متر در فاصله ۲۰۰ متری چاه حفاری شده ملزندران شماره یک .

هدف : رسیدن به راس رسوبات چلکن و حداقل حفاری ۱۰۰۰ متراز رسوبات این مقطع و آزمایش تولیدی آن .

زیرا در چاه مازندران یک به علت کم ظرفیتی دستگاه حفاری به رسوبات تولیدی ( چلکن ) برخورد نشده است ضمن اینکه طبق شواهد موجود (     )  آثار و گاز نفت هم در اعماق ۱۲۰۱ متری هم مشاهده گردیده است .

لوله های جداری : ۲۰.۲۵۰M. / 13 3/8, 45M. / 95/8 . 1800 M. /7, L.T.D

نوع گل : روغنی ( Oil base mud )

حفاری جدید یک حلقه چاه به عمق نهایی ۲۵۰۰ متر در فاصله ۱۵۰ متری چاه حفاری مازندران شماره ۳.

هدف : آزمایش کامل مقطع کرتاسه ( زیرا وضعیت چاه در سال ۱۳۴۰ تعلیقی اعلام شده و توصیه به Work over آن گردیده است )  ( 2 ) و به عقیده اینجانب احتمال رسیدن به رسوبات ژوراسیک هم در این منطقه می رود که به هر حال تست و تولیدی مقطع کامل کرتاسه و شناسایی چینه شناسی حاصله از حفاری مجدد بسیار مفید است .

لوله های جداری : ۲۰.۲۵۰M. / 13 3/8, 45M. / 95/8 . 1800 M. /7, L.T.D

نوع گل : روغنی ( Oil base mud )

ج – دشت ساحلی گیلان به ترتیب الویت :

۱- PV – حفاری جدید و عمیق یک حلقه چاه به عمق نهایی حداقل ۲۵۰۰ متر در فاصله ۲۰۰۰ متری چاه انزلی شماره یک که قریب ۳۰ سال قبل حفاری شده و بعلت کم بودن ظرفیت دستگاه حفاری ( Rig Frank  ) جبرا حفاری در عمق نهایی ۱۵۶۷ متری مقطع و این در حالی بوده است که به هدف نهایی که همانا رسوبات چلکن بوده است نرسیده اند .

هدف : آزمایش و تولید گاز یا نفت از طبقات چلکن

لوله های جداری : ۲۰.۲۵۰M. / 13 3/8, 45M. / 95/8 . 1800 M. /7, L.T.D

نوع گل : روغنی ( Oil base mud )

۱- S.R  – همان مشخصات فوق برای حفاری یک حلقه چاه جدید در فاصله ۲۰۰ متری چاه شفا رود شماره یک ( واقع در جاده انزلی – آستارا ) و جنب سواحل خزر پیشنهاد می گردد ولی توصیه اکید بر این است که قبل از حفاری چاه اخیرا حتما عملیات لرزه نگاری جدید انجام گردد زیرا طبق مراجع موجود ( گزارش تکمیلی چاه شماره یک اکتشافی شفارود ) گویا این چاه بر دامنه سنکینال ! حفاری شده است و راس طبقات چلکن هم در این چاه مشکوک انتخاب گردیده است .

و پیشنهاد میگردد در خلال حفاری چاههای منتخب در این گزارش حتما نمونه های حفاری شده برای آزمایشات ژئوفیزیکی ( تشخیص سنگ منشاء و نهایتا جهت مهاجرت هیدروکربور در سواحل خزر ) به پژوهشگاه صنعت نفت ارسال و قدم به قدم با نتایج نظرات کارشناسان و تلفیق داده های حفاری زمین شناسی و مهندسی نفت – چاههای  Development , Deliniation  بعدی حوضه ساحلی خزر تعیین و انگاه حفاری شوند .

همانطور که در گزارش اعلام شد انتخاب گل روغنی سبب میشود که ضمن جلوگیری از جذب آب به توسط فواصل طولانی رس ضخیم لایه در چاهها ی سواحل خزر ، ما را بی نیاز از انتخاب گل بسیا رسنگین – جهت جلوگیری از تنگ شدن چاه – نماید و این انتخاب صحیح و فشار Over balance  مناسب باعث میشود که از صدمه زدن به سازند یا Formation damage  – بمانند تجارب تلخ چاههای دریایی خزر – جلوگیری نمائیم .

بسمه تعالی

زمین شناسی سطح الارضی چاه مازندران :

حدود ۷۰۰ متر  : طبقات اقچاگیل ( پلیوسن بالایی ) شامل ماسه و مارن با اینترکالیشن کنگلومرا که فسیل های شاخص Potamides  ,  Mactera  ,  Cardium     دیده میشود .

۷۰۰ – ۴۰۰ متر  : سری قاره ای ( پلیوسن میانی – زیرین ) شامل کنگلومرا که به سمت شرق ( تالار تجن ) ضخامت به ۱۵۰۰ متر میرسد و به سمت شرق گلندرود ضخامت آن کاهش می یابد و اغلب ناپدید میگردد .

۴۵۰ – 170 متر  : طبقات سارماسین و لایه های Pholas   که به ضخامت چند صد متر در ناحیه ، تجن – تالار گلندرود دیده میشود .

۱۰۰ متر  : طبقات Spaniodontella   دارد .

۳۰ – 15 متر  : ماسه سنگ خاکستری و کنگلومرا با مارن قرمز مربوط به Vindo – bonian  مطابقت دارد .

۱۳۰ – 120 متر : مارن خاکستری و رس که با مارن های نواری و باندی     Vindo – bonian  در ناحیه تالار تجن که در بالای دگرشیبی کرتاسه قرار دارد مطابقت دارد .

در سواحل جنوبی خزر آشکوب های جوان تر از آپشرون ( باکو – خزر – خوالیشکین ) بخوبی در رسوبات سطحی توسعه ندارد ولی در کوژهای همجوار خزر این رسوبات بخوبی رخنمون دارند مخصوصا در جمهوری آذربایجان ( باکو ) که آقای Goluobyanikow واحدهای ذیل را ارائه می دهد :

۹ متر : رس و رسوبات داخلی  Recent
۶۶ متر : رسوبات قسمت بالائی و میانی کواترنر قدیمی ( آرلوکاسپین ) خزر قدیم
۶۰ متر : رسوبات قسمت پائینی کواترنر قدیمی ( آشکوب باکو )
۶۰۰ متر : اشکوب آپشرون ( رسوبات دریایی قاعده کواترنری ) که به ۳ بخش ( بالایی – میانی – پائینی ) تقسیم می گردد .

۶۰ – 40 متر  : آشکوب آقچه گیل  .

۱۳۷۴ – 1106 متر  : سری Productive  ( پلیوسن میانی – زیرین ) عموما ماسه که بالای رسوبات دریایی پونین سارماسین قرار دارد .

۲- ۱ تاریخچه چاههای حفاری شده :

در سال ۳۱/۱۹۳۰ گروه پژوهشگران فرانسوی دو چاه کم عمق در دشت ساحلی مازندران در منطقه ، نفت چاه ۵/۱۲ کیلومتری شرق بابلسر و دیگری در Daste – Kola  در تالار ۱۰ کیلومتری شرق تا شمال شرق بابل حفاری نموده که عمق اولی ۶۱/۳۵ متر است دومی به عمق ۲/۱۰۷ متر می باشد . هر دو چاه در رسوبات پر فسیل خزر قدیمی حفاری گردیدند . اما آشکوب با کو نرسیدند .

بعد از آن در سال ۱۹۳۶ دولت ایران دو چاه به عمق ۲۰۳ و ۲۳۰ متر در ۵۰۰ متری جنوب چاه M- 1   فعلی حفر نمود که لیتولوژی آن شامل رس ابی تا سبز زیتونی با ماسه و گراول بصورت متناوب و یک لایه ، ولکانیک خاکستری آتشفشانی ( توف ) در عمق ۱۳۵ متری در کف چاه عمق ۲۲۰ تا ۲۳۰ متر یک لایه ماسه ای دارای گاز سولفوره با فشار ۳۵ atm  میباشد دیده شد .

سپس بعد از جنگ جهانی دوم چاه توسط روسها جفر گردید که یکی از آن در محور طاقدیس هفت تن جنوب قائمشهر و دو تای آن نزدیک بندرترکمن حفر شده است .

۳- ۱ موقعیت چاه :

M – 1 در ۴/۶ کیلومتری غرب محمود آباد در غرب پل رودخانه Kheshtesar  و جنوب جاده در فاصله ۲۵۰ متری از ساحل با ارتفاع ۲۴/۵ متر نسبت به ساحل حفر گردید .

عمق چاه : عمق چاه ۰۰/۱۲۰۱ متر نسبت به سطح دریای خزر میباشد .

۲- چینه شناسی رسوبات چاه مازندران ۱ :

مجموع سکانس رسوبات چاه مازندران ۱ به ۸ بخش سنگی تقسیم میگردد که شامل موترد ذیل می باشد :

بخش ۱ ) ( ۹۵-۷۴/۲ ) ۹۲ متر

لیتولوژی آن شامل ماسه ریز دانه تا متوسط دانه سبز تا خاکستری رنگ که بطور پیوسته به ماسه ، درشت دانه و گراول تبدیل میشود . که دارای اینترکالیشن رس نرم سبز و آبی متمایل به سبز میباشد در قسمت میانی آثار مواد آلی تورب مانند و رس خاکستری – قهوه ای خاکی همراه با فسیل Cardiumedule  دیده میشود . رس خاکی بمقدار کم و بیش حاوی مواد آلی گربنیزه گردیده است و همراه با آثار گیاهی است . فون های موجود شامل : دو کفه ای های
گونه ( D.Trigonoides ) و جنس Monodacna و Adacna  میباشد البته Dreissensids بمقدار فراوان دیده میشیود و گاستروپداهای Micromel ania  و Clessiniola و Neritina دیده میشود و در رسوبات رسیخاکی بخش زیرین گاستروپداهای خشکی یا آب شیرین از نوع Planorbis , Helix دیده میشود .

سن یخش ۱ آرلوکاسپینبالایی ( قسمت بالایی خزر قدیم )

بخش ۲ ) ( ۹۵ – 225 متر ) ضخامت ۱۳۰ متر

لیتولوژی آن شامل : رس سبز زیتونی کم و بیش سیلتی کالیشن فراوان از ماسه آرژیلی دانه ریز بخصوص در قسمت بالایی و لایه های الیتی جدا از هم که ۳۰ تا ۴۰ متر در زیر راس بخش ۲ دیده میشود .

فونا شامل : Monodacna , D.Trigonoides , Didacna , Dreissenia , Pratrignoides   و گاسستروپدای می باشد .

سن بخش ۲ آرلوکاپیسن ( قسمت بالایی خزر قدیم )

بخش ۳ ) ( ۲۵۵ – 225 متر ) ضخامت ۳۰ متر

لیتولوژی آن شامل : ماسه کوربی کولا دار سبز تیره – خاکستری در قسمت بالائی درشت دانه تا کنگلومرائی و در قسمت پائینی ماسه ریزدانه آرژیلی با پیوستگی رسوبی تا بخش ۴ در راس بخش آثار نفت و گاز دیده میشود و از نوع آب شیرین ( Freshwater )

فونا شامل : درصد فراوانی از گونه های جنس Corbicula  در کنار Didacna گونه D.Praetriogonoides  و Dreissensia, Monodacna  گاستروپدا با سن پلیمسترن میباشد .

بخش ۴ ) ( ۲۸۹ – 255 متر ) ضخامت ۳۴ متر

لیتولوژی آن شامل : رس و سیلت آبی تا سبزرنگ است . فونا آن شامل  Dreissensia , Didacna  که در آن کمیاب شده است و گاستروپدا و مقداری مواد گیاهی از نوع چوب کربنیزه شده دیده میشود .

بخش ۵ ) ( ۴۰۴ – 289 متر ) ضخامت ۱۱۵ متر

ماسه توسط درشت دانه سبز تیره تا خاکستری با لایه های از ماسه دانه ریز و رس مارنی ماسه ای ریز دانه سیلتی شامل یک لایه نازک سفید تا خاکستری رس که ۳۰ متر بالای قاعده قرار دارد . ماسه ها دارای درصد زیادی Biotit  ( بیوتیت ) می باشند و در قاعده رسوبات ماسه ای درشت دانه سیاه رنگ دیده میشود .

فونای آن از نوع آب شورو شامل : گاستروپداهای کوچک  Micromel ania بخصوص دو کفه ای های Didacna و گونه D.Praetriogonoides و Monodacna  و Dreissensia و Ostracod  که سن این بخش را خزر قدیم آرلوکاسپین تعیین می کنند .

بخش ۶ ) ( ۸۷۰ – 404 متر ) ضخامت ۴۶۶ متر

لیتولوژی آن شامل : رس مارنی و کمی سیلتی نرم سبز زیتونی رنگ که بتدریج به شیل رسی سبز تیره و مارن سبز روشن تبدیل میگردد . در قسمت قاعده ، بخش رسی شیلی با دانه های سیاه رنگ ذغال همراه است و دانه های پیریت هم دیده میشود . ( محیط احیاء )

فونا شامل : استراکودها و گاستروپداهای کوچک – Didacna  و بطور کمیاب و اشکال نزدیک به گونه و ( D .Catillus  ,  D. Rudis  ) و در راس   D.Praetriogonoidesو
Dreissensia که سن این بخش را آشکوب باکو و در بخش بالایی تا قسمت پائینی خزر قدیم تعیین می کند .

بخش ۷ ) ( ۱۰۵۸ – 870 متر ) ضخامت ۱۸۸ متر

لیتولوژی آن شامل : رسو شیل مارنی متورق برنگ سبز تیره و در بالا اغلب سیاه رنگ که بتدریج به توده های رسی نرم و شیلی سبز زیتونی تغییر می کند . قسمت پائین تر از ۶۰ متر شامل درصد زیادی از مواد آواری دانه ریز شیل ماسه ای تا سیلتی همراه با اینترکالیشن نازک با سیلت و ماسه و شیل ذغال دار – در Base یک لایه ، ضخیم به ضخامت ۸ متراز گراول درشت دانه و ماسه سنگ دیده میشود . آب شور است .

فونا شامل : استراکودها بمیزان کم و گاستروپداهای کوچک و   Didacna بطور کمیاب با شکل نزدیک به  D .Catillus  ,  D. Rudis   میباشد . بر اساس تطابق لیتواستراتیگرافی با طبقات آقچه گیلین در نواحی روسیه تطابق دارد ، از لحاظ فسیلی کمیاب است .

بخش ۸ ) ( ۱۲۰۱ – 1058 متر ) ضخامت ۱۴۲ متر

لیتولوژی شامل شیل مارنی توده های سبز زیتونی که دارای لایه های نازک سیلت خاکستری تا ماسه دانه ریز و مارن زرد رنگ می باشد . وافق های دیگر آن شامل شیل همراه با ذرت سیاه رنگ ذغالی است و لایه های نازک خاکستری آتشفشانی در اعماق ۲۵ – 30 – 100 متر زیر راس بخش ۸ دیده میشود و در عمق ۲۱ تا ۲۵ متری در زیر راس سیلت استون و در عمق ۴۶ و ۵۹ زیر راس ماسه سنگ دیده میشود . آب شور دارای دارای مقداری گاز است .

فونا شامل : استراکودها و گاستروپدا در حد کم و  Didacna و Dreissensia و Monodacna و گونه Intermedia   و گونه M.catilloides بنابر این سن آن مربوط به آشکوب آپشرون میباشد . ضخامت کلی رسوبات در مقطع چاه مازندران I برابر با ۱۱۹۷ متر میباشد .

سن تشکیلات بر اساس داده های Bogachew  بر روی فون های Didacnidae  و Mondacnidae   انجام گرفته است .

خلاصه و نتیجه گیری

چاه مازندران I به عمق ۱۱۹۷ متر در لایه های رلیتوسن میباشد که به ۸ بخش لیتولوژی تقسیم گردید . ۵ بخش بالایی به ضخامت ۴۰۰ متر تشکیل یافته که لیتولوژی آن شامل تناوب ماسه با مقداری گراول و رس میباشد و مربوط به آشکوب گاسپین قدیم میباشد .

بخش ۶ و ۷ با ضخامت ۶۵۴ متر شامل رس سبز با یک لایه ، ضخیم از گراول در قاعده میباشد ، که مربوط به آشکوب باکو و در راس با پیوستگی رسوبی با رسوبات خزر قدیم میباشد .

بخش ۸ که تا قاعده ۴۲ متر ضخامت دارد از شیل مارنی – آرژیلی سبز رنگ با اینتر کالیشن نازک از ماسه و خاکستر آتشفشانی تشکیل یافته که مربوط به آشکوب آپشرونین میباشد .

در قاعده بخش ۷ زون گراولی و وزن ماسه ای بخش ۵ دارای آب شور است .

ماسه های بخش ۳ ( ماسه های کوربی کولا دار ) و بخش بالایی I دارای آب شیرین می باشد که در این قسمت آثار گاز متان و نفت و در عمق ۲۲۵ متری دیده میشود .

تحلیل چینه شناسی رسوبات چاه مازندران I

بطور کلی از قاعده بسمت بالا تا سطح رسوبات را مورد ارزیابی قرار می دهیم :

در قاعده آشکوب آپشرون در عمق ۱۲۰۱ متری دریای خزر دارای عمق کم بوده ( رسوبات ماسه سنگی که بدلیل ورود مواد گیاهی از خارج حوضه بداخل دریا و انباشت و تراکم آنها مقداری گاز ایجاد گردیده است . پس از آن دریا حالت آرام تری بخود گرفته و عمق آن کمی بیشتر شده ( سیلت استون تا حدی که در قسمت های فوقانی این آشکوب دریا بسیار عمیق تر گردیده و رسوبات شیل مارنی سیلت و مارن آهکی را ته نشین کرده است و البته وجود دانه های سیاه رنگ کربن در داخل شیل ها نیز دلیل مهمی در افزایش عمق آب می باشد . البته در این زمان آتشفشانی دماوند ۳ بار فعالیت  را از خود بصورت دوره ای نشان داده است که خاکستر های آن در عمق ۲۵ و ۳۰ و ۱۰۰ متری دیده میشود . در گذر به بخش ۷ دریا متحول گشته و دوباره عمق آن کاهش می یابد و انرژی حوضه افزایش یافته و رسوبات آواری به ضخامت ۸ متر را که شامل گراول و ماسه میباشد ته نشین می کند و پس از آن دوباره عمق حوضه افزایش یافته و انرژی حوضه کم تر میشود و به ترتیب رسوبات ماسه ، سیلت و شیلی را به جای گذاشته است که تناوب این رسوبات نشان دهنده تغییرات جزئی عمق می باشد و در بالای بخش دریا حالت عمیق تری بخود گرفته و در صد مواد کربناته افزایش یافته و دریا آرامش دارد و رسوبات شیلی سیاه رنگ را ته نشین کرده است . بدلیل کمبود اکسیژن در لایه های عمیق آب وجود جانوران کاهش یافته و تنوع فسیلی پائین است در قاعده بخشی ، رسوبات سیاه رنگ با دانه های پیریت که موید عمق زیاد دریا می باشد ته نشین میگردد و پس از عمق آن حوضه کمی کاسته شده و بدلیل افزایش درصد کربنات کلسیم رسوبات مارنی و مارن رسی ته نشین می گردد و بدلیل افزایش غلظت کربنات درصد فسیل ها در زون بالایی بیشتر گشته است . در قاعده بخش ۵ عمق دریا کاهش یافته و انرژی حوضه بیشترشده بنابر این رسوبات درشت دانه ، ماسه ته نشین میگردد و بدلیل وجود مواد آلی برنگ تیره میباشد . سپس دوباره دریا حالت باثبات تری بخود گرفته و ماسه های بیوتیت دار که از فرمایش سنگهای آذرین حاصل شده اند را ته نشین می کتد و دریا باز حالت آرام تر بخود گرفته و عمق بیشتر شده و رسوبات رسی بنتونیت ته نشین می گردد ، دوباره عمق کمی کاهش یافته و رسوبات سیلتی  – ماسه ای ته نشین و در انتها کاهش عمق حوضه بیشتر شده و رسوبات ماسه ای متوسط تا دانه های درشت ته نشین می گردد . در بخش ۴ در یا حالت متعادل تر بخود گرفته و عمق کمی افزایش یافته بنابر این رس و سیلت ته نشین میگردد  و در قاعده بخش ۳ عمق حوضه هنوز زیاد است و رسوبات آرژیلی ته نشین میگردد و بدلیل تراکم مواد آلی مواد هیدروکربور تشکیل میگردد و در راس این بخش دوباره از عمق حوضه کاسته شده و دریا پر انرژی گشته و رسوبات درشت دانه و کنگلومرایی ته نشین میشود که بدلیل وفور مواد غذایی دارای جانوران بی شماری است . در قاعده بخش ۲ کاهش عمق حوضه بمیزان خیلی زیاد دیده میشود و دریا حالت پرونده بخود گرفته است و رسوبات ائولیتی ته نشین میگردد و در قسمت بالایی دوباره عمق حوضه بیشتر شده و رسوبات ماسه ای آرژیلی دانه ریز همراه با سیلت و رس ته نشین می گردد و در قاعده بخش ۱ دریا هنوز عمق زیاد را حفظ کرده است و درصد مواد الی کمتر شده و رسوبات رس خاکی را ته نشین می کند و در قسمت میانی در اثرتجمع مواد آلی رسوبات رسی تورب مانند تشکیل میگردد که نشانه افزایش عمق است و در انتها عمق حوضه کم شده و دریا حالت پرونده بخود گرفته و ابتدر  رسوبات ماسه ای – سلتی و بعد گراولی را ته نشین می سازد و در حال حاضر عمق کمی بیشتر شده و رسوبات از نوع ماسه ای دانه ریز است . بنابر این همانطور که ملاحظه می گردد ریتم نوسانات دریا از قاعده آپشرون تا حال حاضر یک ریتم پریودیک میباشد و می توانند در اثرعوامل دوره ای تغییر یابد . بطور کلی در دفعات متعدد در حال پیشروی و پسروی بوده است . وجود زون آب شیرین در لایه های ماسه ای بخش ۱ و بخش ۳ نشان دهند افزایش میزان ورودی آب شیرین به طرف دریای خزر و بالا بودن میزان بارندگی و دبی رودخانه ها است زون آب شور موجود در بخش ۵ و ۷ نشانه ، ارتباط دریای خزر در این زمان خاص با حوضه های مجاور خود می باشد که سبب بالا رفتن درصد شوری آب دریا گشته است و حتی تغییر شرایط اکولوژیک سبب به هم خوردن تنوع جانوری شده و گونه های مهاجر در لابلای گونه های بومی در رسوبات قابل مشاهده می باشند . بنابر این همانطور که ملاحظه می گردد دریای خزر که بعد از آشکوب چلکن بصورت یک دریای بسته در آمده و عمق آن در آشکوب آپشرون افزایش یافته مجددا در آشکوب باکو دراثر بالا آمدن سطح آب دریا با

دریاهای مجاور خود یعنی دریای سیاه ، مرمر ، آزوف مدیترانه ارتباط برقرار کرده و مجددا پس از قطع مجددا این ارتباط در آشکوب کاسپین زیرین تا خوالیسیکن دوباره با حوضه های مجاور ارتباط یافته است .

بسمه تعالی

مشروح چاههای حفاری شده در سواحل خزر ( توسط شرکت ملی نفت ایران )

الف ) دشت مازندران :

در این دشت مجموعا سه حلقه چاه اکتشافی از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۴۰ از محمود آباد تا شمال شهرستان ساری حفاری گردیده که وضعیت آنها بشرح ذیل است :

چاه مازندران شماره ۱ (M – 1 ) :

محل : در ۵/۶ کیلومتری غرب برجستگی ژئوفیزیکی محمود آباد (Mahmood abad  ) در نزدیک گسل غرب محمود آباد و مجاور با چشمه نفتی خشت سر با مختصات :

شروع حفاری در سال ۱۳۳۶
عمق نهایی ۱۲۰۱ متر در رسوبات آپشرون ( به سن قاعده کواترنری )
آثار هیدروکربور در حین حفاری : گاز در شروع ماسه های  ( اعماق سطحی )
آثار هیدروکربور در حین حفاری : گاز( احتمالا متان ) در ماسه های آشکوب آپشرون
D.S.T.  : عدم موفقیت برای انجام فاصله ۱۱۱۷ – 1104 متری ( بدلایل حفاری )
متروک

چاه مازندران شماره ۲ (M – 2 ) :

محل : در حدود ۵/۹ کیلومتری جنوب محمود آباد – در شرق جاده محمود آباد به آمل

شروع حفاری در سال ۱۳۳۶
عمق نهایی ۵/۱۸۵۷ متر در رسوبات چلکن ( به سن پلیوسن زیرین – میانی )
زمین شناسی : از ۱۴۸۴ متری احتمالا شروع رسوبات قاره ای ( چلکن )
D.S.T  : فقط جریان ?ب شیرین تا عمق ۲۳۷ متری و آب نمک از ۳۵۸ تا ۱۰۴۲ متری و نتیجه نهایی مایوس کننده و متروک دائم

چاه مازندران شماره ۳ (M – 3 ) :

محل : در اطراف برجستگی ژئوفیزیکی نکاء (Neka gravity high  ) در ۲ کیلومتری شمال پلاژ فرح آباد سابق ( پلاژ شهرداری فعلی ) ، و در زمان حفاری (۱۳۴۰ ) در حدود ۴۰۰ متری خط ساحلی دریای خزر قرار داشته بود .

شروع حفاری سال ۱۳۴۰
عمق نهایی ۱۴۴۴ متر ( در داخل آهکهای زیر دگرشیبی بین ترسیر و کرتاسه ) .
آثار گاز در فاصله ۱۱۶۸ متری در حین حفاری گزارش شده است ولی نمودارهای الکتریکی و رادیواکتیو چاه ، چیزی نشان نداده است .
D.S.T : به پیشنهاد مهندسی نفت انجام نگردیده است ( بدلیل فوق ) و چاه سیمان پلاگ گردیده و در وضعیت تعلق ، رها گردیده است .

نتیجه : به پیشنهاد کارشناسان وقت (۱۳۴۰ ) Work over  داده شده است . بنظر اینجانب نیز در بخش اول به این گزارش لطفا توجه شود .

در این دشت مجموعا ۵ حلقه چاه حفاری شده است .

خصوصیات دشت :

افزایش سکانس رسوبی ترسیر – کواترنری از شرق (۱۲۳۴متر ) به غرب( ۴۲۶۷ متر ) که قاعده توالی ترسیر در غرب دشت شیب دار است و بیانگر یک فرونشینی (subcidence ) مداوم و رسوبگذاری این دشت در خلال دوره های نئوژن و کواترنر میباشد .

سنگ مادر هیدروکربور در دشت گرگان احتمالا پالئوزوئیک ( پرمین ) است . سنگ پوشش در ساختمانهای زیرزمینی دشت گرگان ، عبارت از رسوبات زیر آهک های کرتاسه زیرین و نیز سکانس کرتاسه میانی .

تغییرات شدید سنگ شناسی در جوانب (facies change ) بعلت حضور برجستگی پیش از پیشرویهای نهشسته های دریایی ترسیر در منطقه دشت گرگان .

وجود سکانس ضخیم از رسوبات دریایی thick marin sedement of mio – Pliocene  در زیر دشت ( شمالی گرگان ) از نکات بسیار مهم در رابطه با قابلیت حضور هیدروکربور در منطقه است .

شرکت  U.G.C  در سال ۱۳۳۶ ساختمانی اثبات نمود که در قالب دو مجموعه :  

۱- در غرب گنبد کابوس
۲- در مجاورت گل فشان گاریناریک تپه که هر دو تحت عنوان ساختمان گرگان نامیده شدند .

ویژگیهای چاههای ساختمان گرگان :  

چاه شماره ۱ گرگان (Go – 1 )

محل : در جنوب شات پوینت لرزه نگاری در حدود ۴۰ کیلومتری شرق خلیج حسینقلی
شروع حفاری در سال ۱۳۳۸
عمق نهایی ۲۰۱۰ متر در رسوبات چاکن (Brown beds ) و شروع چلکن در عمق ۹۵۵ متری گزارش شده .
آثار گاز در حین حفاری ( در گل حفاری ) در فواصل ۳۴۹و ۳۶۳ و۱۲۲۰ و ۱۴۵۸ و در مغزه ها در اعماق ۱۶۹۶ و ۱۷۰۱ و ۱۷۱۲ و متری .

D.S.T : هیچ نوع آزمایش دیگری انجام نشده است .
چاه سیمان پلاگ و متروکه گردیده است .
نتیجه ای که از این چاه حاصل شده است ، اطلاعات ارزشمند زمین شناسی پالئونتولوژی و چینه شناسی بقرار ذیل میباشد :

حضور یک واحد ماسه سنگ کنگلومرائی حاوی گلوکونایت و مارنهای ماسه ای الیتی در قاعده سکانس باکو ( تاپ آپشرون )
حضور سکانس مولوسک و ( روزنداران  – Foraminifera – دوباره نهشت ) ، در باکو

    مثل :                                                                          Globigerina
Globotruncana
Globorotalia
 
در آپشرون همان فسیل ها + استراکودهای جدید و افزایش مینرال میکا و در بخش تحتانی آشکوب ، حضور مواد آتشفشانی .

تشخیص محیط رسوبی احیاء در رسوبات آقچاگیل ( به ضخامت ۵۰ متر ) متشکل از شیل ورقه ای سیاه رنگ حاوی میکا و پیریت که بطرف پائین تبدیل به مارن سفید میکادار همراه با لایه های ماسه بی رنگ دارای اثر اکسید آهن میگردد و فسیلهای استراکد و مولوسک آن پیریتی شده است .

چاه شماره ۳ گرگان

محل : این چاه بجای شماره ۲ گرگان که حفاری نگردید ، انتخاب و در روی برجستگی ژئوفیزیکی گاریناریک تپه (Garniarik Tappeh Mud volcano   ) قرار دارد .

شروع حفاری سال ۱۳۳۹
عمق نهایی ۵/۲۰۹۰ متر در رسوبات چلکن
آثار گاز و بعضا نفت در فواصل ذیل ( هنگام حفاری ) :
۴۳۷ متری ، ۴۸۵ متری ، ۱۳۱۲ متری ، ۱۶۴۱ متری ، ۱۷۳۷ متری ، ۲۰۵۰ متری ، ۵/۲۰۹۰ متری ،
D.S.T  انجام نشد – زیرا به علت برخورد به لایه گازدار پرفشار در عمق ۵/۲۰۹۰ متری ( رسوبات چلکن ) ، چاه فوران و دستگاه حفاری ناسیونال ۵۰ دچار حریق و از دست رفت و چاه سیمان پلاگ و متروک شد و بجای آن و بجای آن و در فاصله ۳۰۰ متری ، چاه شماره ۳ الف گرگان برای حفاری در نظر گرفته شد .

چاه شماره ۳ الف  گرگان

محل : در ۳۰۰ متری شرق چاه گرگان ۳ ( با جهت شمال ۷۸ درجه غرب )
شروع حفاری سال ۱۳۴۲
عمق نهایی ۵/۲۳۷۷ متر در کرتاسه – تاپ چلکن در عمق ۱۳۳۴ متری .

آثار گاز و بعضا نفت :

الف ) در هنگام حفاری در اعماق : ۶۰ متری ، ۲۹۹ متری ، ۴۶۵ متری ، ۲۵۲۰ متری ، ۵/۲۴۷۸ متری ، ۲۵۰۷ متری ، ۳۰۲۱ متری ، ۳۰۴۲ متری ،

ب  ) در D.S.T  فواصل کلی ۵/۲۰۳۵ تا ۲۵۰۱ متری

D.S.T  در سوراخ انحرافی لوله گزارش شده فاصله ۲۵۳۰- ۵/۲۴۴۷ متری انجام شد ( زیرا متاسفانه به علت چسبیدن لوله ها در عمق ۵/۳۳۷۷ متری ، ناگزیر حفاری قطع شد ).

نتیجه : آزمایشات نقاط مشبک کاری شده نشان داد که فواصل ۵/۲۰۳۸ – 2035 یک زون گازی خوب بوده و تخمینا با نرخ ۵/۷ میلیون پای مکعب در روز ، میتوانسته تولید گاز از ماسه ازماسه های فاصله فوق داشته باشد ، ضمن اینکه مغزه دیوار چاه (Side wall core  )
نیز بیانگر حضور نفت در ماسه در فاصله ۲۴۷۸ متری میباشد .

چاه موقتا در سال ۱۳۴۳ متروک گردید . بنظر اینجانب حفاری یک حلقه چاه جدید در جوار این چاه ( با انتخاب گل روغنی مناسب ) ضروریست .

 چاه شماره ۴ گرگان (Go – 4 )

محل : برروی یک ساختمان گنبدی شکل ژئوفیزیکی یکی هم محور با ساختمان گاریناریک تپه ، در نزدیک گنبد قابوس .
شروع حفاری در سال ۱۳۳۹
عمق نهایی ۹۹۲ متر در رسوبات کرتاسه زیرین ( آلبین )
فاقد آثار هیدروکربور در خلال حفاری
D.S.T انجام و فاقد هیدروکربور ولی دارای تولید آب شیرین پرفشار با نرخ ۵۰۴۰ بشکه در روز در اعماق ۵/۱۷۵ – 5/129 متری .

نتیجه : این چاه بعنوان یک چاه تولید آب شیرین تکمیل و تحویل وزارت کشاورزی گردیده است .

چاه شماره ۵ گرگان

محل : بر روی دامنه غربی ساختمان گنبدی شکل ژئوفیزیکی نزدیک گنبد قابوس 
شروع حفاری ۱۳۳۹
عمق نهایی ۱۴۰۸ متر در رسوبات کرتاسه زیرین
فاقد آثار هیدروکربور در خلال حفاری
D.S.T انجام و فاقد هیدروکربور ولی دارای تولید آب شیرین از ماسه های سطحی با تولید ۱۸۰۰ بشکه در روز فاصله ۲۰۳ – 181 متری .

نتیجه : این چاه با کاربرد گراول پکینگ و تکمیل آن بعنوان یک چاه تولیدی آب شیرین تحویل وزارت کشاورزی گردیده است .
ج ) ساختمان ایمر :

این ساختمان با عملیات لرزه نگاری مشخص و ساختمان آن طاقدیسی است طویل با جهت Sw- Ne در جنوب غرب گنبد قابوس در نزدیکی دریاچه ایمر و تقریبا ۸۰ متر غرب شات پوینت ۱۰۹ از خط لرزه نگاری G . W . 38 

چاه شماره یک ایمر :

محل :حدود ۱۵ کیلومتری جنوب ۱۸ درجه غرب چاه شماره ۵ گرگان
شروع حفاری در سال ۱۳۴۴
عمق نهایی ۲۳۵۶ متر در کرتاسه زیرین
فاقد آثار هیدروکربور در چلکن و هنگام حفاری و همچنین تست هم انجام نشد و به لحاظ شیب زیاد و ضخامت زیاد طبقات و عدم توانایی ظرفیت دستگاه ، توقف حفاری در عمق نهایی ۲۳۵۶ و چاه بطور دائم متروکه اعلام شد .

د ) ساختمان پهلویدژ ( آق قلا )

این ساختمان ژئو فیزیکی توسط  شرکت W.G.C  در دشت گرگان مشخص شده است که در فاصله تقریبی ۲۳ کیلومتری شمال شرق شهر گرگان قرار دارد .

چاه پهلویدژ – 1 :

محل : این چاه در دشت گرگان و ناحیه شماره ۲۲ ژئوفیزیک قرار دارد .
شروع حفاری در سال ۱۳۴۴
عمق نهایی ۷/۳۴۵۲ متر در کرتاسه زیرین
دارای آب شیرین و آب نمک در خلال حفاری
در D.S.T  تولید آب نمک  بمقدار ۷ – 4 بشکه در ساعت در فواصل ۱۲۳۱ تا ۱۲۳۷ متری ( در داخل رسوبات چلکن ) و فاقد آثار هیدروکربور
وضع چاه متروکه

ساختمان اینچه :

ساختمانی است ژئوفیزیکی با جهت N. W , SE  که در ۶/۲ کیلومتری شرق شهرستان پهلویدژ ( آق قلا ) قرار داشته و توسط شرکت  W.G.C تعیین گردیده و از ترکیب دو طاقدیس شمالی – جنوبی تشکیل شده است که ساختمان جنوبی با ابعاد ۵/۳ و ۵/۱. ۹ کیلومتر و بستگی قائم ۷۹ متر و طاقدیس شمالی با ابعاد ۵/۳ . ۱۳ کیلومتر و از طریق یک Saddle از هم جدا گشته اند .

چاه شماره ۱ اینچه

 محل : این چاه در دشت گرگان و حدود ۵/۲ کیلومتری شرق جاده آق قلا – تنگلی قرار دارد .
شروع حفاری در سال ۱۳۴۵
عمق نهایی ۵/۳۶۶ متر در اقچاگیل ( پلیوسن بالایی )
آثار گاز متان در خلال حفاری در فاصله ۳۶۶ متری و نیز فوران شدید و پر فشار آب شیرین در همین عمق که به علت آن آسیب به فونداسیون محل چاه وارد آمد و ناگزیر حفاری قطع و چاه بطور دائم رها گردید .

چاه فاقد هر گونه تست و مغزه و لوگ های الکتریکی است .

چاه شماره ۲ اینچه

محل : این چاه نیز در دشت گرگان قرار دارد و به علت عدم موفقیت در حفاری چاه ۱ اینچه انتخاب گردید .
شروع حفاری در سال ۱۳۴۵
عمق نهایی ۲۴۱۰ متر در پالئوژن (الیگوسن )
نتیجه : این چاه نیز به علت فوران شدید مخلوط آب نمک و گاز در فاصله ۲۴۱۰ منری متروکه شد ولی بعنوان یک چاه تولیدی آب کم شور ( در فاصله ۱۹۵۵ – 1900 ) تکمیل گردید .

و- ساختمان قزل تپه :

بر مبنای بررسی های لرزه نگاری شرکت W.G.C ساختمان طویل قزل تپه با بستگی افقی حدود ۹۰ کیلومتر مربع و بستگی قائم ۵۰۰ متر ( در کرتاسه زیرین ) ، در نزدیک روستای قزل تپه کشف شد .
رسوبات سازند مراو تپه تحتانی ترین بخش این طاقدیس ژئوفیزیکی را تشکیل میدهد و ابعاد آن ۸ . ۵/۱۴ کیلومتر است .

هدف از حفاری در ساختمان قزل تپه ، ارزیابی نفت و گاز در نهشته های کرتاسه زیرین
 ( تیرگان و شوریجه ) بوده است .

چاه قزل تپه شماره ۱ :

محل : در حدود ۱۶ کیلومتری شمال ۹ درجه شرق چاه شماره ۵ گرگان قرار دارد .
شروع حفاری در سال ۱۳۴۵
عمق نهایی ۴۷۵۹ متر در سازند شوریجه ( قاعده کرتاسه ) که لازم بتذکر است در این چاه و در عمق ، به سر سازند رسوبات ژوراسیک برخورد نگردید .

دگرشیبی زاویه دار پلیوسن ( قاعده چلکن و کرتاسه زیرین ) در این چاه در عمق ۸۴۹ متری تعیین گردید وراس طبقات چلکن قریب ۸۰ متربالاتر یعنی در عمق ۷۸۰ متری مشخص شد ،
بنابر این ملاحظه میگردد در منتهی الیه شرق مازندران ( بهشهر – گنبد قابوس ) ، ضخامت ۱۵۰۰ متری رسوبات چلکن ( طبقات تولید = قاره ای ) بطور محسوسی کاهش یافته و به ۸۰ متر رسیده است .

و در همین جا پیشنهاد میگردد در ادامه حفاریهای چاههای خشکی سواحل خزر در منطقه شرق گرگان و بویژه گنبد قابوس ، هدف اصلی از ارزیابی نفت و گاز ، رسوبات کرتاسه باشد زیرا چلکن همانطور که اشاره شد ، ضخامت کمی را دارا میباشد .

* آثار هیدروکربور 

هر چند که هدف اصلی در این چاه نفت موجود در آهک های سازند تیرگان ( کرتاسه زیرین ) بوده است و راس طبقات این سازند بر مبنای پالئونتولوژی در عمق ۳۵۸۱ متری ظاهر گشته است ولی فاقد نفت بوده و در طی حفاری و یا آزمایشات متعددی که در این چاه انجام گردیده ، اکثرا جریان شدید آب نمک همراه با اندکی گاز گزارش گردیده است ولی در یک D.S.T  فاصله ۴۳۶۶ متری را زون گازی نشان داده که نتیجه تست هم این اینتروال ( به سن کرتاسه زیرین و با نام معادل سازند شوریچه ) را تولیدی معرفی ولی متاسفانه به علت اشکالات حفاری تست بطورکامل دراین فاصله انجام نشده است.
 
نتیجه : بر اساس I. F. P  بمقدار ۵۱۰ پاوند بر اینچ مربع در تست شماره یک ، تولید ۲۰۰ بشکه در ساعت آب نمک با شوری P . P.M 8900 همراه با ۴/۶ میلیون پای مکعب گاز در روز حداقل انتظاری است که از این سازند ( شوریجه ) میتوان داشت .

پیشنهاد : همانطور که در بخش اول این گزارش متذکر گردید ، حفاری یک حلقه چاه جدید در جوار و فاصله نزدیک به چاه قزل تپه شماره یک با گل مناسب ( روغنی ) ضروری است زیرا :

۱- ناکامی در انجام تست در زون گازی فوق الذکر را جبران مینماید .
۲- احتمال رسیدن به سر سازند ژوراسیک ( معادل سازند مزدوران در کوپه داغ ) و انجام مقداری حفاری در آن میسر میشود .

وضع فعلی چاه : بنا به گزارش مهندسی نفت در سال ۱۳۴۵ چاه قزل تپه علیرغم حضور گاز ، اقتصادی تشخیص داده نشده است ، بنابر این چاه سیمان پلاک و بطور دائم متروکه اعلام شده است ؟

چاه قزل تپه شماره ۲ 

محل : این چاه نیز در دشت گرگان و در شرق چاه قزل تپه شماره ۱ حفاری گردید .
شروع حفاری در سال ۱۳۴۸
عمق نهایی ۵۸۷۲ متر ( درزمان خود ، عمیق ترین چاه خاورمیانه محسوب میشد .
( در رسوبات ژوراسیک زیرین ، سازند شمشک )
تعداد ۱۲ مغزه از رسوبات کرتاسه میانی – تحتانی گرفته شده و نیز نمودارهای الکتریکی و رادیواکتیو از دیواره چاه تحصیل شده است .
D.S.T  لایه آزمائی های متعدد چاه باز و لوله گزارش شده از سازندهای تیرگان و شوریجه
 ( کرتاسه زیرین ) و مزدوران و شمشک ( ژوراسیک بالایی و میانی ) ، از این چاه بعمل آمده است که متاسفانه عدم هر نوع تظاهر هیدروکربورب را در این چاه تا عمق ۵۸۲۷ متری بهمراه داشته است .
وضعیت نهایی : چاه بعنوان چاهی خشک اعلام متروکه شده است .

نتیجه نهایی حفاری چاههای دشت گرگان سال ۴۸

۱- در ایران
۲- در کشورهای همسایه شمالی ( با تاکید بر جمهوری های ترکمنستان و آذربایجان )

۱- در ایران

الف ) سواحل جنوبشرقی خزر ( دشت گرگان )
بر مبنای نتایج حفاری تعداد ۱۱ حلقه اکتشافی در این منطقه :

صرفنظر از رسوبات ژوراسیک زیرین – میانی ( سازند شمشک ) نهشته های آهکی سازند مزدوران ( ژوراسیک بالایی ) روی سازند شوریجه ( کرتاسه زیرین ) تنها هدف قابل توجه و قابل دسترس در دشت گرگان و گنبد قابوس در جوار چاههای حفاری شده قزل تپه میباشند .

ترسیر : نهشته های چلکن ( معروف به سری تولیدی درجمهوریهای ترکمنستان و آذربایجان )
رو به غرب دشت گرگان دارای افزایش ضخامت ( تا حدود ۱۵۰۰ متر ) میباشند که از این مساله با توجه به افزایش ضخامت رسوبات جوانتر ( اشکوبهای آقچاگیل و آپشرون ) میتوان استفاده نمود و با توجه به احتمال وجود توده های ماسه ای در این دو اشکوب ، شانس امکان کشف هیدروکربور را در منطقه افزایش دهیم .

ب) سواحل جنوب غربی خزر ( دشت محدوده انزلی و شفارود )

برمبنای حفاری دو حلقه چاه اکتشافی در این منطقه ( بویژه اطلاعات صحیح تر چاه شماره ۱ انزلی و انتخاب اولیه دستگاه حفاری با ظرفیت بالا و بکاربردن گل حفاری مناسب ( روغنی ) میتوان یک مقطع نسبتا کامل ( قریب ۱۳۰۰ متر ) از رسوبات ترسیر ( چلکن ) را حفاری و تست نمائیم . ( در بخش اول تاحدودی به جزئیات چاه انتخابی اشاره شده است . )

۲- در کشورهای همسایه سواحل جنوبی خزر

الف ) در جمهوری ترکمنستان   

در جهت شمال و در محدوده سر زمین جمهوری ترکمنستان نی ضخامت رسوبات چلکن از شرق (۹۰۰ متر ) رو به غرب ( تا داخل شبه جزیره چلکن ) ، افزایش یافته است ( تا ۲۶۰۰ متر ) در چاههای در یایی ترکمنستان در دریای خزر ، رسوبات چلکن بر روی نهشته های معادل ویندوبوتین – سارماسین قرار داشته ، حال آنکه در قسمت های شرقی تر و در داخل خاک ترکمنستان رسوبات اشکوب چلکن مستقیما بر روی رسوبات کرتاسه قرار میگیرد .

ب ) در منتهی الیه سر حد جنوبی جمهوری آذربایجان (نخجوان )

طبق اطلاعات موجود ، حفاری یک حلقه چاه در ناحیه لنکران ( نزدیک آستارای ایران ) مواد هیدرکربوری را در تعداد ۹ لایه افق ماسه ای در نهشته های اشکوب چلکن نشان داده است که البته ضخامت چلکن در خشکی جنوب جمهوری آذربایجان بمراتب کمتر از ضخامت ۴۰۰۰ متری این اشکوب ( یا سری تولیدی ) در چاههای دریایی منطقه باکو است این میدان گاز و کندانسیت تولید نموده و نام آن قنریل آغاج است .

۳- نتیجه و تفسیر Correlation  چاههای دشت گرگان و ازندران :

۱/۳ سکانس زیر دگرشیبی :

در شرق ناحیه گرگان و در مجاورت بخش غربی  کوپه داغ (محدوده چاههای قزل تپه ) و در زیر رسوبات پلیوسن ( سری قاره ای ) و دگر شیبی بین ترسیر / مزوزوئیک  ، ضخامت قابل توجهی از رسوبات کرتاسه زیرین مشتمل بر شیل های آهکی و آهک های رس دار ملاحظه که به لحاظ عدم وجود هر گونه عامل مشخصه ، تحت عنوان رسوبات غیر قابل تفکیک سنگانه – سرچشمه و یا بطور محلی سازند مراوتپه نامگذاری شده و درسمت غرب بخشی از سکانس مذکور حذف شده و رسوبات کرتاسه زیرین را در این منطقه ، سکانس شیل های توفی (Aptian  ) تشکیل میدهد .

اطلاعات حاصل از چاه مازندران ۳ ( M – 3 ) نشاندهنده اینست که در زیر دگرشیبی ترسیر
مزوزوئیک ، یک سری کربناته با شیل های اوربیتولین دار و بلمنیت دار وجود دارد که سن ان معادل L .Aptian  و Albian,U  . در نظر گرفته شده است که از نظر سنی هم ارز رسوبات غیر قابل تفکیک سنگاته سرچشمه درمشرق ناحیه گرگان است .

۲/۳ سکانس رسوبات پالئوسن – ائوسن :

در محدوده چاههای ایمر ، پهلویدژ ، گرگان ۳ و۳ الف و اینچه بر روی دگر شیبی ترسیر / مزوزوئیک  یکسری رسوبات تخریبی متعلق به پالئوسن – ائوسن ( فسیل – Nummulites )
مشاهده شده که در جهت شرق و غرب منطقه نازک شدگی دادند .

۳/۳ سکانس میوسن :

در خلال دوره پالئوژن و همزمان با جنبش های فاز میانی کوهزایی آلپی ، که مصادف با تشکیل نخستین برجستگی های البرز بوده ، بر شمالی جبال البرز از آب کاملا خارج و شرایط عدم رسوبگذاری به استثناء برخی موارد محدود در این منطقه ، تا دوره میوسن میانی همچنان ادامه داشته است . رسوبات مهم اشکوبهای میوسن (Sarmation – Vindobonian  ) که به رسوبات نئوژن تحتانی در زیر دشت گرگان ( محدوده چاههای گرگان ۳ و۳ الف ) موسومند، در دشت ساحلی مازندران از ستون چینه شناسی حفاری شده حذف گردیده که این مساله همراه با کاهش شدید ضخامت سری خای قاره ای (چلکن ) که در چاه مازندران ۳ بر روی رسوبات کرتاسه میانی قرار دارند ، نشان از یک نبود چینه ای در منطقه مازندران بوده و از طرفی اهمیت بالا آمدگی مربوط به برجستگی نکاء ( Neka High) را نشان میدهد . سکانس پلیوسن بالا ( آقچاگ